Smriti Mallapaty
Çeşitli ülkeler, Covid-19’u önleyen aşıları piyasaya sürürken, aşılamaların insanların enfekte olmasını ve SARS-CoV-2 virüsünü diğerlerine bulaştırmasını durdurup durduramayacağı hakkındaki araştırmalar devam ediyor. Kâfi sayıda beşere bulaşmayı engelleyen aşılar yapılırsa, bu, salgının denetim altına alınmasına yardımcı olabilir.
Birinci incelemeler, en azından kimi aşıların bulaşmayı önleyici bir tesire sahip olma ihtimalinin yüksek olduğunu gösteriyor. Tekrar de bu etkiyi -ve ne kadar güçlü olacağını- teyit etmek şimdilik güç; zira makul bir bölgedeki enfeksiyonlarda görülen düşüş, karantinalar ve davranış değişiklikleri üzere öbür etkenlerle de izah edilebilir. Bununla birlikte, virüs asemptomatik taşıyıcılardan yayılabilir ve bu durum enfeksiyonların saptamasını zorlaştırır.
Massachusetts eyaletinin Boston kentinde bulunan Harvard T. H. Chan Halk Sıhhati Okulu’nda misyonlu bulaşıcı hastalıklar epidemiyoloğu Marc Lipsitch, “Bunlar yürütülmesi en güç çalışmalar arasındadır” diyor. “Bu alanda çalışan bizler, iştahlı bir formda, ortaya çıkan küçük data kesimlerinden nelere ulaşabileceğimizi anlamaya çalışıyoruz” diye ekliyor. Önümüzdeki birkaç hafta içinde birtakım çalışmalardan sonuçlar alınması bekleniyor.
Covid-19 aşılarıyla yapılan klinik denemelerin büyük kısmı aşıların hastalığı önlediğini gösterirken, birtakım denemeler aşılamanın enfeksiyonu da önleyebileceğine dair ipuçları sundu. Washington eyaletinin Seattle kentinde bulunan Fred Hutchinson Kanser Araştırma Merkezi’nde vazife yapan bir aşı uzmanı olan Larry Corey, birinci etapta insanların enfeksiyona yakalanmasını engellemede gereğince tesirli olan bir aşının, bulaşmayı azaltmaya da yardımcı olacağını lisana getiriyor.
Moderna’nın Boston’da üretilen aşısının denemeleri sırasında, araştırmacılar, bedenlerinde viral RNA olup olmadığını görmek emeliyle tüm iştirakçilerden örnek aldılar. İki dozluk aşının birinci dozunu alan beşerler ortasında, plasebo aşı alanlara kıyasla, asemptomatik enfeksiyon hadiselerinde üçte iki oranında bir düşüş gözlemlediler. Bununla birlikte, insanları yaklaşık bir ay ortayla sırf iki kez test etmişlerdi ve bu yüzden kimi enfeksiyon olaylarını gözden kaçırmış olmaları mümkündür.
Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca’nın ortaklaşa ürettiği aşının İngiltere’de yapılan denemeleri sırasında her hafta iştirakçilerden örnek alındı ve aşılanmamış kümeye kıyasla aşılanmış iştirakçilerin bir alt kümesi ortasında asemptomatik enfeksiyonlarda yüzde 49.3’lük bir azalma yaşandığı öngörüldü.
Merkezi New York kentinde bulunan ve önde gelen bir öbür Covid-19 aşısı üreticisi olan Pfizer, aşılamanın enfeksiyonu engelleyip engellemeyeceği konusunda ABD ve Arjantin’de yürütülen aşı denemelerinde iki haftada bir iştirakçilerden örnek almaya başlayacağını açıkladı.
BULAŞMAYI AZALTABİLİR Mİ?
Aşıların bulaşma mümkünlüğünü engellememesi ya da büyük oranda azaltmaması da olası. Bununla birlikte, aşılar, hastalığa yakalanan insanları virüsü daha az iletici ya da daha az bulaştırıcı hale getirebilir ve böylelikle bulaşmayı azaltabilir.
İsrail’deki çeşitli araştırma kümeleri, SARS-CoV-2 testi sonradan müspet çıkan aşılanmış şahıslarda viral parçacıkların konsantrasyonu olan ‘viral yükü’ ölçüyorlar. Araştırmacılar, viral yükün bulaşıcılık için iyi bir gösterge olduğunu buldular.
