Dezenformasyonun dijital ağlarda ne kadar kolay yayıldığına hepimiz her gün şahit oluyoruz. Doğrulanmamış bilgiler, internetin kadim efsaneleri, yanlış olduğu kanıtlansa da paylaşılmaya ve yayılmaya devam eden fantastik savlar. Her vakit dolaşan bu tip yanlış yahut çarpıtılmış bilgilere Covid-19’la birlikte yenileri de eklendi. Bilhassa de Covid-19’un büyük güçlerin oyunu olduğu, salgının ülkeler bazında seyrine nazaran kime yaradığı, 5G teknolojisinin manidar zamanlamasından aşının içine çip yerleştirildiğine kadar seçip beğenip alabileceğiniz onlarca kurmaca…
Ne yazık ki Covid-19 periyodunda dezavantajlı kümelerin yaşadıkları sıkıntılara yeni eklenenler olduğu üzere kimi yeni sıkıntılar ortaya çıktı yahut daha görünür hale geldi. Dijital ortamda zati var olan nefret söylemi, baskı ve aşağılama artarak devam etti. Bir araştırmaya nazaran cinsiyete dayalı dezenformasyon (gendered disinformation), bilhassa siyasetçiler, kamuoyunca tanınan bireyler ve gazeteci bayanlara yönelik, bayan kimlikleri merkeze alınarak bağlamında koparılmış bilgilerle yahut komplo teorileriyle bir ortaya getirilmesini anlatır.
Örneğin 8 Mart yürüyüşünün, zımnî bir ajanda çerçevesinde yapıldığı, tertip inisiyatiflerinin ülkeleri karıştırmak isteyen dış güçlerden takviye aldığı ve planlarının cinsiyet eşitliği ve öbür taleplerden fazla ülkeyi kaosa sürüklemek olduğu öne sürülür. Türkiye’de haberleri takip ettiğimizde benzeri telaffuzların yılda birkaç kere bilhassa siyasetçiler tarafından öne sürüldüğünü ve yine üretildiğini rahatça görebiliriz. Hak arayışını baltalayan, şahıslar maksat gösterilip bağlamından koparılan tartışmalar, tam da cinsiyete dayalı dezenformasyonun ve itibarsızlaştırmanın en bilinen sistemidir.
Bayanları kamusal tartışmalardan caydırmak, bulundukları konumların hakkını verememekle suçlamak, amaç göstererek siber akın ve çeşitli tacizlere kapı aralamak; bunu yaparken de öncelikle bayanların cinsiyetini vurgulayarak yetersiz oldukları algısını yine yaratmaya çalışmak bu çeşit dezenformasyonun asıl gayesidir.
Bayanların klasik rollerini pekiştirmek için bazen onları düşman bazen de aciz varlıklar üzere gösteren telaffuzlar en temelde kamuoyunun takip ettiği bireylerden ve medyadan başlayarak toplumun geneline yayılır. Cinsiyetçi telaffuzları yapan ve bu istikamette mobilizasyonu artıran şahısların yanı sıra bu cins içerikleri dağıtan medya organları da eşit sorumluluk altında görülür.
Rapora nazaran, İspanya’da geçen yıl yapılan 8 Mart gösterisi, kamu sıhhati münasebet gösterilerek bayanların sıkıntıları ve hak arayışlarına ket vurmak isteyenler tarafından tartışmaya açılmış. Dünya genelinde sayıca en büyük dezavantajlı küme olan bayanların tekrar eski toplumsal cinsiyet kalıplarına hapsedilmesi, taleplerinin görmezden gelinmesi ve seslerinin kısılması için Covid-19 kullanışlı bir argüman olarak da ortaya çıkmış. Kamu sıhhati kelam mevzusuysa hakikaten de bütün gösterilen ve toplantıların ne formda yapılacağı yahut yapılamayacağı, kelam konusu kamu sıhhati ise net kurallara bağlanabilir lakin bayanların toplanması engellenirken siyasi parti kongresi, toplantıları yapılması bize neyi gösterir?
Başka taraftan bayanların bulundukları pozisyonlarda yetersiz yahut başarısız olduklarını, toplumsal saygınlıklarını yerle bir etmek için aşağılama vurgusu olarak bayan kimliklerinin lisanlandırılması de diğer bir temel sorun. Türkiye’de örnekleri sıkça görülen ve daha birkaç hafta evvel Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Prof. Dr. Ayşe Buğra’dan bahsederken “Osman Kavala denilen, adeta Soros’un temsilcisi olan kişinin karısı da provakatörlerin içerisinde yer alan bir kadındır” demesi de hafızalarımızdaki en taze örneklerden biri.
Yakın geçmişte Ceyda Karan, Nevşin Mengü ve Selin Girit’i amaç alan dijital taciz kampanyalarını da unutmamak gerek.
2020’de İstanbul Sözleşmesi’nden Türkiye’nin çekilmesini destekleyen insanların, mukavele kapsamını, kime ne koruma/güvence sağladığı konusunda yaydıkları dezenformasyonlar ve bayan kimliğini merkeze alarak yapılan çarpıtmaların da bilhassa dijital platformlar yoluyla bayana dayalı dezenformasyonun kıymetli bir kesimi olduğunu düşünüyorum.
Covid-19’la geçen bir yıl bütün insanlığı etkilese de alt gelir kümeleri ve dezavantajlı kümeler için gerçek bir var olma savaşına dönmüş durumda. Cinsiyetçi telaffuzla bezenmiş dezenformasyonu yahut bağlamında koparılmış olgularla karşılaştığınızda kuşku kasınızı çalıştırmanız dileğiyle, daha hoş bir dünya için uğraşa devam.
Gazete Duvar
