DİYARBAKIR – İmralı Yüksek Güvenlikli F Tipi Kapalı Cezaevi’nde 22 yıldır tutulan PKK Önderi Abdullah Öcalan’a yönelik tecridin sonlandırılması ve artan hak ihlallerini protesto etmek emeliyle cezaevlerinde 27 Kasım’da süresiz dönüşümlü açlık grevi hareketi başlatıldı. 20’nci kümenin devraldığı aksiyon, 100’üncü gününe yaklaştı.
Türkiye cezaevlerinde başlayan aksiyon sınırdışında da karşılık buldu ve 18 Aralık’ta Federe Kürdistan Bölgesi’ne bağlı Mahmur Kampı’nda bayanların öncülük ettiği açlık grevi aksiyonu başlatıldı. Mahmur Şehit Aileleri Derneği’nde sürdürülen hareket, 75’inci gününe girdi.
Yunanistan’ın Lavrio Kampı’nda ise Öcalan’a yönelik tecridin sonlandırılması ve cezaevlerinde süren açlık grevlerine takviye gayesiyle başlattıkları süresiz dönüşümlü açlık grevi hareketi 58’inci gününde devam ediyor. Kamptaki açlık grevi, Devrimci Gençlik Hareketi (TCŞ-Tevgera Ciwanên Şoreşger), Avrupa’da Kürt Bayan Hareketi (Tevgera Jinên Kurdistan a Ewropa) ve Navenda Çanda Kürdistan (Kürt Kültür Merkezi) öncülüğünde yürütülüyor.
Öcalan’a yönelik tecride karşı birinci olarak 12 Eylül 2012’de tüm cezaevlerinde açlık grevi aksiyonu başlatıldı. 68 gün süren hareket, PKK Önderi Öcalan’ın davetiyle sonlandırıldı.
2015 yılında diyalog süreci bitirildi ve bir kere daha Öcalan’ın avukatları ve ailesiyle görüşmesi engellendi. 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde kamuoyunda dertlerin artması üzerine 50 Kürt siyasetçi, “Öcalan ile görüşme” talebiyle 5 Eylül 2016’da Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Diyarbakır Vilayet Örgütü binasında açlık grevi aksiyonu başlattı. Hareket sonucunda kardeşi Mehmet Öcalan, 11 Eylül 2016’da İmralı Adası’na giderek ağabeyiyle görüşme gerçekleştirdi. Görüşme sonucunda 50 Kürt siyasetçi 8’inci gününde hareketlerini bitirdi.
LEYLA GÜVEN’İN BAŞLATTIĞI AÇLIK GREVİ
Öcalan’la görüşmelerin tekrar kesintiye uğraması üzerine, 8 Kasım 2018’de, Demokratik Toplum Kongresi (DTK) Eşbaşkanı ve Hakkâri Milletvekili Leyla İtimat, tutuklu bulunduğu Diyarbakır E Tipi Kapalı Cezaevi’nde süresiz dönüşümsüz açlık grevi aksiyonu başlattı.
Açlık grevi hareketi Güven’in akabinde bütün cezaevlerine yayıldı.
HDP milletvekilleri Dersim Dağ, Tayip Temel ve Murat Sarısaç da partilerinin Diyarbakır Vilayet Örgütü binasında 3 Mart 2019’da açlık grevi aksiyonuna dahil oldu.
Taleplerin karşılanmaması üzerinde nisan ve mayıs aylarında 30 tutuklu vefat orucu aksiyonu başlattı.
Farklı cezaevlerinde tutuklu bulunan 8 kişi, tecridi protesto ederek hayatına son verdi.
Hareket 200 gün sürdü. Öcalan’ın avukatları, 8 yıl ortadan sonra 2-22 Mayıs, 12-18 Haziran ve 7 Ağustos 2019 tarihlerinde müvekkilleriyle görüşme sağladı. Öcalan’ın daveti üzerine 26 Mayıs’ta açlık grevi ve mevt orucu sona erdi.
Bu tecrübeler, bu hafıza 27 Kasım’da başlayan süresiz dönüşümlü açlık grevlerinin daha tehlikeli boyutlara ulaşabileceğini gösterir nitelikte.
Açlık grevi hakkında bilgisine başvurduğumuz ÖHD Diyarbakır Şube Yöneticisi Avukat Seda Varlıklı, “Açlık grevcilerinin tek bir talebi vardır, o da tecridin kaldırılması talebidir. Bu talebin yerine getirilme sorumluluğu ise siyasal iktidarındır” dedi.
Varlıklı ile açlık grevi eylemcilerinin taleplerini ve cezaevi şartlarını konuştuk.
ÖNCELİKLİ TALEP TECRİDİN KALDIRILMASI
Cezaevlerinde başlayan dönüşümlü-süresiz açlık grevi 3’üncü ayını geride bıraktı. Bu mühlet içinde açlık grevine katılanların durumunu yakından izleme imkânınız oldu mu? Açlık grevindeki mahpuslarla görüşebiliyor musunuz?
