Neo-liberalizm dişlilerinde öğütülen insanların sayısı bir meydan muharebesinde ölen insanların sayısı kadar dikkat çekmiyor tahminen. Halbuki hesaba vurunca kansız, fark edilemeyecek kadar kanıksanmış barbar bir sınıf savaşı var yeryüzünde. Sıradan bir kentli, farkında olmasa da olağan hayatının içinde bu savaşın izleriyle yaşıyor. Temelinde hepsi kanıt niteliğinde. Işıklı, capcanlı AVM’lerden, havalimanlarına, maden ocaklarından lüks konut inşaatlarına her yerde o kanıtlar. Yani birileri öldürülüyor, birileri kazanıyor bu savaşta.
Uzun yıllardır iş cinayetleri davalarına gecesini gündüze katarak koşturan avukat Berrin Demir’le konuşuyoruz. “Ne noktaya geldim, biliyor musun?” diyor:
“En son Suriyeli bir emekçinin kıssasıyla karşılaştım. Bir dokuma firmasında getir götür işleri yaptırılırken asansör boşluğundan düşüyor. Belden aşağısında çoklu kırıklar vardı. Bu çocuğu işvereni gece yarısından sonra Okmeydanı SSK Hastanesi’nin bahçesine atıp kaçmıştı. Ailesi gerçek düzgün Türkçe bilmiyordu. Bana verdikleri evraklara bakarken kendimi şöyle düşünürken buldum: Adamın tekrar de birazcık vicdanı varmış. Hiç değilse hastane bahçesine kadar getirmiş. Buna bile sevindiğimi fark ettim. Buraya kadar düştük yani…”
Berrin Demir Demir’le; 1979 Trabzon doğumlu Erkan Keleş’in kıssasını konuşacağız. Kelam başka cinayetlere de gelecek elbette. Zira hepsi bir yerde birbirine bağlı. 2008’de İstanbul Davutpaşa’da maytap atölyesinin patlaması sonucu ölen 20 emekçi, 2012’de Marmara Park AVM inşaatında çalışırken kaldıkları çadırda yanarak ölen 11 personel, 2014’te 301 maden çalışanının öldüğü Soma…
“Savaş yani…” diyor Demir: “Bakın bakalım Ermenistan-Azerbaycan savaşında kaç kişi öldü? Muhtemelen bu ülkede 1 yılda iş cinayetlerinde ölen personel sayısı kadar değildir yani.”
11 Eylül 2010 yılında Ramazan Bayramı’nın 2. gününde işe çağrılan Erkan Keleş, Gaziosmanpaşa-Arnavutköy’de Eski Edirne Asfaltı Caddesi üzerinde elektrik arızasını onarmaya çalışırken orta tansiyonda elektrik akımına kapılarak öldü. BEDAŞ’ta taşeron emekçi olarak çalışan Erkan Keleş, tansiyon çizgisine çıktığında, sorumlu teknisyen yanlış trafoyu kapatmıştı. Keleş’in ellerinde marketten aldığı plastik eldivenler vardı yalnızca.
BEDAŞ ve taşeron Şirket ALKAMA yetkililerine fakat 3,5 yıl sonra ceza davası açılabildi. Dört yıl süren yargılamanın akabinde mahkeme BEDAŞ vazifelisi Gürkan Saraç, teknisyen Özkan Gündoğdu ve Ali Sönmez’i taksirle vefata sebebiyet vermekten mahkûm etti. Ay, Saraç ve Gündoğdu’ya 6’şar yıl mahpus cezası verildi. Daha sonra bu ceza 5 yıla indirildi. Akabinde ise para cezasına çevrildi. Ölen emekçi kusurlu bulunarak; “4-5 yıldır hava sınırı işlerinde çalıştığı, iş güvenliği eğitimi aldığı mutlaktır. Vasıfsız personel ve eğitim almamış olduğu halde arızaya müdahale etmek için tereddütsüz direğe çıkmıştır. İş güvenliği kurallarına uyma yükümlülüğünü yerine getirmeyen maktul Erkan Keleş asli kusurludur” denildi.
Avukat Berrin Demir, iş cinayetleri davalarını anlatırken emek çabasına de taraf verecek şeyler söylüyor. “Ölen ölmüş oluyor biz işin içine karıştığımızda” diyor.
