İstanbul Üsküdar’da bulunan ve Mimar Sinan tarafından yapılan Şemsi Paşa Mescidi’nin (Kuşkonmaz Camisi) önüne yaya geçidi yapılmak üzere sürdürülen çalışmalara reaksiyon geldi.
2017 yılında önüne deniz dolgusu yapılması için çakılan kazıklar nedeniyle duvarlarında çatlaklar meydana gelerek tahribata uğrayan mescitteki çalışma durdurulmuştu. Lakin artık tekrar başlayan çalışmalar için Üsküdarlılar, “Caminin ön tarafında aslında iki metrelik bir yol var. Beşerler buradan rahatlıkla geçebiliyor. Lütfen elinizi Şemsi Paşa Cami’den çekin. Tarihe ihanet etmeyin” dedi.
‘MiMAR SİNAN DÜŞÜNEMİYOR MUYDU?’
Mimari Onarım Kültür Vakfı Müdafaa Derneği Lideri Serhat Şahin, Şemsi Paşa Mescidi’nin Mimar Sinan’ın son yapıtı olduğunu belirterek şunları söyledi: “450 yıllık bir mescitten kelam ediyoruz. Çalışmalarla caminin önünden bir yaya aksı geçirilmesi düşünülüyordu ve kazıklar çakılmıştı. Fakat dört yıl evvel oldu bittiye getirilmeye çalışılan bu uygulama yapının temellerine ziyan verdi. Kimi kanaat başkanları ve bilhassa İlber Ortaylı’nın devreye girmesiyle birlikte de durduruldu. Şimdiki yönetimse yine bir uygulama uğraşı içerisinde. Bu, yaya aksı yapıtın özgünlüğünü bozuyor. Her yapılan müdahale özgünlükten uzaklaştırıyor. Mimar Sinan o vakit düşünmüyor muydu caminin önünden yaya geçirmeyi? Bugün 5 metre bir yaya yolu yaparsınız yarın 15 metre daha yaparlar. Sonra bir bakarsınız ki eser ‘yalı cami’ özgünlüğünü kaybetmiş, denizle münasebeti bitmiş bir kara cami haline gelmiş. Bu da hafızayı siler.”
Cami önünde bugün yapılan basın açıklamasını okuyan Figen Küçüksezer ise şunları söyledi:
OLDU BİTTİCİLİK: Şemsi Paşa Külliyesi, bir Mimar Sinan yapıtı ve bir yalı külliyesidir. Beş yüz yıldır koruduğu bu özelliği son dört yıldır tehlike altındadır. Bu nadide yapıtı muhafazası gerekenler, karar alıcılar, misyonlarını yerine getirmedikleri için bugün burada onlara görevlerini hatırlatmak için toplandık. Mimar Sinan’ın Üsküdar kıyısına ustalıkla yerleştirdiği bu özel yapının denizle olan bağlarını kesmek kabul edilemeyecek bir kent hatasıdır. İstanbul üzere bir kentin tarihi topografyasını bu türlü pervasızca değiştirme cüreti ürkütücü. Şemsi Paşa Külliyesi’nin denizle bağını kesmemek, hususiyetini korumak için dört yıldır çaba ediyoruz. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, 2017’de ‘Üsküdar Meydan Düzenleme’ projesi kapsamında Şemsipaşa Camii’nin önüne demir kazıklar çaktı. Bu kazıklar yapıda çatlaklara, tahribata yol açtı. Bugün burada toplanan biz Üsküdarlılar, dört yıl evvel de semtin hafızasına sahip çıkmak için buradaydık. Bu projenin başladığı günden beri İstanbul’u seven, kültürel varlıkların gelecek jenerasyonlara aktarılmasını dilek eden herkes bu tahribata karşı sesini yükseltiyor. Ancak yetkililer, reaksiyonlara karşın Şemsi Paşa Külliyesi’ne verilen ziyanı görmezden gelmeye devam ediyor. Bu örnekte de görüp yaşadığımız “oldu bitticilik” ve “bizden iyi mi bileceksiniz” hali, kentimizi beton çölüne çevirmiştir. Halbuki Üsküdar ve İstanbul bir kısım yetki sahibinin keyfine nazaran şekillendirilemeyecek kadar eşsiz bir doğal ve tarihi hoşluğa sahiptir.
