Osman Çaklı
UŞAK – Menderes Havzası ile ilgili faaliyet yürüten etraf dernekleri ve Uşaklılar, kahverengi akmaya başlayan ve etrafa koku yayan Banaz Çayı’nda artan kirliliğe reaksiyon gösterdi. 2017 yılında kurulan Avgan Banaz Çayını Yaşatma Derneği Yöneticisi Ufuk Gökmen, Muhit ve Şehircilik Bölge Müdürlüğü’nün gerekli tedbirleri almadığını söylerken, Murat Dağı Yok Olmasın Platformu sözcüsü Funda Öz Akcura, Banaz Çayı’nın, Murat Dağı’nda berrak doğduğunu, sonradan kirlendiğini söyledi. Halk Sıhhati Bilirkişisi Dr. Metin Aydın da, nehirdeki kimyasal kirlilik ile kesimdeki kanser vakaları arasında irtibat olduğunu vurguladı.
‘UŞAKLILAR HASTALIKLI SUYA MECBUR’
Kesimde tarım ve hayvancılığın kıymetli bir geçim kaynağı olduğunu söyleyen Avgan Banaz Çayı Yaşatma Derneği Yöneticisi Ufuk Gökmen, Uşaklıların kirli suya mecbur kaldığını belirtirken, “Normalleşmenin derhal öncesi suda kirlilik orantısı gözle görülür formda arttı. Biz dernek olarak üç yıldır burada saf su kaynakları için savaş ediyoruz” diye konuştu. Suyun kahverengi aktığını söyleyen Gökmen, “Durumu Etraf Şehircilik Vilayet Müdüriyetine bildirdik; lakin ‘Doğada dengesizlik oldu. Uzun müddet kuraklık oldu. Biriken bir kirlilik vardı ve yağışlar artınca akıntıyla Banaz Çayı’na ulaştı’ cevabını aldık” diye belirtti. Ufuk Gökmen, Muhit ve Şehircilik Bölge Müdüriyeti, Halk Sıhhati Üniteleri, Tarım Vilayet Müdüriyeti üzere kurumların koordineli çalışmamalarını eleştirerek, “Kurumların kirlilik kriterleri farklı; fakat bir tek Muhit ve Şehircilik Bölge Müdüriyetinin yaptırım gücü var. Bu türlü olunca sorun oluyor. Banaz Çayı’nda son vakitlerde artan kirlilik için somut adımlar istiyoruz” dedi.
Banaz Çayı’ndan bir manzara.
‘MENDERES HAVZASI’NDA AĞIR KİMYASALLAR MEVTE NEDEN OLUYOR’
Avrupa Birliği ile Türkiye’nin 2016’da ortak hazırladığı “Havza Himaye Planının Nehir Havzası Idare Planlarına Dönüştürülmesi İçin Teknik Yardım” raporunda Banaz Çayı’ndan alınan örneklerde kimyasal durumunun “iyi olmadığı” tespit edildi. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı 2017 incelemelerinde ise Banaz Çayı’nın üçüncü, yan nokta dördüncü sınıf (kullanılamaz) su olduğu saptandı. Havzada tespit edilen arsenik, kurşun, nikel, antimuan, krom üzere 20’ye yakın ağır kimyasal atığın ziraî eserlerin genetik yapılarını değiştirdiğini söyleyen Halk Sıhhati Mütehassısı Dr. Metin Aydın, “Kimyasal kirlilik su ömrünün genetiğini bozuyor ve bu kirli suyla üretilen besin eserleri kansere neden oluyor. Adnan Menderes Üniversitesi, havzada yaptığı araştırmada sazan balıklarını inceledi ve iç organlarda ağır kimyasal tespit etti. Bu kimyasallarla kanser arasında direkt münasebet var” dedi.
Dokuzsele ve Banaz sularına yakın olan mahallerdeki vefat orantılarının yüksek olduğunu söyleyen Aydın, “TÜİK datalarına bakıldığında Uşak’ta nüfus başı en çokça vefatın Dokuzsele ve Banaz çayına en yakın yerleşim alanları olan Ulubey-Karahallı-Banaz ve Sivaslı’da olduğu saptanmıştır” dedi.