“BEDAŞ’ın özelleştirme hazırlıklarının olduğu periyottu. Olağanda hiçbir kurum kendi asıl işini taşere edemez. Hele ki uzmanlık gerektiren, ağır tehlikeli işler… ALKAMA diye bir firmaya taşere etmişler bu işi. O kadar komik ki… Bunlar mesela birebir binanın içinde, birebir kapıdan giriyorsunuz; sağdaki kapıda BEDAŞ’ın personelleri oluyor, soldaki odada ALKAMA’nın işçileri… BEDAŞ personellerinin hakları, maaşları daha iyi. ALKAMA’da ise hiçbir şey yok. Erkan usta olmaya çalışıyordu. Öldüğünde ikinci çocuğu 14 günlüktü. Bayramın birinci dört günü çalışırsam şayet biraz daha müsaade alabilirim, çocuğumu anneme babama gösterebilirim diye düşünüyor. Bayramın 2. günü arızaya çağrılıyor.
Olağanda arızaya çağrıldıklarında BEDAŞ’ın kendi teknik işçisi çizgileri elektrikten arındırıyor, inançlı hale getiriyor. Ondan sonra çalışabilirsiniz diyor. Erkan’ı araç kullanmayı bilmeyen biriyle gönderiyorlar arızaya. Getir götür yapan birisiydi yanındaki. Telsiz röle sistemi çok uzun vakittir bozuk olduğu için cep telefonuyla bağlantı kuruyorlar. BEDAŞ’ın teknisyeni tamam, ben elektriği kestim, sen müdahale edebilirsin diyor. Erkan tamirat için yaklaştığında orta tansiyona kapılıyor. Yaklaşık 35 dakika falan bulunduğu kovalı araçtan inmeye çalışarak, can çekişerek ölüyor. Niçin mi? Yanındaki kişi vinçli aracı kullanamadığı için. Kepçeyi yukardan aşağıya indiremiyor. Erkan çalıştırıp o denli çıkmış tamirata. Neler neler…
Istanka diye bir araç kullanmaları gerekiyordu. Konutlarda kullandığımız denetim kaleminin 1,5- 2 metre uzunluğunda olanı. Kauçuk eldiven, kauçuk çizmesi olması gerekiyordu. Bastıkları şeyin altında yalıtkan bir paspas olması gerekiyordu. Bu insan öldüğünde üzerinde bakkaldan aldığı plastik mutfak eldiveni vardı. Tahminen beni korur diye… Öngörülmüş bütün tedbirler devre dışı bırakılmıştı. Iskanta olsa kurtulabilirdi. İzole eldiven olsaydı kurtulabilirdi. Kauçuk çizme olsaydı kurtulabilirdi. Telsizle haberleşilseydi yanlış yerin kapatıldığı görülebilirdi.
Durum bu türlü olunca ölmekten öteki bir şey kalmıyor artık geriye. Çok acı bir durum. Süreç çok acıydı. 7 yıl geçti. Tazminat davaları sürüyor. Sonra ne oldu Filiz biliyor musun? Erkan’ın annesi de oğlundan 7 yıl sonra bahçesine düşen elektrik tellerine bastığı için öldü. Karadeniz’in şiddetli yağmurları olur. Gecesinde fırtına olmuş, elektrik telleri kopmuş, bahçeye düşmüş. Annesi sabah bahçesine çıkıyor. Elektrik teline basıyor. İkisinin de katili bu ülkedeki elektrik sistemi oldu. BEDAŞ da olsa, özelleştirilip Cengiz Holding ve Kolin İnşaat Ortaklığı’na da verilse alt taşeron da olsa kontrol yok, denetim yok. Halbuki bütün ülkelerde elektrik sistemi yer altından götürülüyor.
3,5 yıl sonra dava açıldı. Bu mühletin büyük çoğunluğu BEDAŞ idaresinin savcıya beyan vermeye gelmemesiyle geçti. Mahkemeye o denli bir dilekçe sunuldu ki… İşte daha evvel Erkan üzere tamirat esnasında elektriğe kapılarak ölen, kimsenin ceza almadığı, kimsenin şikayet edilmediği bir sürü evrak, mahkeme evrakları kanıt olarak sunuldu. Utanmadan bak bunlar bunlar oldu, bunların hiçbirinde suçlanmadık, bu evrakta niçin suçlanıyoruz denildi. Mealen ‘Eski köye yeni adet getirme arkadaş!’ denildi. O bölgenin müdürü duruşmada, niçin iş güvenliği materyalleri verilmedi sorusuna ‘İşte şu kadar yıldan beri biz özelleştirme sürecinde olduğumuz için rastgele sarfiyat yapmamıza müsaade verilmiyordu’ diye karşılık verdi. Personel ölmüş umurları değil. İş güvenliğine bütçe ayırmıyorlar. Yalnızca para topluyorlar.
