İZMİR – Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu, Ege Etraf ve Kültür Platformu (EGEÇEP), Efes Etraf ve Kültür Platformu (EFESÇEP) ve yörede yaşayanlar Meryem Ana Tabiat Parkı’nın sit noktasının düşürülmesi ve birtakım kısımların himaye kapsamı dışına çıkarılmasına karşı dava açtı.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu kapsamında tescil edilmiş olan doğal sit meydanları konusundaki salahiyetlerin 2011 yılında yapılan mevzuat değişikliği ile Etraf Şehircilik Bakanlığı’na devredilmesi ile birlikte doğal sit yerlerine yeni düzenlemeler getiriliyor. Meryem Ana Tabiat Parkı’nı içine alan kesim de 1’inci Nokta Doğal Sit Sahası statüsündeydi. Tabiat Parkı’nı kapsayan sahada yapılan değişiklikle nahiyenin bir kısmı külliyen doğal sit dışına çıkarıldı. Daha evvel 1’inci Radde Doğal Sit Sahası statüsünde olan kesimler ise “nitelikli doğal muhafaza alanı” olarak yine belirlendi. 2008 yılında sonları belirlenen Meryem Ana Tabiat Parkı, Meryem Ana Evi’nin de taraf aldığı 354 hektarlık bir yeri kaplıyor.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararını yargıya taşıyan Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu Idare Şurası üyeleri ile Meryem Ana Tabiat Parkı’yla ilgili tespitlerini konuştuk.
‘İMAR FAALİYETLERİNİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN MEVZUAT DEĞİŞTİRİLİYOR’
Türkiye’de son periyotlarda çıkarılan yeni yasa ve yönetmeliklerle birçok nokta sit olmaktan çıkarıldı, kimi mekanların de kademesi düşürüldü. Sizin bu bahisteki gözlemleriniz neler?
2011 yılında gerçekleştirilen mevzuat değişikliği ile doğal sit yerlerindeki salahiyetler Kültür Bakanlığından, Etraf ve Şehircilik Bakanlığına geçmiş oldu. Bu salahiyet devri, birebir devranda, geçmişte tespit ve tescili yapılmış sahaların, tekrar irdelenmesini beraberinde getirdi. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan ve sit statülerine değişiklik getiren bu yeni incelemelerde ise, temel bir sorun görüyoruz.
Askıya çıkarılan sürecin ekinde bir adet pafta dışında rastgele bir done, açıklama ya da, ilmî rapor bulunmuyor. Doğal olarak bu durum yapılan süreçlerin ilmî dayanağının olup olmadığı cephesinde önemli kuşku uyandırıyor. Öte yandan, yeni statü düzenlemelerinde, muhafaza alan hudutlarının daraltıldığını ya da kaldırıldığını görüyoruz. Bu da, geçmişteki muhafaza kararları sayesinde, rant presinden kısmen uzak kalabilmiş meydanların, müdahale edilebilir hale gelmesi manasına geliyor ki, parsel ölçeğinde adrese teslim yapılan statü değişiklikleri de görülüyor. Bu doğrultuda 2017 yılından bu yana İzmir ve etrafında onaylanan yirmiye yakın sit statüsü değişikliği sürecine açılmış olan davamız bulunuyor.
Ayrıyeten sit statüsü değişikliği yapılan ortamlarda imar faaliyetlerini kolaylaştırmak emeliyle ilgili bakanlıklar tarafından mütemadi olarak mevzuat değişiklikleri yapılıyor. Yakın devirde 16.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Korunan Sahaların Tespit, Tescil ve Onayına Ait Metot ve Esaslara Dair Yönetmelik’te kapsamlı değişiklikler yapılmıştı. Bu değişikliklerin 2863 Sayılı Kanun kapsamında müdafaa altına alınmış olan doğal sit ortamlarında yol açabileceği tehditlere ve tahribatlara ait daha evvel de ikazlarda bulunmuştuk.
‘STATÜ DEĞİŞİKLİĞİYLE MEYDANDA YAPILAŞMANIN ÖNÜ AÇILIYOR’
Daha evvel 1’inci Nokta Doğal Sit Meydanı statüsünde olan bu nahiyenin hangi münasebetlerle “nitelikli doğal himaye alanı” olarak tekrar belirlendiğine dair bir habere sahip misiniz? Yapılan bu değişiklik şehircilik unsurları açısından mevzuata karşıt bir durum oluşum ediyor mu?
Selçuk ilçesindeki, sit statüsü değişikliği de az evvel bahsettiğimiz çerçeve ile benzerlik taşıyor. Statü değişikliği ile ortamda yapılaşmanın önü açılıyor ki, bu statü değişikliği geri alınmadığı durumda, ilgili bakanlık tarafından, planların hazırlanmasına geçilmesi çok vakit almayacaktır.
