Deniz Tekin
DİYARBAKIR – Sağ kolu olmayan ve cezaevinde tutulduğu tek kişilik odada temel gereksinimlerini tek başına karşılamak zorunda bırakılan ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası hükümlüsü Ersan Nazlıer’in “insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine” ait 2015 yılında Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) yaptığı müracaatta karar çıktı. AYM, oy birliğiyle aldığı kararda, Nazlıer’in yaptığı başvuruyu kabul edilebilir olduğuna karar vererek Nazlıer’in, Anayasa’nın 17’inci unsuruyla teminat altına alınan insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğine hükmetti. Nazlıer’in cezaevi koşullarının düzeltilmesi için 2016 yılında verdiği önlem kararını kaldıran AYM, Nazlıer’e 21 bin TL manevi tazminat ödenmesine karar verdi.
AYM: EKSİKLİK; YANLIŞ TATBIK VE DEĞERLENDİRMEDEN KAYNAKLANDI
AYM, ihlal kararının münasebetinde, müracaatçının 16 ay boyunca giyinme, yıkanma üzere öz bakımına ait muhtaçlıklarını yardım almaksızın tek başına alanına getirdiği hatırlatılarak, “Ağırlaştırılmış müebbet mahpusa mahkum olan müracaatçının kanun gereği tek kişilik odada cezasının infazı sağlanırken öz bakım gereksinimlerinin karşılanması için bu mevzuda kompetan bir işçi yahut eğitim almış bir hükümlünün görevlendirileceği ve tutulduğu odanın bedensel durumuna entegrasyonlu hale getirilebileceği göz gerisi edilmiştir. Bilhassa 4675 sayılı Kanunu’nun 4. Hususu göz önünde bulunduğunda bu eksikliğin mevzuattan değil makamların yanlış pratik ve değerlendirmelerinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır” değerlendirmesinde bulundu.
‘ASGARİ EŞİK AŞILDI’
AYM, müracaatçı Nazlıer’in bedensel dezavantajına karşın öz bakımına ait gereksinimlerini tek başına karşılamaya zorlanması nedeniyle Anayasa’nın 17. Unsurunda kapsamındaki istenilmeyen muamele yasağı için gerekli olan “asgari eşiğin” aşıldığına işaret etti. AYM kararın devamında, “infazın iyileştirilmesi talebi konusunda kamu makamlarının makul karşılanmayacak bir vade boyunca pasif kalması insan onurunu zedeleyecek biçimde müracaatçının acı çekmesine neden olmuştur. Anayasa Duruşması, incelenen müracaatta kamu makamlarının ceza infaz kurumunda müracaatçının bedensel durumuna müsait kişisel tedbirler almadığı için başvurucuyu öz bakım gereksinimlerini kendi başına konumuna getirmeye zorlaması nedeniyle insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiği sonucuna varmıştır” denildi.
‘KARAR, EMSAL NİTELİĞİNDE’
Kararı kıymetlendiren Nazlıer’in avukatı Mehdi Özdemir, hayatını tek başına idame ettirebilme imkanından mahrum müvekkilinin üçüncü insanların yardımı olmaksızın tek kişilik odada tecrit edildiğini tabir ederek “Bu durum AYM kararında da görüleceği üzere müvekkilin uzun müddet tecrit altında tek başına gereksinimlerini karşılamaya zorlanmasına sebebiyet vermiştir” dedi.
Hasta hükümlü yahut tutuklular için cezaevlerinin yapısı ve koşullarının dezavantajlı konumda olduğuna işaret eden Özdemir, “Hasta mahpusların sıhhat durumlarının gözetilerek, infaz erteleme ve devam eden infazın iyileştirilmesi hususlarında, kamu otoritelerinin duyarsızlığı, Anayasa Duruşması kararında da açıkça belirtilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin kararı, hasta mahpus olup tek kişilik hücrede cezası infaz edilen her bir yurttaş açısından emsal niteliğindedir. Bu kararla dezavantajlı durumda olup tek kişilik hücrede tutulan her bir hükümlü/tutuklunun infazının ertelenmesi ya da sıhhat durumuna makul bir halde infazının iyileştirilmesi gerekir” diye belirtti.
‘YASAL DEĞİŞİKLİK YAPILMALI’
Özdemir, İnsan Hakları Derneği’nin (İHD) 2020 yılı datalarına nazaran, cezaevlerinde 591’i ağır hasta olmak üzere yekun bin 564 hükümlü ve tutuklu bulunduğunu hatırlattı. Özdemir, bir kişinin ömür boyunca tek kişilik tutulmasının yasal dayanağı olan ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezasının; azap, insanlık dışı ve berbat muamele yasağını ihlali olduğunu söz etti.
Özdemir, “Bununla birlikte, infaz yasası mucibince, tek kişilik odada cezanın infazı ve belli haklardan kısıtlı yararlanma durumu, laf konusu cürümden karar giyenler açısından ‘cezaevi içerisinde cezaevi’ biçiminde uygulanan infaz sistemi, kendi içerisinde temel hak ve hürriyetleri ihlal etmektedir. Bu açıdan, insancıl bir ceza infaz sisteminin uygulanabilmesi için yasal değişikliklerin yapılması zaruridir” dedi.
Ne olmuştu?
Şırnak’ta 2006 yılında çatışmada ateşli silah yaralanması sonucunda sağ kolu dirsekten kesilen Ersan Nazlıer, Diyarbakır’da yargılandığı davada 2 kere “ağırlaştırılmış ömür uzunluğu hapis” ve 10 yıl 6 ay mahpus cezasına çarptırıldı. Nazlıer, cezasının 2014 yılında Yargıtay’ın onaması akabinde tek kişilik odaya konuldu. Tam teşekküllü devlet hastanesinin, tek kişilik odada gereksinimlerini yalnız başına karşılayamayacağı tarafında rapor verdiği Nazlıer, infaz koşullarının düzeltilmesi için yaptığı müracaatlar reddedildi. Müracaat sürecinde sevk edildiği 9 Nolu F Tipi Ceza İnfaz Kurumu’nda da tek kişilik odaya konulan Nazlıer, infaz koşullarının yaptığı müracaatların reddedilmesi üzerine evvel AYM’ye, akabinde da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurdu. AYM, 2016 yılında Nazlıer için önlem kararı vererek, “sağlık durumuna ve fizikî özelliklerine mütenasip koşullarda cezasının infaz edilmesi konusunda gerekli önlemlerin alınmasını” istemişti. Kararın akabinde, Silivri 9 Nolu F Tipi Ceza İnfaz Kurumu Müdüriyeti, Nazlıer’in sıhhat ve fizikî durumuna iyi koşullarda cezasının infaz edilmesi, yaşamsal muhtaçlığının karşılanması için infaz koşullarını kısmen düzelterek, günlük temel hayat faaliyetlerine yardımcı olması için yanına bir hükümlünün gitmesine müsaade vermişti. (DUVAR)
Gazete Duvar