“Yapılan işin tehlikesini yaşı itibariyle öngörebilirmiş. Reddetme hakkını kullanabilirmiş. Mahkeme Erkan’a kusur atfetti. Sorumlulara verilen cezalar İstinaf’ta bozuldu. Para cezaları da düşürüldü. 24 ay takside bağlandı. Biliyorsun değil mi? O para cezalarını da devlet alıyor. Erkan’ın ailesine mevt aylığı dışında şu ana kadar bir kuruş para verilmedi. 10 yıldır tazminat davaları sürüyor. Hala evrakları Yargıtay’da. Hayır. Kimse bir gün bile cezaevinde yatmadı.
Gemlik Gübre Fabrikası patlamasının davasının kararı dün geldi. Mahkeme tam iki sayfa boyunca nelerin yanlış yapıldığı, nelerin yapılmaması gerektiğini anlatmış. Tam iki sayfa! Anlatmış, anlatmış… Verdiği ceza taksirden 2 yıl, 3 yıl. O patlama 50 metre uzaklığındaki tehlikeli kimyasalların depolandığı yere ulaşsaydı Gemlik tahminen havaya uçacaktı. Beyrut’taki patlamaya misal bir şeyden bahsediyoruz.
Soma’da hayatını kaybedenler ortasında benim akrabam vardı. Yılın 3 ayı nerdeyse Soma’dayım. Pandemi devrindeki uygulama 19. yüzyıl başındaki uygulamalara benziyor. Personeller kamplarda, ailelerinin yanına gidemiyor. Bu çağın kutsalı kârlılık. O kadar kutsamışlar ki bu ‘ekonomik büyümeyi’! Bu yolda ölene şehitlik payesi veriliyor. Kaç kişi öldü bu yolda umurları değil. Geri dönüp de bakmak akıllarının ucundan geçmiyor. 301 insan öldü. Soma’da şartlar çok mu iyileştirildi? Hayır. Şunu demek istiyorum. Korkmuyorlar da… Niçin korksunlar? Hatalılar 15- 20 yıl mahpus mi yatmış? Milyonlarca lira ceza mı ödemiş? En fazla emekçi suçlanıyor. İşte Esenyurt’ta, işçiyi getiren alt taşeron soruyor: Personelleri nerde barındıracağız? En ucuzu neyse onda barındırcaksın diyor öbürü. Ne oldu? Naylon çadırda yanarak öldü beşerler.
İş cinayetlerinde cinayet meydana geldikten sonra uğraşımız başlıyor. Ölen ölmüş oluyor biz işin içine karıştığımızda. Türkiye’de o kadar az sayıda iş müfettişi var ki… Onların yetkilerini de kırpıyorlar. Esenyurt Marmara Park AVM’de yangın çıkmadan 2 ay evvel bakanlar o binanın inşaatına ödül vermişlerdi. ‘Güvenli çalışma mükafatı.’ 400 metre ötede personellerin nerde kaldığına bakmadılar. İş veren nereyi gösteriyorsa onlar oraya bakıyor. Soma’da da bu oldu. Katliamdan 2 ay evvel Çalışma Bakanlığı’nın teftişi yapılmıştı ve hiçbir kusur bulunamamıştı. Çalışanlar, bir kırmızı halı sermedikleri kalır müfettiş geldiği vakit diye anlatmışlardı. Müfettişin göreceği yerler güzelce hazırlanır. Evvelce hazırlanmış yerler gösterilir. Oralara bakar sarfiyatlar. Sonra bilmem ne hotelinde kuzu çevirilir.
. 12 Eylül’den sonra sendikaların hakkı aslında kırpılmıştı, kırpıla kırpıla kuş üzere kaldı. Sendikalar iş yerlerinde etkin olarak çaba edebiliyorken, karar alma sistemlerine katılabiliyorken artık o denli olduğu söylenemez. Emekçi örgütlülüğü zayıflatıldı. Sendikaya üye olduğu için personeller işlerinden atılıyor. Gebze’de DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş sendikasına üye oldukları için tazminatsız biçimde işten atılan, fiyatsız müsaadeye çıkarılan Systemair HSK, Özer Elektrik ve Baldur fabrikalarında olduğu üzere. Var olan sendikalar da yalnızca fiyat pazarlığı halinde sürdürüyor faaliyetlerini. Sendikacılığın için de boşaltıldı. Mesela Soma’daki bütün emekçiler sendikalıydı. Sendikasını sor, ismini bilmez. Soma’da şu an çok kirli, çok ahlaksız bir işbirliği var örneğin. Örgütlenmenin içinde iş veren var, taşeron firma var, kaymakam var. Herkes el birliğiyle tertibe çalışıyor. Madende taşeronlaşma yasaklandıktan sonra dışarıda kıytırıktan birer firma kurmuşlar. Her bir mahallenin içinde birbirinden bağımsız alanlar icat etmişler kendilerine. Sendika desen o da onlarla birlikte hareket ediyor. Birlikte tertip yapıyorlar. Bütün kavramların, kurumların içini boşaltmışlar. Elde tutulacak hiçbir şey kalmıyor.