KABUL ETMİYORUZ: Tarihi, insanı, Üsküdar’ın dokusunu, bu semtin kendine has kimliğini yok sayan bu meydan projesi itirazlara karşın uygulandı, hiç değilse Şemsi Paşa Külliyesi’ni bunun dışında tutun. Bir Mimar Sinan yapıtını görmezden gelen, aklına iyisi yapan bir mimari, şehircilik ve belediyecilik anlayışını kabul etmiyoruz. Bizler “Kuşkonmaz Camii”mizin tahrip olmamasını ve çocuklarımıza, torunlarımıza da miras kalmasını istiyoruz. İstanbul üzere üç imparatorluğa başşehir olmuş kadim bir kentte geçmişi, tarihi, klâsik mimariyi silip yok edecek kararlar alınamaz. Esasen pek birçoklarını kaybettiğimiz kültür varlıklarımız korunmalı, onları çevreleyen alanlarda, bahsin uzmanlarının görüşü ışığında, halkın iştiraki ve dayanağıyla planlama yapılmalıdır.
BU YANLIŞTAN VAZGEÇİN: Şemsi Paşa Külliyesi için yükselen sesimizi duyun, oldu bittiye getirmeyin, bu yanlıştan dönün. Bu proje durdurulmalı, Şemsi Paşa Külliyesi’ne ziyan verecek her çeşit eklemeden vazgeçilmeli, cami denizden koparılmamalı, beton ve çelikle kuşatılmamalı, imaj kirliliğine yol açan demir kazıklar kesilmelidir. Şayet bu projede inat edilirse Üsküdar’ın kültürel mirasına, kent belleğine telafisi olmayan bir ziyan verilecektir. Buradan yetkililere sesleniyoruz: Gelin bu yanlıştan vazgeçin, Şemsi Paşa Mescidi’ne dokunmayın.
İBB: ‘Yalı’ özelliği korunacak
Projeyle ilgili bugün bir açıklama yapan İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise yeni proje ile yapıtın ‘yalı cami’ olma özelliğinin korunacağını savundu. “Üsküdar Şemsi Paşa Camii’nin denizle alakasını koparan 2015 tarihli projenin iptal edildiği. Bunun yerine, caminin ‘yalı cami’ özelliğini sürdürebilmesi gayesiyle deniz istikametinde, sökülüp takılabilen çelik konsol sistemi uygulaması başlatıldığı” belirtilen açıklamada şunlar tabir edildi:
KAZIKLAR YAPIYA ZİYAN VERDİ: İstanbul’un yalı mescitlerinden olan tarihi Şemsi Paşa Camii’nin deniz tarafında, 2015 yılındaki İBB idaresi tarafından dolgu yapılması kararlaştırılmış, konsey onayı ile 2016 yılında çalışmalara başlanmıştı. Tekrar o periyot, uygulama sırasında denize çakılan kazıklar nedeniyle, tarihi caminin vücut duvarlarında çatlaklar oluşmuş, yapı hasar görmüştü. Proje, deniz tarafındaki dolgu ve mescitte meydana gelen hasarlar nedeniyle oluşan kamuoyu yansısı üzerine durdurulmuştu.
DENİZE DOLGU PROJESİ İPTAL: Akabinde meydanın, şantiye görünümünden kurtulması maksadıyla, revize projeler hazırlanmış ve 20 metrelik deniz dolgusu, 10 metreye düşürülmüştü. Bu proje de 8 Ocak 2020 tarihinde muhafaza şurası tarafından onaylanmıştı. Fakat yeni İBB idaresi, bu projeyi, denize dolgu yapılması ve tarihi caminin denizle münasebetini bozması nedeniyle devam ettirmedi. İBB bu projenin yerine, deniz dolgusu yapılmadan, yayaların deniz tarafından geçişlerini emniyetli biçimde sağlayacakları, tıpkı vakitte caminin yalı özelliğini sürdürecek çelik konsol sistemi uygulamasını başlattı.
İNANÇLI YAYA GEÇİŞİ: Deniz tarafında sökülüp takılabilen, istenildiği vakit yapıdan uzaklaştırılabilen çelik yapı sayesinde, tarihi caminin başlangıçta 10 metre olan dolgusu yapılmamış, yalnızca 2.5 metrelik ahşap yüzeye sahip, inançlı yaya geçişini sağlayacak bir uygulama amaçlanıyor. Bu uygulama sayesinde, tarihi dokuya, ağır ve sert taban uygulaması yapılmayarak doku bütünlüğü de sağlanıyor. Ayrıyeten, denizin dolgulanması için kazık sistemi yapılmayarak, tarihi caminin daha evvel yaşadığı üzere sarsıntılarla çatlaması ve geri dönüşü olmayacak hasarlar da engellendi.
Gazete Duvar