Kent Plancıları Odası, Meryem Ana Tabiat Parkı için çalışmalarını sürdürüyor…
Geçmişe bakınca da, hazırlanacak planların içeriğini kestirim etmek güçlükle olmuyor. Sit statüsü değişikliği yapılan havzada, 10 yılı aşkın vadedir, imar planları iptal edilmiş olsa da, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından golf yerleri için yapılan taşınmaz tahsislerinin, iptal edilmediğini görüyoruz. Bu noktada, mahkemece iptal edilen imar planlarının yine yapılabilmesi için, statü değişikliğine gidildiğini ve yapılaşma için bir altlık oluşturulmaya çalışıldığını söyleyebiliriz. Öte yandan kelam konusu ortamda yapılan ilmî çalışmalarda, kıyı bölümlerindeki ağır yapılaşma baskısının değerli Tabiat Ortamı olan havza üzerinde ağır sonuçlarının olacağı vurgulanmaktadır.
‘MERYEM ANA BU YERDE 101 YAŞINA KADAR YAŞADI’
Meryem Ana Tabiat Parkı’nın bulunduğu ortamın sit statüsünün değiştirilerek inşai faaliyetlere açılması kesimde ne üzere tahribatlara yol açar?
Selçuk sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar sayesinde ortaya çıkmaktadır. İlçenin gelişme dinamiklerine bakıldığında tarım ve turizmin ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Bu nedenle, yapılacak planlama çalışmalarında da, kentin sahip olduğu bu bedelleri gelecek kuşaklara aktarılmasına, tabiat ile entegrasyonun gözetilmesine öncelik verilmesi gerekir. Bu durum, diğer bir deyişle, doğal ve kültürel zenginlikleri tehlikeye düşürecek pratiklerden uzak durulmasını gerektirir. Bir yandan da, müdafaa yerlerinde, bütünlüklü bir kıymetlendirme yapılması, muhafaza ortamlarının bir bütün olarak ele alınması değerlidir. Bunun ön koşulu da, ilgili ilmî bilirkişilik ortamlarının iştirakiyle gerçekleştirilecek olan, kuşkuya konum bırakmayacak bilimsellikte tahlil ve araştırma süreçleridir.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararı ile yerin bir kısmı sit ortamı olmaktan çıkarılıyor, geri kalan kısımda de statü düşürülüyor.
Halbuki Meryem Ana Tabiat Parkı için, bu yaklaşımın aksisini görüyor ve yapılan sit statü değişikliğinin bu yerde önemli sonuçlarının olacağını düşünüyoruz. Biliyorsunuz, Meryem Ana Tabiat Parkı, hem kültürel hem de doğal kıymetleri içermektedir. Meryem Ana’nın bu meydanda 101 yaşına kadar yaşadığı rivayet edilmektedir. Tabiat parkı sonları ve etrafı, ağır orman dokusu ile kaplıdır. Ve artık, Meryem Ana Tabiat Parkı, 1’inci Kademe Doğal Sit Sahası statüsünden çıkarılarak, “nitelikli doğal himaye alanı” ilan edilmiştir. Yani, müdafaa kademesi düşürülmüştür. Bu durum ise, yere daha fazla fiziki müdahalede bulunulabilmesi manasına gelecektir ki, her müdahale yerdeki bütünlüğü yok edecek, yerin koruma/kullanma istikrarını geri döndürülmesi mümkün olmayacak formda tahrip edilmesine neden olacaktır.
Açıktır ki, Meryem Ana Tabiat Parkı; Selçuk’u Selçuk yapan kültür varlıklarından sadece bir adedidir. Bu bedel, yalnızca Hıristiyan dünyasının değil Anadolu topraklarında geçmişten bugüne yaşamış tüm halkların toplumsal hafızasının ve kültürünün bir kesimidir. Meryem Ana Tabiat Parkı içerisinde Meryem Ana’nın mezarının Panayır Dağı’nın kuzey doğusunda olduğu rivayet edilmektedir. Park ağır bir orman dokusu ile çevrili olduğundan laf konusu mezarın tabiat parkı içerisinde nerede olduğu bilinmemektedir. Sonuç itibariyle müdafaa kararı esnetilen bu meydanda yapılacak tatbikler sonucunda bu bedeller önemli zararlar görecektir. Bu yerlerin korunması için başta Selçuk halkı olmak üzere bütün İzmir Halkının ilgili bütün meslek odaları, dernek ve mahallî idarelerin sorumluluk alması, sürece dahil olması gerektiğini düşünüyoruz.
Gazete Duvar