Toplumsal ağlar, dünyanın pek çok ülkesinde olduğu üzere Türkiye’de de insanların sesini duyurabilmesinin, yaygın medyanın bazen alternatifi bazen de tesirini artıran bir aracı olarak kullanılıyor. Kullanıcılar fikirlerini, hislerini, iş hayatını, sevinçlerini, hüzünlerini, uğradıkları haksızlıkları, taleplerini çoklukla özgürce paylaşabiliyorlar. Herkes kendi sesini “platform demokrasisi” ölçüsünde duyurabiliyor.
Türkiye’de yaygın haber medyasının büyük kısmı, sahiplik yapısından ve sorumlu koltuklardaki çalışanların siyaset havasından nem kapma alışkanlığından kaynaklanan yayın çizgisi münasebetiyle birçok insan için artık sesini duyurabileceği yahut haber alabileceği mecralar ortasında bile sayılmıyor. Yaygın dağıtımı yapılan günlük bir gazetenin neredeyse her gün “emekliye artırım müjdesi” manşetiyle çıktığı, başka birçoğunun işverenlerinin çizgisinde olmayan her karşısı terörist ilan ettiği bir ortamda, toplumsal ağlar ve sonlu sayıdaki haber mecrası ezilenlerin, hakkını arayanların seslerini duyurabildiği yegane alan olarak bir bakışta anlaşılabiliyor.
Türkiye’de hak arayışı denince akla birinci gelen alan artık adliyelerin yanı sıra ve hatta birçok vakit öncesinde toplumsal ağlar oluyor. Makus çalışma şartları, kuşkulu cinayetler ve kaybolmalar, hayvan hakları ihlalleri, çevresel sıkıntılar, rantiyecilerin kurdukları tezgahlar ve taciz argümanları benim en sık karşılaştığım paylaşımlarn başında geliyor. Yetkili mercilerde sümenaltı edilmek istenen evrakların yanı sıra yasal yolların ortasında takipsizlik, yetkisizlik, vakit aşımı, iyi hal üzere insanların hak arayışını buharlaştıran ve toplumsal vicdanı rahatsız eden tüm bahisler toplumsal ağlarda duyuruluyor yahut tartışılıyor. Adalet arayanlar, başına gelenleri duyurmak ve takviye bulmak için sıklıkla Twitter, Facebook üzere mecraları kullanıyor.
Adaletin Türkiye’de pek de adil işlemediği gerçeğinden hareketle de bu metodun hak arayışında çok işe yaradığını görüyoruz. İntihar yahut kaza olduğu argüman edilerek üstü kapatılmaya çalışılan cinayetlerden kaybedilmek istenen insanlara, sessiz sedasız verilen baraj yahut maden ruhsatlardan kaza olduğu tez edilen iş cinayetlerine, hunharca katledilen hayvanlardan tehdit edilerek susturulmaya çalışılan taciz mağdurlarına kadar birçok insan olanları toplumsal ağlar sayesinde öğreniyor.
İşte tam da bu tip bahislerden haberdar olduğumuz an, sesini duyurmak isteyen insanlara dayanak verirken kuşku kasını çalıştırmayı ihmal etmemek gerekiyor. Karşılaştığımız bildirileri yaymadan evvel derin bir nefes alarak muhakeme kabiliyetimizi güvenmek ve medya okuryazarlığı süzgecinden geçirmek, iyi niyetli olsak da yangına akaryakıt dökme riskini azaltmamıza yardımcı oluyor. Önünüze düşen iletisi çok güvendiğiniz insanların paylaşması, sizin de düşünmeden rastgele bir iletisi yaymanıza sebep olmamalı.
Bu noktada da öncelikle gördüğümüz adalet arayışı iletilerine dair şeffaf çalışmalar yürüten ve her olayı teyit ederek ilerleyen sivil inisiyatiflere göz atmamız bence kritik değere sahip. Kamuyu ilgilendiren mevzular ve tanınmış bireylere dair gerçekliği kuşku uyandıran argümanları ise Teyit.org gibisi doğrulama platformlarından takip edebilir yahut doğrulama talebini direkt olarak onlara iletebilirsiniz. Güzel bir şeyler yapmak isterken dezenformasyonun yayılma aracı olmaktan bu formda kendinizi sakınabilirsiniz.
Kıymetli bir başka bahis ise iddiayı paylaşan ve bir bahiste suçlanan beşerlerle ilgili paylaşımlar. Bilhassa kimlik bilgileri açıkça yazılmış ve bir hususta direkt suçlanan insanlara dair paylaşımları yayarken bence daha fazla dikkat etmek gerekiyor. Hiçbir toplumsal medya kullanıcısı, önüne düşen argümanların tamamını teyit edemeyeceğine nazaran suçlanan insanlara dair paylaşımlarda bulunurken kuşku kasını çalıştırmanın yanında kimsenin kişilik hakkını ihlal etmemeye de ihtimam göstermek gerek. Diyelim ki hak gaspına uğradığı tarafında paylaşım yapan, mağduriyetini paylaştığını düşündüğünüz gerçek yahut anonim bir hesap, bir argümanlı paylaşıp olayın sorumlusu olarak da birini direkt suçladı ve kimliğini paylaştı. Siz de bu paylaşıma tahminen duygusal bağ kurarak tahminen de yalnızca sesini duyanlar artsın diye paylaşıp geçtiniz. Hakikaten de bu tezlerin ne kadarının akıbetinden haberdarsınız? Yani bir insanı zan altında bırakan bir savın doğruluğunu gazeteci titizliğiyle takip edebiliyor musunuz?
Olayı biraz ilerletip ikini faza geçelim. Diyelim ki paylaşımın gerçek olmadığı isimli makamlarca ispatlandı. Suçlamakta hiçbir beis görmediğiniz beşere dair yaptığınız paylaşımdan ötürü sorumluluk hissediyor musunuz yoksa o paylaşımın üstüne binlerce paylaşım yapıp çoktan unutmuş mu oluyorsunuz? Başka açıdan düşünelim bir de: Diyelim ki suçlanan kişi yargılandı ve gerçekten de kabahati sabit görüldü, cezası verildi. İnternette hakkında silinmesi imkansız ithamları yeniden de hak etmiş olur mu? Temiz olmadığı halde, hatalı olduğu halde tekrar de bir insan için ömür uzunluğu isminin her aratılmasında görülecek paylaşımlar sizce müstehak mı?
Bu soruları kendime de sıklıkla sorarım. Her bir sorunun her durumda haklı yahut yanlışsız birer karşılığı var mı emin değilim ancak en azından eliniz “paylaş” butonuna giderken aklınızın bir kenarında bu sorular da olsun isterim.
İnsanların toplumsal ağları kullanarak hak arayışında seslerinin duyulmasına dayanak olmak diğer, bir kişiyi yahut kümesi peşinen hatalı ilan etmek öteki şeyler. Bir kişinin teziyle kimsenin peşinen hatalı sayılabileceğini düşünmüyorum. Hele ki sav sahibinin tezi dışında kimsenin elinde hiçbir bilgi yokken, çoğumuz paylaştığımız işin peşine düşmeyecek yahut akıbetini merak etmeyecekken…
Gazete Duvar