Evet, oldu. Gerek müvekkillerimiz gerekse derneğimize yapılan müracaatlar münasebetiyle hapishanelere rutin bir biçimde ziyaretler gerçekleştirmekteyiz. Yaptığımız bu ziyaretler çoğunlukla hapishanelerde yaşanan hak ihlallerine yönelik olmaktadır. Mahpusların yaşadıkları meseleleri, yaşanan ihlalleri öğrenip tekrar mahpusların talepleri ile ve yaptığımız tespitler sonucunda kabahat duyuruları da yapmaktayız. Şu an itibariyle 27 Kasım’da hapishanelerde başlayan açlık grevi hareketleri 96. gününe girmiş bulunmakta. Hapishanelerde bulunan mahpuslar, 27 Kasım 2020 tarihinde başta İmralı Adası’nda bulunan Sayın Abdullah Öcalan şahsında geliştirilen tecrit olmak üzere; tüm hapishanelere ve topluma yayılan tecrit ile bir bütün olarak hak ihlallerine karşı açlık grevine başladıklarını belirtmişlerdir. Mahpusların başlattıkları hareketin öncelikli talebi, Sayın Abdullah Öcalan üzerindeki mutlak tecridin kaldırılması lakin şunu da unutmamak gerekir ki; bilhassa pandemi sürecinden itibaren gerek baskılarla gerekse hukukdışı uygulamalarla Türkiye’de bulunan tüm hapishanelere de bu tecrit hali yansımakta ve bu durum başta aileler olmak üzere tüm toplumu etkilemektedir. Hapishanelerde var olan meseleler ve yaşanan hak ihlalleri esasen daima gündemde. Lakin içinde bulunduğumuz süreçte açlık grevi hareketi ve pandemi birlikte düşünülünce kimi meseleler var ki telafisi güç kahırlara yol açabilecek durumdadır. Örneğin; hapishane yemekleri yetersiz olmakla birlikte, çoğunlukla mahpuslar besin gereksinimlerini karşılamakta zorlanmaktadırlar. Hem besin hem başka gereksinimlerin kantinden ya da dışarıdan temini zati mümkün olmamakla birlikte kantinden alabilecekleri birtakım gereksinimler da fahiş fiyata kendilerine satılmakta ve bu biçimde manevi olarak sömürünün yanı sıra maddi olarak da mahpuslar sömürülmektedir. Bunun yanı sıra paklık eşyaları çok kısıtlı olarak verilmekte. Paklık için tek bir çekpas ile fırçanın verilip, bu fırça ve çekpas ile hem koridor hem de tuvaletlerin temizlenmesi istenilmekte. Bu sebeple tek bir tane paklık aracının verilmesi yüzünden hijyenik bir ortam da sağlanamamaktadır.
PANDEMİ BASKI İÇİN MAZERET OLDU
Açlık grevinin devam ettiği cezaevlerinde cezaevi yönetiminin mahpuslara yönelik tavrında değişiklik olduğuna dair bir izleniminiz oldu mu?
Doğal ki oldu. Son süreçte birçok hapishanede, hapishane yönetimi başta olmak üzere infaz muhafaza memurlarının da baskıları artmış durumdadır. Her manada mahpusların hayat kaideleri zorlaştırılmak istenmekte, bunun için de pandemiyi mazeret olarak göstermektedirler. Mahpusların kaldığı odalarda aramalar ayrıntılı olarak yapılmakta, aramalar yapılırken odalardaki eşyalar dağıtılmakta, sayımlar ve aramalar esnasında sayıca kalabalık bir biçimde infaz müdafaa memurları odalara girmektedirler. Yemekler konusunda günden güne sıkıntılar yaşanmaktadır. Yemeklerin makûs olmasının yanı sıra çok yetersiz ve besin pahası düşük yemekler yapılıp mahpuslara verilmektedir. Haberleşme ve irtibat noktasında tekrar mahpuslara kısıtlamalar ziyadesiyle artmış bulunmaktadır. Kargolarının verilmemesi ya da geç verilmesi, birebir halde mektuplarının da gecikmeli gidip gelmesi, telefon ve aile görüşü noktasında çeşitli mazeretlerle baskıların yapılması ve provoke etme gayretleri vb. sıkıntılar grevden bu yana daha da fazla artmış durumdadır. Evet, grev öncesinde yaşanan hak ihlalleri mevcuttu fakat grevle birlikte pandemi de mazeret edilerek mahpuslar ve aileleri üzerinde baskı kurulmaya çalışılmakta ve sindirilmeleri amaçlanmaktadır. Bu manada başvurulan öteki bir sistem de disiplin cezalarıdır. Bu disiplin cezalarının öncelikli gayesi, infazının bitmesine az kalan mahpusların infazlarını yakmak ve tahliyelerine mani olmaktır. Esasen ceza alıp yıllarca hapishanede kalan mahpusa bu uygulama ile aslında ikinci bir defa cezalandırma yapılmaktadır.
AÇLIK GREVİNE GİRENLER HÜCREYE KONULUYOR
Açlık grevindeki mahpusların muhtaçlıkları karşılanıyor mu? Gereksinimlerin karşılanmadı için teşebbüsleriniz oldu mu?