Bu pandemi periyodunda yüreğimdeki en büyük yaralardan biridir. Eroğlu Gayrimenkul’a ilişkin Skyland İstanbul inşaatında Şanlıurfa’dan gelen 21 yaşındaki Veysel Karani Keleşoğlu daha işe başladığı hafta ustası tarafından 40. kata, merdiven aldırılmaya gönderiliyor. Çocuğun kardeşi de birebir yerde çalışıyor. Akşam yemeğine kadar çocuk gelmeyince aramaya başlıyorlar. 40. katta hiçbir tedbir alınmadan, bant çekilmeden, kenarına parmaklık konulmadan açık bırakılmış asansör boşluğuna basmış. O kadar kattan aşağı vura vura, bedeninde kırılmayan bir tane kemik parçacığı kalmayana kadar düşmüş. Cesedi iki gün sonra Skyland İstanbul’un molozlarının döküldüğü yerde bulundu. Molozları boşaltan kamyon sürücülerinden birinin gözüne beşere ilişkin bir şey ilişmiş.
Örgütlenme bilinci… Açlıkla sınanıyor beşerler. Nereye başvursa geri dönüş alamıyor. Yılgınlık, terk edilmişlik, çaresizlik… Yeniden de…. Hala sendikal gayret veren bir avuç insan, hala yargısal gayret veren, tıpkı yolda çaba eden hukukçular, işte Çağdaş Hukukçular Derneği, Toplumsal Haklar Derneği, emek eden herkes yani karınca süratiyle da ilerlesek de olmuyor değil yani. Mesela Soma’da, idare şurası lideri olan Can Gürkan’ın mahkumiyeti çok kıymetli. Çok az örnek vardır idare şurası liderinin mümkün kast ile yargılandığı. Can Gürkan… Kaçmıştır artık. Mahkumiyet kararı akşam saat 17:00’de UYAP’a düşmüştü. Gecesinde UYAP üzerinden tutuklanmasını talep ettik. Dilekçe verdik. O dilekçeye hala süreç yapmadı mahkeme. O denli duruyor.
Bursa Kemalpaşa’da 2009 yılında 19 çalışanın hayatını kaybettiği maden katliamında da mümkün kast kararı verilmişti. Karar Yargıtay’dan döndükten sonra tekrar bir yargılama yapılıyor biliyorsun. O basamakta maden sahipleri bütün ailelere para teklif ederek davayı takip etmemelerini sağladı. Oradan emsal bir karar çıkmasını engellediler. Maden şirketinin avukatı hani neydi… Barolar Başkanı… Evet, Metin Feyzioğlu. Tüm bunları o organize etti. 2013’te Muğla Milas Güllük’te Akfen atık su tesisinde metan gazdan zehirlenerek ölen yedi çalışanın davasında da beşi Akfen yöneticisi, 16’sı Vilayetler Bankası yetkilileri 21 kişi ‘taksirli mevte sebebiyet vermek’ tezi ile yargılanıyor. Sonradan Yargıtay’da bozulsa bile Davutpaşa katliamında Zeytinburnu Belediye Lider Yardımcısı, İmar Müdürü, Zabıta Müdürü üzere kamu çalışanları ceza aldı. İstanbul Esenyurt’ta, Özel Tabiat Hastanesi’nin tabelasını onarırken hastanenin çabucak üzerinden geçen yüksek tansiyon sınırına temas ederek ölen 17 yaşındaki Eren Eroğlu belgesinde Esenyurt Belediyesi, imardan sorumlu lider yardımcısı, imar müdürü ceza aldı. Demek istediğim katkılarla bir yere gelindi. Daha evvel bunlar mahkeme huzuruna getirilmemiş beşerler. Taksirden de olsa ceza almalarını sağlayabilmemiz, yargılanmalarını sağlayabilmemiz çok büyük bir basamak. ‘Öngörülemez kaza’ denilerek kapatılırdı. Zonguldak’ta oldu bu. 79 emekçiydi hatırladığım kadarıyla. Evet, zikrettiğimiz sayılar… Savaş yani… Bakın bakalım Ermenistan- Azerbaycan savaşında kaç kişi öldü? Muhtemelen bu ülkede 1 yılda iş cinayetlerinde ölen emekçi sayısının üçte biri falan bile değildir yani.”
Öteki bir husus üzere duruyor olsa da Arat Dink, babası Hrant Dink öldürüldükten sonra “Ben bu dünyanın camını, çerçevesini indirmek istiyorum” demişti. Ezilenlerin, öldürülenlerin istatistiklerinin çoğumuza söylettiği gibi…
Gazete Duvar
