ANKARA – AK Parti’nin Meclis Başkanlığı’na sunduğu Hayvanları Müdafaa Kanunu Teklifi, Meclis Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu’nda görüşülmeye başlandı.
AK Parti’nin uzun müddettir üzerinde çalıştığı 17 unsurluk yasa teklifi, hayvanlara karşı işlenen birtakım kabahatler için birinci defa mahpus cezası öngörüyor. Hayvan jenerasyonunu yok edenlere 5 yıldan 10 yıla kadar, hayvanlarla ‘cinsel ilişki’de bulunanlara da 6 aydan 3 yıla kadar mahpus cezası içeren kanun teklifine, siyasi partiler başta olmak üzere hayvan hakları alanında faaliyet gösteren örgütlerden de itirazlar yükseliyor.
‘BEKLENTİDEN UZAK, STK‘LARIN GÖRÜŞLERİNİ YANSITMIYOR’
Yasa teklifinin ‘sorunun tahlilinden ve hayvan hakları bakış açısından uzak’ olduğunu savunan sivil toplum örgütleri, onun yerine Meclis’te hayvan hakları için 2019 yılında kurulan araştırma kurulunda, bütün partilerin oy birliğiyle kabul ettiği 50 unsurluk raporun kanunlaştırılmasını talep ediyor.
Erman Paçalı Hayvanları Muhafaza Kurtarma ve Yaşatma Derneği (HAYKURDER) Lideri Erman Paçalı, AK Parti’nin kamuoyuna sunduğu Hayvanları Muhafaza Kanunu Teklifinin duyurulduğu üzere beklentileri karşılamadığını ve sivil toplum kuruluşlarının görüşlerini yansıtmadığını söyledi. Kanun teklifinin, yürürlükteki 5199 sayılı Hayvanları Muhafaza Kanunu ile kıyaslandığında mevcut kazanımları da ortadan kaldırmaya yönelik kritik değişiklikler içerdiğini belirten Paçalı, teklifin bu haline taraf olmalarının mümkün olmadığını kaydetti.
Paçalı, Meclis’te daha evvel hayvan haklarına ait kurulan kurulda tüm siyasi partilerin oybirliğiyle raporlaştırılan 50 unsurluk hayvan haklarına tekliflerinin hayata geçirilmesini isterken, 24 başlıkta itiraz ettikleri AK Parti’nin yasa teklifinden öne çıkan tenkitlerini aktardı.
”HAYVANLARLA CİNSEL İLİŞKİ’ BİR TARİF SKANDALIDIR’
Paçalı, “Teklifin “suçlar” başlığındaki düzenlemelerinde yer alan ‘hayvanlarla cinsel ilişki’ tarifi hukukta örneği bulunmayan, kabulü mümkün olmayan bir tarif skandalıdır” derken, “Cinsel ilgi iki tarafın isteği ile gerçekleşen bir aksiyondur ve hiçbir mevzuatta cinsel alaka hata olarak tanımlanmamıştır, tanımlanamaz. Cinsel kabahatlerin tarifi ve yasal karşılığı ‘saldırı, istismar ve tecavüz’dür. Hayvana yönelik cinsel hataların karşılığı olan tarif ise ‘hayvanla cinsel ilişki’ değil ‘hayvana yönelik cinsel taarruz, hayvana yönelik cinsel istismar’dır. Hayvana yönelik cinsel hücum yahut istismarın karşılığı olarak yapılacak düzenlemelerde mutlak ertelenemez mahpus cezası olmalıdır. Kelam konusu bireyler için zoofili sebebiyle ruhsal rehabilitasyon kaidesi konmalıdır” dedi.
‘TAHSİL EDİLEMEYEN PARA CEZALARINDAN UYGULANMAYAN MAHPUS CEZALARINA’
Hayvanlara karşı işlenen kabahatlere idari para cezasının yanında mahpus cezalarının da eklendiğine dikkat çeken Paçalı, öngörülen bu unsura ait şunları söyledi:
“Yapılan yeni düzenleme eskisinden çok da büyük bir fark ve yenilik sağlamamakta ve caydırıcılığı bulunmamaktadır. Meğer hayvanlara yönelik işlenecek hataların mutlak mahpus cezası ile sonuçlanması beklentisi kelam konusu olmuştu. İnfaz yasası nedeni ile HAGB ile sonuçlanacak düzenlemeler yapmak kamuoyundaki beklentileri karşılıyor üzere gösterse de uygulamada aldatmaca yorumlarına sebep olacaktır. HAGB ile sonuçlanacak her hareket hükümete duyulan itimadı sarsacaktır. Cezasızlığın devamı niteliğinde olan bu ceza teklifleri bugüne dek kesilen ancak tahsil edilemeyen idari para cezalarından, verilen fakat uygulanamayan mahpus cezalarına dönüşümden öteki bir mana söz etmeyecektir. O sebeple mahpus cezalarına yönelik mutlak olarak ‘ertelenemez’ şerhi eklenmelidir.”