Yerküre Sıhhat Örgütü’nün tüm marazların yüzde 80’inin ve kanserin de yüzde 90’ının muhit kirliliğinden kaynaklandığını tespit ettiğini belirten Aydın; “Türkiye’de anne-bebek-çocuk ölümlerinin en çokça olduğu konum Büyük Menderes Havzası çevresi” dedi ve, “Bölgemizdeki tiroit, teneffüs yolu, mide, mesane hastalıklarına bağlı kanserler en çokça Menderes Havzası etrafında yaşanıyor. Türkiye umumisine nazaran, erkekler yüzde 31, hatunlar yüzde 16 daha ziyade kansere yakalanıyor” diye konuştu.
Murat Dağı Yok Olmasın Platformu Sözcüsü Funda Öz Akcura
‘MURAT DAĞI’NA SAHİP ÇIKMAK, MENDERES HAVZASI’NA SAHİP ÇIKMAKTIR’
Öte yandan Murat Dağı’ndaki altın-gümüş madenciliğine karşı uğraş yürüten Murat Dağı Yok Olmasın Platformu Sözcüsü Funda Öz Akcura ise Murat Dağı’na sahip çıkmanın, Banaz Çayı’na münasebetiyle Menderes Havzası’na sahip çıkmak olduğunu açıkladı. Ortamdaki muhit meselelerinin bütünlüklü kıymetlendirilmesi gerektiğini söyleyen ve Banaz Çayı’nın Murat Dağı’ndan ak doğduğuna dikkat çeken Öz Akcura, “Banaz Çayı, Dokuzsele ve Ulubey Dereleri’nin ortak özelliği, sistematik bir halde endüstriyel, evsel, ziraî ve maden ocakları tarafından kirletilmesidir” dedi. Öz Akcura, son 4-5 yıldır kirliliğin arttığını lisana getirerek şu tabirleri kullandı; “Atıklar, direkt Menderes Havzası’nı kirletiyor. Yalnızca havza değil Ege Denizi de kirleniyor. Bugün Banaz Çayı özelinde yapılması gereken, kirliliği kanıksama hissini yok etmek ve nahiye halkının topyekun hal koymasını sağlamaktır” sözlerini kullandı.
Funda Öz Akcura, Murat Dağındaki mücadeleyi yalnızca altın-gümüş madeni zıtlığı olarak ele almadıklarını, kaynağında berrak doğan suyun ovalarla da nezih buluşmasını sağlama sıkıntısı olarak değerlendirdiklerini söyleyerek, “Akar sularımızdaki kirlilik ile uğraş birebir vakitte su ve besine sahip çıkma savaşıdır. Zira bu kirlilik susuzluk ve kuraklığın da nedeni” dedi.
‘SU KALİTESİNİN GÜZELLEŞTIRILMESINDE DEĞERLENDİRMELER EKSİK’
İzmir Muhit Mühendisleri Odası da, mevzuya ait yaptığı yazılı açıklamada, evsel, sanayi, madencilik ve ziraî faaliyetlerin yerde ki su havzalarını kirlettiğini belirtti. Etraf Mühendisleri Odası, “Havzanın bütününde su kalitesinin iyileştirilmesine yönelik önlem ve tedbirler değerlendirilmiş, lakin ortamda yapılacak planlamaların getireceği tesirler ve alınması gereken tedbirlere ait değerlendirmeler eksik kalmıştır” dedi. Muhit Mühendisleri Odası, aksiyon planları tatbik süreçlerine ait değerlendirmelerde de tedbirlerin uygulanması halinde su kalitesindeki iyileşmenin standartları sağlamasının mümkün görülmediğinin raporlarda söz edildiğini belirtti. Başkaca suyun alternatifinin olmadığının lisana getirildiği açıklamada şu tabirler kullanıldı: “Suyun, canlı tüm ömür için vazgeçilmez doğal bir hak olduğu unutulmadan, su tasarrufu ve korunması ile ilgili kararlarda yöre, nahiye, devlet beşerinin yok sayılmadan ivedilikle toplumsal girişimler oluşturulmasını bir defa daha vurgulamak isteriz.”
Gazete Duvar
