İngiliz gazetesi Financial Times, ‘Erdoğan’ın büyük oyunu’ ana başlığıyla yayımladığı yazı dizisinin ikinci kısmında, Türkiye-Avrupa Birliği (AB) bağlarını mercek altına aldı. Tahlilde, Türkiye’nin AB’yle iştirak müzakerelerinin başlamasından 15 yıl sonra münasebetlerde tansiyonun yüksek olduğu belirtilerek, mart ayında Ankara’ya yaptırımların ele alınacağı tepeye dikkat çekildi.
Tahlilde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın son devirde AB konusunda daha yumuşak bir lisan kullandığı belirtilse de, gazeteye konuşan bir diplomat ‘Türkiye Cumhurbaşkanı’nın daha saldırgan yaklaşımının marttan evvel yine yüzeye çıkmasını beklediğini’ söyledi. Financial Times, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in yıl sonunda misyonunu bırakmasıyla Türkiye-AB bağlarının hangi tarafa evrileceği sorusunun da karşılıksız olduğu yorumu yaptı.
‘ERDOĞAN 2004’TE ÖN ŞARTLARA ÖFKELENİP TEPEYİ TERK EDİYORDU’
Financial Times’ın tahlili, Türkiye’nin AB’ye üyelik adaylığının ilan edildiği 2004’ten bir anekdotla açılıyor; Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘ön şartlara öfkelenip Brüksel’i terk etmenin eşiğinden döndüğü’ belirtiliyor:
“Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin üyelik gayretinin resmen başlamasından evvel AB’yi neredeyse terk ediyordu. İştirak müzakerelerini başlatıp başlatmama kararının verileceği tepe için Brüksel’de bulunan Türkiye Cumhurbaşkanı, ön şartlar nedeniyle küplere binmişti. Aralık 2004’teki restleşmede İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi olarak bulunan Peter Westmacott, ‘Havalimanına ‘motorları çalıştırın, meskene dönüyoruz’ talimatı verdiğine dair bir bildiri aldım’ diye hatırlıyor. Westmacott, devrin İngiltere Başbakanı Tony Blair’in uyuşmazlığı çözmek için çabukla teşebbüslerde bulunduğunu hatırlıyor. Avrupalılar [sonrasında] Türk başkanın telaşlarını yatıştırmayı başardı ve müzakereler bir yıl içinde başladı.”
‘BELİRGİN BİR GELECEK PLANI YOK’
Laura Pitel ve Michael Peel imzalı tahlil, şu yorumla devam ediyor: “15 yıldan uzun müddet sonra, Türkiye AB’ye katılmaya hiç olmadığı kadar uzak. Birliğin önderlerinin geçtiğimiz ay Akdeniz’de yaşanan uyuşmazlık nedeniyle Ankara’ya karşı yeni yaptırımların hazırlanması kararı almasından sonra ilgiler daha derin bir krize sürüklendi; münasebetlerin nasıl canlandırılacağına dair bariz bir plan da yok.
İnsan haklarından denizlerdeki argümanlara uzanan alanlarda tırmanan uyuşmazlıklar ihtilaf endişelerine yol açtı ve birçok Avrupa ülkesi ile Brüksel’deki yetkilinin güneydoğu komşularına duydukları inancı yok etti. Tıpkı vakitte, ticaret, göç ve terörle çaba üzere alanlarda karşılıklı bağımlılık, taraflardan hiçbirinin [ilişkilerde] topyekûn bir kesintiye şimdi hazır olmadığı manasına geliyor; bu da her iki tarafı acı verici bir kabullenmenin içine sıkışmış halde bırakıyor.”
‘SALDIRGAN TELAFFUZ MART ÖNCESİ TEKRAR YÜZEYE ÇIKABİLİR’
Tahlilde Avrupalı önderlerin mart ayındaki tepede Türkiye stratejisini mümkün yaptırımlarla birlikte ele alacağı belirtilirken, “Erdoğan son haftalarda daha uzlaşmacı bir lisana kaydı; bu kısmen, ülkesinin zorlanmakta olan iktisadı için yabancı sermaye çekme gayesinden kaynaklanıyor” denilip şöyle devam edildi:
“Fakat yıllardır devam eden ağız dalaşlarıyla yaralanmış birçok AB diplomatı, bağlarda derin bir değişime kuşkuyla yaklaşıyor. Bir diplomat, Türkiye Cumhurbaşkanı’nın daha saldırgan yaklaşımının, AB önderlerinin Türkiye’nin uzun müddettir yaşadığı ekonomik meseleler nedeniyle uzun vakittir kaçındığı sert mali yaptırımlar konusunda son kararı vereceği ‘marttan evvel yine yüzeye çıkmasını’ beklediğini söyledi. Diplomat, ‘Tuhaf lakin yanlışsız olan mantık, ‘düşene tekme atılmaz zira daha çılgın şeyler yapabilir’ halindeydi. Yapısal sıkıntıları hiçbir vakit ele almadık ve Erdoğan’a ‘Eğer bu türlü davranmaya devam edersen ekonomik sonuçlar olacaktır’ demedik.”