‘KİŞİ ADLİYEYE ÇIKARILACAK FAKAT BİRKAÇ SAAT İÇİNDE SERBST KALACAK’
Hayvan Hakları Federasyonu (HAYTAP) Lideri Ahmet Kemal Şenpolat’a nazaran AK Parti’nin kanun teklifi birçok noktada eksiklikler içeriyor. Hayvana karşı işlenen cürümler kapsamında 6 aydan başlayan mahpus cezalarının öngörüldüğünü tabir eden Şenpolat, bu cezaların fiili olarak uygulanamayacağı görüşünde.
Ahmet Kemal Şenpolat Şenpolat, “CMK gereği 2 yıl 1 ayın altında olan tüm mahpus cezalarında tutuklama olmuyor. Hasebiyle 6 ay mahpus cezası mahkemelerce otomatikman isimli para cezasına çevrilecek. Hatta 5 yıl içesinde bu kişi tıpkı cürmü işlemezse fiili olarak bir tutuklama gerçekleşmeyecek. Beşerler haklı olarak adalet hislerinin yerine gelmediğini görecekler. Önümüzdeki aylarda hayvana şiddetten ötürü şahıslar adliyeye çıkarılacak lakin bu bireylerin birkaç saat içinde özgür kaldığını göreceğiz. Bu yüzden ceza alt sonu 2 yıl 1 ay olması gerekiyor. Görünüşte yasa teklifi hoş şeyler içeriyor üzere lakin gerisinden gelen bir sürü ‘ama’ var” diye konuştu.
‘HAYVAN KUŞAĞINI YOK EDENLERE YÜKSEK CEZA GELİRKEN, KUŞAĞI TÜKENMEKTE OLANLARIN AVLANMASINA MÜSAADE VERİLİYOR’
Kelam konusu kanun teklifinde jenerasyonu tükenmekte olan hayvanların öldürülmesi durumunda daha yüksek mahpus cezaları öngörülse de Şenpolat’a nazaran bu hususta bir tezatlık var. Şenpolat, bu tezatlığı da şu formda açıklıyor:
“Kanun teklifinde jenerasyonu tükenmekte olan hayvanlara karşı şiddete daha yüksek bir mahpus cezası geliyor. Başka yandan bakıldığında kuşağı tükenmekte olan Üveyik kuşları da dâhil olmak üzere bu tiplerin avlanmasına müsaade veriliyor. Teklifte avcılıkla ilgili tek bir düzenleme yok; zira avcılık lobisi bastırıyor. Yani bir yandan düzenlemeye fiili olarak tutuklamaya dönüşebilecek husus koyuluyor öbür yandan da Bakanlık eliyle avcılık kotası açılıyor. Bu kanun teklifi şu ana kadar Ankara’nın önüne gelen en suçsuz talep ancak çıka çıka dağ fare doğuruyor. Bize mevti gösterdiler sıtmaya razı olduk.”
‘TEKLİFTE HAYVANLARIN CAN KABUL EDİLDİĞİNE DÖNÜK BİR UNSUR YOK’
Hayvan hakları alanında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları olarak kanun teklifinde hayvanların ’mal’ değil de ’can’ olduğunu gösteren bir unsurun olmadığına da dikkat çeken Şenpolat, hayvanların satılması ve sergilenmesine yönelik de tam manasıyla doyurucu hususlar olmadığını söyledi. Şenpolat şunları tabir etti:
“‘Hayvanlar mal olmayacak, can olacak’ yalnızca bir slogan niteliğinde. Yasaya bu türlü bir unsur girmedi. Yasaya nazaran mesken hayvanı satış yerlerinde (pet shop) kedi ve köpek bulundurulması yasaklanacak. Fakat yasanın içerisinde hala pet shop’lardan değil fakat internet, katalog ve broşür üzerinden hayvan satışı devam ediyor. Biz yıllardır hiçbir formda pet shop’larda hayvan satılmasını istemedik. Artık evet bir kısmı kapattılar lakin katalog ve internet üzerinden yeniden sipariş verilebilir. Hani hayvan mal değildi. Esasen burada açık açık ‘mal’ olduğunu söylüyorsunuz. Beşerler hayvanları bakım meskenlerinden, sokaklardan sahiplensin ve kısırlaştırsın ki bu popülasyon yıllar içinde kademeli olarak düşsün. Öbür yandan yeni düzenleme ile yunus parklarına yeni hayvan alınmayacak tahminen fakat biz hali hazırdaki yunus parklarının da kapatılmasını istiyoruz. Ayrıyeten yunus parklarına yeni hayvanların gelmeyeceğinin kontrolü de çok güç. Bu türlü bir cürüm işleyen büyük turizm yerlerine siz 25 bin lira üzere bir para cezası keserseniz büyük oteller için bu para hiçbir şey. Münasebetiyle bu hususun yaptırımı yok. Kanun teklifinde hayvanat bahçeleri ile ilgili de bir düzenleme yok. Hayvanat bahçelerinin de hiçbir formda olmasını istemiyoruz. Bakıyorsunuz KOSGEP vasıtasıyla hayvanat bahçesi açacak şahıslara yahut belediyelere neredeyse ucuzundan kredi veriyorlar. Hayvanat hapishaneleri (bahçesi) dediğiniz yer de bir hapishane aslında. Hayvanları Müdafaa Kanunu diyoruz da neden hayvanların gardiyanlığına soyunuyoruz.”