Şu an hapishanelerde açlık grevinde olan mahpusların gereksinimlerinin karşılandığını söylemek çok güç. Esasen olağan koşullarda da gerek kıyafet gerek defter, kalem, kitap üzere eşyaların temini gerekse de besin bahislerinde birçok sorun yaşarlarken; şu an açlık grevi hasebiyle hapishanelerdeki uygulamalar ve tavırlar daha da sertleşmiş durumdadır. Görüştüğümüz birçok mahpusun söylediği üzere; açlık grevine giren mahpuslar çabucak tek kişilik hücreye alınmakta, çok az ölçüde ve yetersiz limon, şeker ve tuz verilmekte ki kimi hapishanelerde bu besinler verilmemekte, ayrıyeten verilen bu besinler da gecikmeli olarak verilmektedir. Hak ihlalleri konusunda değindiğimiz üzere; mahpusların da birçok defa bu manada besin temin etmeleri engellenmekte ya da kantin durumu (fiyatların pahalılığı, kantinde bulunmaması, yetersiz bulunması, besinlerin geç gönderilmesi, geç getirilmesi gibi) sebebiyle bu besinlerin temini zorlaşmaktadır. Şu basamakta aslında pandemi süreci hali mevcutken, açlık grevi aksiyonuna giren mahpusların besin temininin sıkıntı olması, ayrıyeten hijyen kurallarına dikkat edilmemesi mahpusların sıhhatlerini olumsuz etkileyecektir. Bizler dışarıda alabildiğimiz tüm önlemleri alıp olabildiğince dikkat etmeye çalışmamıza karşın salgın hasebiyle risk altındayken; hapishanelerde bulunan mahpusların öylesi şartlarda yaşamaya zorlanmaları, hukukdışı uygulamalarla baskı altında tutulmaları, bilhassa tecrit hali mahpusların önemli manada risk altında olmalarına sebep olmakta ve hayatlarını tehlikeye düşürmektedir. Bu manada bizler hem mahpusların gereksinimlerinin karşılanması hem de yaşanan hak ihlallerinin ortadan kaldırılması; münasebetiyle gerek hapishane yönetimiyle gerekse savcılarla görüşmeler almakta, kimi durumlarda da hukukî yollara başvurmaktayız.
‘ADALET BAKANLIĞI HAREKETE GEÇMELİDİR’
Açlık grevinin bitmesi için mahpuslarla, siyasi partilerle ve ailelerle görüşmeleriniz oldu mu?
Natürel ki öncelikle şunu söylemek gerekir ki, şahısların sıhhatini hem fiziken hem ruhen etkileyen, ömürlerinde hem bugününe ziyan veren hem de gelecekte olumsuz tesirler bırakan her türlü duruma karşıyız. Açlık grevleri de ne yazık ki böylesi olumsuz sonuçlara sebebiyet verebilecek bir hareket. Lakin şunu da belirtmek gerekir ki; aksiyonun bitmesi noktasında mahpusların tek kuralı taleplerinin karşılanması. Taleplerinin karşılanmasıyla fakat grevi sonlandıracaklarını belirtmektedirler. Bu kapsamda gerek mahpuslarla yaptığımız görüşmelerde gerekse ailelerle yapılan görüşmelerde grevin sonlanması için taleplerin karşılanması gerektiğini, aksi halde aksiyona devam edeceklerini belirtmektedirler. Bizler, hukukçular, insan hakları savunucuları olarak açlık grevi aksiyonuna başvuran mahpusların başta sıhhat hakkı olmak üzere, hayat haklarının korunması için tüm yetkililerin gerekli hassaslığı göstermesi gerektiğini vurgulamak istiyoruz. Bugün itibariyle açlık grevcilerinin tek bir talebi vardır, o da tecridin kaldırılması talebidir. Bu talebin yerine getirilme sorumluluğu ise yeniden siyasal iktidarındır. Taleplerin karşılanmayıp, hapishanelerde devam eden süresiz-dönüşümlü açlık grevleriyle ilgili olarak, aksiyoncu mahpusların sıhhat ve ömür hakkına yönelik ortaya çıkacak üzücü sonuçlardan da yeniden siyasal iktidar sorumlu olacaktır. Bu nedenle öncelikle Adalet Bakanlığı’nın ve ilgili kurumların bir an evvel harekete geçmesi gerekmektedir.
Daha önce de tekraren belirttiğimiz üzere, mahpusların talepleri hukuksaldır ve açlık grevi aksiyonu konusunda yetkililerin, önemli sıhhat sıkıntıları yaşanmadan gerekli önlemleri alması ve mahpusların taleplerini pahalandırmak üzere harekete geçmesi gerekmektedir. Meseleye, temel hak ve özgürlüklerin temel alınarak yaklaşılması ve taleplerin bu doğrultuda kıymetlendirilerek tahlile kavuşturulması gerekmektedir. Bu manada bir an evvel Adalet Bakanlığını, ulusal ve milletlerarası hukuk ve insan hakları kurumlarını harekete geçmeye davet ediyoruz.
Gazete Duvar
