Burcu Özkaya Günaydın
HATAY – Dokuz yılı arkada bırakan Suriye savaşı Türkiye’yi hem ekonomik hem de toplumsal olarak etkiledi. Münhasıran Suriye’ye sonu olan kentler savaşı iliklerine kadar yaşadı; bu süreç hala da devam ediyor. Arabistan, Katar, Ürdün üzere Arap devletleri ile Rusya, Romanya üzere Avrupa devletlerine yaş sebze-meyve ihracatının en çok yapıldığı vilayet olan Antakya’da 10 yıl öncesine kadar İstanbul’un Kapalıçarşısı eşdeğerinde olan Uzunçarşı’ya; alışveriş yapanlar, dışarıdan gelenler, günübirlikçilerle birlikte günlük ortalama 750 bin dolar giriyordu.
Antakya, ezelden beri iktisadı dışarıya bağlı bir kentti. Endüstrinin, fabrikanın gelişmediği kentte her ailede Arap memleketlerinde çalışan bir kişi bulabilirsiniz. Savaştan evvel Suriye’ye vizesiz pasaportsuz gidilebiliyordu.
.
Çay, şeker, mazot, ünlü markaların orjinal makyaj gereçleri, yemek tüpü üzere birçok eseri Suriye’den otomobiline, bavula, çantaya dolduran çok sayıda Antakyalı, eserleri ya meskenden ya da ismini Suriye eserleri satıldığı için Halep’ten alan Halep Çarşısı’na getirip satıyorlardı. Yapılan bavul ticareti Hatay iktisadının en kıymetli geliriydi. Hudut kapısının açık olması, turizmin canlı olması, bavul ticaretiyle birlikte o devir taksici, mesken bayanı, hoca, lokantacı, esnaf olmak üzere herkes kendi çapında yarar sağlamış. Hatay çarşısında ticaret yapanlarla savaşın kendilerine tesirini konuştuk.
SURİYE’DEN HATAY’A TÜP GETİRİYORLARDI
.
Mesken bayanı Meryem Doğan o periyot Suriye’den çay şeker, makyaj gereçleri getirip meskenden etrafına satış yapıyormuş. Birçok konut bayanın bu türlü satış yaparak meskeninin geçimini sağladığını vurgulayan Doğan, “Arapçam var, otomobil da kullanabiliyorum. Suriye çok ucuzdu. Mesela şeker Suriye’ye Türkiye’den gidiyordu. Suriye’de 2 TL ise Türkiye’de 4 TL idi. Oradan alıp, Türkiye de satıyordum. Her hafta gidiyordum otomobilimin neredeyse bir haftalık benzinini çıkarıp, eşyayla geliyordum. Kapının kapanmasıyla yalnızca bizim değil büyük ticaret şirketleri dahil tüm esnafın işi bitti” diyor. Doğan, kendi mazot satışı yapmamış fakat birçok tanıdığı mazot satışından iyi çıkar elde etmiş. Velev kimi Hataylılar ocak tüpünü dahi Suriye’den getiriyormuş.
‘SURİYELİLER BİZDEN DOKUMACILIK ESERI ALIYORDU’
Savaş öncesi en işlek çarşılardan olan Halep Çarşısı, ismini da Suriye’den getirilen mallar satıldığı için Halep’ten alıyor. Halep Çarşısı eski canlılığına sahip olmasa da varlığını sürdürüyor. Biz de esnafla konuşmak için Tarihi Uzun Çarşı ve Halep Çarşısı’na akıllıca uzandık.
Yıllardır Halep Çarşısı’nda esnaflık yapan Tekstilci Semir Aydın, savaştan evvel ticaretin kalbinin Halep Çarşısı olduğunu belirterek, “Suriyeliler bizden dokuma eserleri alıyordu. Deri ceket, kot pantolon, kıyafet biz de onlardan ayakkabı, çay şeker, kozmetik eserleri alıyorduk” dedi. 10 yıl önceye kadar öğlene kadar elindeki malları sattığını artık ise akşama kadar siftah edemeden dükkan kapattığını söyleyen Aydın, esnafın perişan halde olduğunu belirtti.
‘HATAYLI DA SURİYELİ DE KAZANIRDI’
Yayladağı Hudut Kapısı’nın örtük olmasından en çok etkilenenlerden biri de taksiciler. Savaştan evvel ortalama günde 1000 taksinin kapıdan giriş-çıkış yaptığını kaydeden ismini vermek istemeyen taksici: “Buradan gidenler benzin, sigara, alkol, kozmetik, ayakkabı üzere eserler alırdı. Taksiyle sarfiyatlar oradan taksiyle dönerlerdi. Taksicisi de esnafı da Hataylısı da Suriyelisi de kazanırdı. En büyük isteğimiz kapının açılması ve eski ticari hareketliliğe kavuşmak lakin Suriye’nin durumu ortada bunun çok da mümkün olacağını düşünmüyorum.”
Gazete Duvar