‘BİR VATANDAŞIN, STK’NIN SAVCILIĞA GİTMESİNİN ÖNÜNÜ KAPATIYORLAR’
Hayvanların korunmasına yönelik kanun teklifinden beklentilerini de Şenpolat şu halde açıkladı:
“Bu kanunda hayvanlara karşı işlenen kabahatlerin yaptırımlarının çok kuvvetli olması gerekiyordu. Şimdiye kadar Kabahatler Kanunu kapsamındaydı. Kapalı alanda sigara içen bireyle, hayvana makûs muamele eden, sadistçe azap eden, tecavüz eden kişi çabucak hemen birebir para cezasını alıyordu, mahkeme önüne çıkmıyordu. Bundan sonra kişi mahkeme önüne çıkacak, hayvana berbat muamele cürüm sayılacak. Ama hayvana makus muamele halinde bir vatandaşın, rastgele bir STK’nın savcılığa gitmesinin de önünü kapatıyorlar. Hayvana makûs muamele yapıldığında kesinlikle Tarım Vilayet Müdürlüğü savcılığa cürüm duyurusunda bulunacak diyorlar. Tarım Vilayet Müdürlüğü’ndeki memurlara hayvana makus muamele olduğunda STK’lar baskı yapacak git kabahat duyurusunda bulun diyecek artık. Tarım Vilayet, ilçe müdürlükleri cürüm duyusunda bulunmadığı taktirde savcılıklar bir süreç yapmayacak. Yani her şey o vilayetteki yahut ilçedeki Tarım Müdürlüklerinin inisiyatifine bağlanacak.”
‘HAYVANLARI MÜDAFAA KANUNU DEĞİL, HAYVAN HAKLARI KANUNU OLMALI’
CHP Genel Lider Yardımcısı Gülizar Biçer Karaca da, Meclis’te hayvan hakları için kurulan araştırma komitesinde, bütün partilerin oy birliğiyle kabul ettiği 50 unsurluk rapor ile AK Parti’nin Hayvanları Muhafaza Kanunu’nu karşılaştırdı. Bugün Meclis’e getirilen kanun teklifinin o periyotta tüm partilerin uzlaşı sağladığı rapordan çok uzak olduğuna dikkat çeken Karaca şunları söyledi:
Gülizar Biçer Karaca “Komisyon teklifimizin birinci unsurunda 5199 sayılı kanunun ismini muhafaza kanunu değil, hayvan hakları olarak değiştirilmesini öngörmüşüz fakat maalesef kanun teklifinde yer almamış. Tekrar hayvanlara karşı işlenen her türlü şiddet ve istismar cürümlerinin para cezasına çevrilemeyecek bir sonda olmasını söylemişiz. İnfaz Yasası’na nazaran ertelenmemesi üzerine hayvanlara yapılacak berbat muamelelerde, çeşitli istismar üzere cürümlerde kararın açıklanmasının geri bırakılmasını sağlamayacak bir ceza öngörülmelidir. Bu teklifte bu da yok. Yeniden komite tekliflerinde hayvan hakları konusunda en büyük ihlal ve sorumluluk belediyelerde ve vilayet özel yönetimlerinde olmalıdır dedik. Belediyeler Kanunu’ndaki 14’üncü hususa bir misyon tarifi getirilmeli ve misyonunu ihlal eden belediye yetkilileri hakkında bir cezai yaptırım olmalı dedik. Bu husus de Meclis’e sunulan kanun teklifinde yer almadı.”
‘HAYVANLARA ŞİDDET TEKRAR CEZASIZ KALACAK’
Kanun teklifinde, ‘nesli tükenmekte olan bir hayvanı taammüden öldüren’ kişinin cezalandırılacağına ait bir düzenleme yer aldığını fakat sahipli-sahipsiz hayvanların öldürülmesine neden olan şahsa bir cezanın öngörülmediğini kaydeden Karaca, şöyle konuştu:
“Kanun teklifinde mahpus cezasının, kuşağı yok olma tehlikesi altındaki hayvanları öldürenlere verileceği tabir ediliyor. Hayvanın kuşağının tükenme riski yoksa öldürülmesi cezai bir yaptırıma bağlanmamış. Kaldı ki komite görüşmelerinde ve tutanaklarında da açıkça tabir edildiği üzere kararın açıklanmasının geri bırakılmasının sonunun üstünde bir alt cezai yaptırım düzenlenmesi gerekiyordu fakat kanun teklifinde 6 ay denmiş. 6 ay alt hudut cezasızlık demektir. Kabahati işleyen kişinin yanına yaptığı kar kalacak demektir. Zira hem paraya çevrilip ertelenecektir hem de fail cezaevine girmeyeceği için bu kabahati işlemeye devam edecektir.”
Gazete Duvar