‘KARŞILIKLI ÇIKARLAR VAR’
Tahlilde “AB’nin Erdoğan periyodunda Türkiye’yle alakaları her vakit karmaşık ve bazen çelişkili olageldi” denilirken, 2004’te Türkiye’nin üye adayı ilan edilmesinin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kıbrıs sorunu çözülmeden üye olmasının gölgesinde kaldığı yorumu yapıldı. Tarafların 25’inci yılını bitiren Gümrük Birliği’nde de görüldüğü üzere karşılıklı ekonomik çıkarları bulunduğu, AB’nin Türkiye’nin bir numaralı ticaret ortağı ve yatırım kaynağı olduğu belirtildi.
Münasebetlerin Suriye ve Irak’taki savaşlar sonrası terörle uğraş bağlamında da derinleştiği belirtilen tahlilde, tarafların 2016’da yaptığı sığınmacı muahedesi da hatırlatıldı. Geçtiğimiz sene Erdoğan’ın ‘mültecilere kapıları açma tehdidini’ hayata geçirmesi sonrası binlerce sığınmacının Yunanistan sonuna gittiği hatırlatılsa da, bir AB diplomatı FT’ye demecinde “Eğer Erdoğan sahiden isteseydi bundan daha fazlasını yapardı. Hepimiz Avrupa kamuoyunun bu bahiste çok hassas olduğunun farkındayız ve Erdoğan bunu biliyor” dedi.
Tahlilde 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsü sonrasında AB ülkelerinden gelen kınamaların Erdoğan tarafından ‘yetersiz’ bulunduğu; 2017’de cumhurbaşkanlığı referandumu için topraklarında kampanya yapılmasına müsaade vermeyen Hollanda ile sorun yaşandığı; Alman gazeteci Deniz Yücel dahil birtakım Hollanda, Belçika ve Avusturya vatandaşlarının tutuklandığı; kimi Avrupa ülkelerinin Türk istihbaratını topraklarında casusluk faaliyeti yürütmekle suçladığı; son olarak Fransa’yla önemli bir tansiyon yaşandığı ve ‘Erdoğan’ın Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a hakaret edip Fransız mallarına boykot daveti yaptığı’ belirtildi.
‘CHP BİLE YAPTIRIMLARA KARŞI’
Bağlantılardaki bu meselelerin akabinde AB’nin en şiddetli ikileminin Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri nedeniyle Türkiye’ye karşı daha sert adım atıp atmamak olacağını belirten Financial Times, “Fakat birçok Avrupa ülkesi daha sert bir cevaba kuşkuyla yaklaşıyor. Türkiye’nin ana muhalefet partisi bile bu hususta ikazda bulundu” sözlerini kullandı. Tahlilin bu noktasında, CHP milletvekili ve dış siyaset danışmanı Ünal Çeviköz’ün ‘Brüksel’in çok daha erken harekete geçip Türkiye’ye yanlış davrandığı konusunda yaptırım seviyesinde olmayan bir sinyal vermiş olması gerektiği’ istikametindeki açıklamasına yer verildi. Çeviköz, “Bu yapılmadı ve artık daha sert tedbirler almak zorundalar” diyerek, Avrupalı diplomatlara ‘Türkiye’nin Avrupa’dan uzaklaşmasına’ yol açacak sert yaptırımlardan kaçınma davetinde bulunduğunu söyledi.
‘MERKEL GİDİNCE NE OLACAK?’
Financial Times’ın tahlili, ‘AB ile Türkiye ortasında topyekûn bir kopuşu engellemekte hayati rol oynadığı’ belirtilen Almanya Başbakanı Angela Merkel’in bu yıl sonunda misyonunu bırakacak olmasının hatırlatılmasıyla son buluyor. Tahlilde, taraflar ortasındaki iştirak müzakerelerinin başladığı 2005’ten beri Almanya Başbakanı olan Merkel’in sığınmacı anlamasının mimarı olduğu; Türkiye’nin Alman firmaları için kıymetinin yanı sıra Almanya’daki Türkiyeli nüfusun değerinin de farkında olduğu belirtildi.
Merkel’in yıl sonunda vazifesini bırakacak olmasını Türkiye-AB bağları açısından ‘büyük bir an’ olarak niteleyen gazete, “Soru şu: Merkel’in halefi ve başka Avrupa başkanları, Erdoğan’ın Türkiyesiyle bağın koparılamayacak kadar stratejik olduğunu düşünmeye devam edecek mi?” sözlerini kullandı.
ALMAN DİPLOMAT: TÜRKİYE’Yİ KAYBEDEMEYİZ
Tahlil şu tabirlerle son buldu: “Üst seviye bir Alman diplomat Erdoğan idaresi hakkında, ‘Bu hükümet sonsuza dek burada olmayacak. Tahminen işler sonrasında değişir, tahminen değişmez. Ama Türkiye her vakit çok değerli olacak ve onu kaybetmek istemiyoruz’ diyor.” (DIŞ HABERLER)
Financial Times’dan yazı dizisi… ‘Erdoğan’ın büyük oyunu: Askerler, casuslar ve Türkiye’nin güç arayışı’DÜNYAGazete Duvar