Bir araştırma kümesi, gerçekleştirdiği ön incelemede, enjeksiyondan sonraki birinci iki haftada virüse yakalananlarla karşılaştırıldığında, Pfizer aşısının birinci dozunu aldıktan sonraki iki ilâ dört hafta içinde SARS-CoV-2 ile enfekte olan az sayıdaki beşerde viral yükte değerli bir düşüş olduğunu gözlemledi. Connecticut eyaletinin New Haven kentinde bulunan Yale Halk Sıhhati Okulu’nda bulaşıcı hastalıklar modelleyici olan Virginia Pitzer, “Eldeki bilgiler, aşılamanın enfeksiyonu büsbütün engellemese dahi Covid-19 hadiselerinin bulaşıcılığını azaltabileceğine dair muhakkak ilgi cazip ve düşündürücü bilgiler içeriyor” diyor. Bunun yanı sıra, Oxford/AstraZeneca denemesinde, aşılanmış küçük bir kümede, aşılanmamış iştirakçilere kıyasla viral yükte daha büyük bir azalma da gözlemlendi.
Öte yandan, araştırmacılar, viral yükte gözlemlenen bu düşüşün bir insanı gündelik hayatta daha az bulaşıcı hale getirmek için kâfi olup olmadığının şimdi net olmadığını belirtiyorlar.
ALTIN STANDART
Araştırmacılar, aşıların sahiden de bulaşmayı engelleyip engellemediğini tespit etmek gayesiyle, aşılanmış şahısların yakın temaslarını takip ederek dolaylı biçimde enfeksiyondan korunup korunmadıklarını gözlemliyorlar.
Nottingham Üniversitesi’nde vazifeli araştırmacılar, İngiltere’de yüzlerce sıhhat çalışanı üzerinde sürdürülen ve PANTHER ismiyle bilinen bir çalışma kapsamında, birinci salgın dalgasının yaşandığı devirde, yani geçen yılın nisan ve ağustos ayları ortasında sıhhat çalışanlarını ve birlikte yaşadıkları insanları SARS-CoV-2 antikorları ve viral RNA bağlamında testten geçirdiler. Nottingham Üniversitesi’nde misyonlu genetik epidemiyolog Ana Valdes, yakın temaslılar açısından enfeksiyon riskinin azalıp azalmayacağını görmek maksadıyla, Pfizer aşısı yapıldıktan sonra bu personellerden kimilerini ve ayrıyeten aşılanmamış yakın temaslılarını tekrar testten geçireceklerini tabir ediyor. Valdes, şayet risk azalırsa, bunun, aşıların büyük ihtimalle bulaşmayı önlediği manasına geleceğini söylüyor.
İsrail’deki araştırma kümeleri da bir üyesi aşılanan haneleri incelemeyi planlıyor. Şayet bu beşerler virüse yakalanırsa, araştırmacılar virüsü öbür mesken üyelerine bulaştırıp bulaştırmadıklarını görebilecekler.
Brezilya’daki bir aşı denemesinde, Pekin merkezli ilaç şirketi Sinovac tarafından üretilen Covid-19 aşısının dozları, birkaç ay içinde basamaklı biçimde Serrana kasabasında rastgele biçimde uygulanacak. Bu yaklaşım, aşılanmış bölgelerde Covid-19’da yaşanan azalmanın aşılanmamış bölgelerdeki bulaşmanın azalmasına da katkıda bulunup bulunmadığını ortaya koyabilir. Kanada’nın Montreal kentindeki McGill Üniversitesi’nde Bulaşıcı Hastalık Epidemiyolojisti olan Nicole Basta, bu denemenin aşıların dolaylı tesirlerini göstereceğini tabir ediyor.
Basta, aşıların bulaşmaya karşı ne kadar iyi koruduğunu görebilmek için bireyler ve daha büyük topluluklar bağlamında çalışmalar yürütülmesine gereksinim duyulduğunu söylüyor. “Gerçekten tüm yelpazeyi kapsayan ispatlara gereksinimimiz var” diye ekliyor.
Yazının yepyenisi Nature sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
