ANKARA- Türkiye’de yakın periyotta çok sayıda Kürtçe tiyatro oyunu valilik ve kaymakamlıkların aldığı yasak kararları nedeniyle engellendi. HDP’li belediyelere atanan kayyımların birinci faaliyetleri de Kürtçe performans sergileyen tiyatroları kapatıp tiyatrocuların işlerine son vermek oldu. Korona virüsü salgını da izleyicilerinden uzak kalan sanatkarların ekonomik kayıp yaşamasına neden oldu ve tiyatrocuların problemleri yakın periyotta katlandı.
Türkiye’de tiyatrocuların Covid-19 salgını sürecinde yetersiz takviye ve tedbirlerle uğraş ettiğini, belirten HDP Van Milletvekili Murat Sarısaç, tiyatrocuların yaşadığı sıkıntıların araştırılması emeliyle TBMM Başkanlığı’na başvurarak araştırma önergesi verdi.
‘KÜRT TİYATROSU POLİTİK ENGELLEMELERE MARUZ KALIYOR’
27 Mart Dünya Tiyatro Günü’nde binlerce tiyatrocunun ekonomik sorun yaşadığını, hayatlarını yalnızca sahne sanatlarıyla idame eden oyuncuların iptal edilen turne ve oyunlar nedeniyle güç durumda olduğunu belirten HDP’li Sarısaç, önergesinin münasebet kısmında, “Özellikle Kürt tiyatrosu, salgının tesirlerinin dışında siyasi iktidarın politik engelleme ve yasaklarına da maruz kalmaktadır. Bu nedenle Kürtçeyle ilgili her alanda Temmuz 2016’da ilan ettiği Harikulâde Hal (OHAL) ile birlikte bir gerileme yaşanmaktadır” dedi.
OHAL periyodunda, İstanbul Kürt Enstitüsü’nün, Mezopotamya Kültür Merkezi vb. kurumların, Kürtçe yayın yapan gazete ve TV’lerin, DBP’li belediyeler bünyesinde hizmet veren Kürtçe kreşlerin, birinci Kürtçe özel tiyatro olarak kabul edilen ‘Seyr-i Mesel Tiyatrosu’nun kapatıldığını hatırlatan Sarısaç, geride kalan süreçte Diyarbakır Büyükşehir, Batman ve Hakkari Belediyesi’ne bağlı tiyatro topluluklarının kapılarına kilit vurulduğunu ve binlerce sanatkarın işsiz kaldığını belirtti.
‘TİYATRO VE LİSANIN YASAKLARLA EHLİLEŞTİRİLEMEYECEĞİ DENEYİMLERLE SABİT’
Ekim 2020’de İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kent Tiyatroları’nın Kürtçe bir oyuna yer verdiğini, Teatra Jiyana Nû’nun sergileyeceği Nobel Ödüllü müellif Dario Fo’nun oyunu Bêrû’nun “kamu güvenliği” gerekçesiyle yasaklandığını hatırlatan HDP’li Sarısaç, “Bununla, Kent Tiyatroları’nın 106 yıllık tarihinde birinci kere bir Kürtçe oyununun gösteriminin yapılması engellenmiştir” dedi ve önergesinin münasebet kısmında şu tabirleri kullandı: “Oysaki tiyatro, geçmişten bugüne kadar Kürt aydınları için kimliklerini ve lisanlarını yaşatabilecekleri bir sahne olarak görülmüştür. Bu nedenle 1975’ten sonra Irak’ta Baas rejiminin Kerkük ve Xaneqin üzere kentlerde Kürtçe oyun yasaklarına karşın kendini var etmesini bilmiştir. Zira tiyatro ve lisanın yasaklarla ehlileştirilemeyeceği tarihî deneyimlerle sabittir. Kürt tiyatrosu, yasaklara karşın Evdirehîm Rehmî Hekarî’nin 1919’da yazdığı Batılı manasında birinci tiyatro yapıtı sayılan Göğüs Alan’dan bugüne bu biçimde ilerlemektedir. Sovyet Rusya’da Ahmedê Mîrazî’nin 1920’li yıllarda birinci Kürtçe tiyatro kümesini kurması, Irak Kürdistanı’nda Pîremêrd’in 1930’lu yıllarda yazdığı oyunlar, İran Kürtleri ortasında oynanan Mîr Mîran’lar, Celadet Ali Bedirxan’ın Hevind isimli piyesi, Musa Anter’in 1965’te yayınlanan 4 sahnelik Birîna Reş’i ve bugün yazılıp oynanan oyunlar, Kürt tiyatrosunun sürekliliğinin nişaneleridirler..”
‘KÜRT TİYATROSU VE İŞÇİLERİNİN YAŞADIKLARI PROBLEMLER BELİRLENSİN’
Kürt tiyatrosunun dünya edebiyatından da yararlanarak Shakespeare, Brecht, Dario Fo, Harold Pinter’ın oyunları başta olmak üzere birçok oyunu Kürtçeye çevirip sahneye aktardığını, farklı lisanlarda sorun çıkmazken günümüzde Kürtçe gösterimi yapılan kimi oyunların yasaklandığını söz eden Sarısaç, şöyle devam etti: “Bizzat Kültür Bakanlığı; dezavantajlı pozisyonda olan Kürt tiyatrosunun desteklenmesi, Kürtçe tiyatro metinlerinin dokümantasyon çalışmalarının yapılması, Kürtçenin öteki lehçelerinde yazılmış tiyatro metinlerinin Kurmancca’ya çevrilmesi bahislerinde adım atabilirdi.
Kürt tiyatrosu başta olmak üzere Kürtçeye yönelik yapılması beklenen müspet ayrımcılık ın hiçbir vakit gerçekleşmedi, negatif ayrımcılığa maruz bırakıldı. Münasebetiyle kayyumların tiyatro kümelerine yönelik uygulamaları ve Kürtçe oyunların yasaklanması düşünüldüğünde; Kürt tiyatrosu ve işçilerinin yaşadıkları meselelerin belirlenerek gerekli önlemlerin alınması için Meclis araştırması açılması elzemdir.”
Gazete Duvar
