Sanat galerisinde gezinirken takınılan hal tutuma gereksinim duyulmuyor. O denli ince ince bakmanıza da gerek yok. Ekrana yansıyanlar bütün sıradanlığıyla işçilerin kendilerini anlattıkları görüntüler. Tarlalar podyum oluyor, tezgahlar sahne, şantiye alanları sinema seti… Proletarya; kimi arabesk kimi Kürtçe müzikler kimi son trend modüller eşliğinde şov dünyasını tiye alıyor ya da hiçbir sanatsal dert, politik ileti sıkıntısı olmadan eğleniyor. Yani sanatçı ya da sanatkarlar aslında burada bir şey anlatmak istemiyor. Anlatmak istediği ta kendisi…
İsmail YK’nın “90- 60- 90”ıyla fabrikada, inşaatta, tarlada salınarak gezinen bayanların, erkeklerin çekim araçları kürek, borular ve meyve kasaları oluyor. Ünlüler dünyasının “challenge”larına karşılık burada inşaat çalışanları, tarım çalışanları, fabrika çalışanları var.
“Evet arkadaşlar hani bazen deriz ya ‘fabrikalarda iş çok da iş beğenmiyorlar…’ Beğenmiyor dediğiniz iş bu işte… 140 kiloluk demiri çocuk sabahtan akşama kadar tek başına çekiyor. Kaç lira için? 2 bin 400 lira için. Hani bizim fenomen arkadaşlar iki üç tane görüntü çekiyorlar ya ‘emeğimizin karşılığını alamıyoruz’ diyorlar… İşte bu da emek..” diyor dış ses. Görüntüde ise üretim bandındaki demiri kaldıran genç bir erkek. Ses, efekt, ışık hepsi çalışma yerlerinin içinden.
Milyonlarca insanın hareketli imaj ürettiği bir mecra olan TikTok’tan “beden ve emek” temsiline odaklı seçki hazırlayan Ozan Çağlar, Deniz Zeybek ve küratör Ezgi Bakçay, proletaryanın klâsik temsil biçimlerinin dışında kurmaca ve belgesel ortasında salınan lisan imkanlarını bahis alıyorlar. Tanınan kültürün temsilleri şantiyede, tarlada, fabrikada taklit edilirken ya da Yeşilçam sineması diyalogları canlandırılırken aslında bir başka görünen tekrar o işçilerin çalışma şartları oluyor.
‘SADECE EMEK VE VÜCUT ÜZERİNE SÖYLENMİŞ OLANA YÖNELDİK’
“TikTok’un Emek Sineması”, 3 Aralık- 31 Aralık 2010 tarihlerinde Karşı Sanat’ın Beyoğlu’daki yerinde izleyicilerini bekliyor. Karşı Sanat’ta rastlaştığımız Deniz Zeybek, “Kendimizi ‘seçkiyi hazırlayanlar’ olarak kıymetlendiriyoruz. Sanat standı olarak değerlendirmiyoruz’ diyor ve nedenini açıklıyor:
“Bir TikTok standı değiliz ancak başka taraftan bu kadraja sanat girmiyor bence. Yani burada biz bir sanat teorisi ya da sanat alanıyla ilgili bir şey söylemiyoruz. Bu görüntülerin bizi çekmesinin nedeni tam da sanatın dışında olmalarıydı. Temsil biçimlerini nasıl tekrar yaratabiliriz sorusuna verilen karşılıklara baktık. Yani yalnızca emek, vücut üzerine söylenmiş olana yöneldik.”
Deniz Zeybek ‘VİDEOLARDA AĞIR ÇALIŞMA ŞARTLARINI, GÜVENCESİZLİĞİ GÖRÜYORUZ’
Seçilen görüntüdeki emekçilere ulaştıklarını ve natürel müsaade aldıklarını belirtiyor Zeybek:
“Evet bu insanlara ulaştık. Ne yapacağımızı da anlattık. Çok hoş dönüşler oldu. Sonrasında İstanbul’dan çok fazla görüntü seçmediğimizi fark ettik. İnsanların buraya gelmesi güçleşti lakin toplumsal medyadan konuşmaya devam ediyoruz.”
Zeybek, tüm bunların aslında bir evrak niteliği taşıdığını da belirtiyor. “Aslında yerdeki güvencesizliği, çalışma kurallarının tartısını da görebiliyoruz” diyor.
“Kurmaca belgesel bir lisan olduğunu düşünüyoruz. Ekstradan bir mana yüklemediğimizi, teorize etmeye çalışmadığımızı söylemek isterim. ‘Aaa buradan proletarya örgütüne gidelim’ bildirisi da verilmiyor. Bu görüntüleri yeni bir irtibat, haberleşme aracı olarak kıymetlendirebiliriz. Zira ‘challenge’lar bilhassa buna alan açıyor ve birbirlerinden haberdar oluyorlar. Dokuma çalışanları, tarım emekçilerine ‘sıra sizde’ diyor. Tarım emekçileri, inşaat emekçilerine sesleniyor.”
“Bu beşerler bir yanıyla köle olduğunun ve emeğinin sömürüldüğünün çok farkında… Bundan fazlasına sahip olduğunu gösteren, hiç beklenmedik bir yaratıcılıkla yeni bir dünya kuran karakterler var. Bu uyumsuzluktan bir güldürü, mizah çıkıyor. Harikulade bir ironi barındırıyor içinde. Klasik temsili yıkıyor. Zira vücutlar aslında ona sığmıyor. Kendi vücutlarına daima olarak bir övgü var ya da kendini nasıl göstermek istediğine bir övgü var. Aslında yerdeki güvencesizliği, çalışma koşullarının tartısını da görebiliyoruz. Bunların hiçbirisinin üstü örtülmeye çalışılmıyor ancak bunlardan fazlası olduğunu da gösteriyor. Kesinlikle kurgu var fakat bir evrak olma niteliğini de içinde barındırıyor. Varlık olarak yalnızca gazete haberlerindeki ölümlerle ya da 70’lerin klasik personel temsiliyle karşımıza çıkmıyorlar.”
Gazete Duvar
