Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Lideri Joe Biden’ın Brüksel’deki görüşmesinin yankıları sürüyor. ABD’nin eski Türkiye Büyükelçisi James Jeffrey, görüşmeye ait yorumunda “Türkiye ile olağan diyebileceğimiz bir bağlantıya dönülmekte olduğu söylenebilir” dedi. Washington merkezli fikir kuruluşu Amerikan İlerleme Merkezi’nden Alan Makovksy ise Biden’ın Ermeni Soykırımı’nı tanımasının Erdoğan tarafından gündeme getirilmemesini “ABD ile ilgilerini yumuşatmaya duyduğu ilginin bir göstergesi” olarak niteledi.
Amerika’nın Sesi’nden Begüm Dönmez Ersöz’e konuşan iki ABD’li uzman, iki ülke ortasında diyaloğun devam edecek olmasını olumlu bir gelişme olarak kıymetlendirdi. Washington merkezli niyet kuruluşu Wilson Center’ın Ortadoğu Programı Lideri olan eski büyükelçi Jeffrey, görüşmenin gerçekleşmesinin başlı başına kıymetli olduğunu vurguladı. Ukrayna, Afganistan ve Suriye üzere işbirliği mevzularını öne çıkardı.
‘BIDEN TÜRKİYE’NİN KABİL’DE KALMA KONUSUNDAKİ DURUŞUNDAN ÇOK MUTLU’
Jeffrey, “İlişkilerde üç değerli bahse dönüp duruyoruz. S-400, YPG ve Gülen. Türkiye artık Gülenci bir kalkışmayla karşı karşıya değil, Gülen de Türkiye’ye gitmiyor. Suriye Demokratik Güçleri de Türkiye’yi tehdit edecek bir konumda değil. Türkiye ile vardığımız bir ateşkes de var. Burada değerli olan İdlib üzere Suriye’ye ait daha geniş hususlarda Türkiye ile koordineli çalışmak. S-400 konusunu büsbütün çözmek çok güç olacak ancak değerli olan bu durumun Türkiye’ye tüm silah satışımızı baltalamasına müsaade vermemek. Ukrayna konusunda işbirliği yapıyoruz. Afganistan konusu var. Lider Biden Türkiye’nin Kabil’de kalma konusundaki duruşundan çok mutlu. O nedenle bence Türkiye ile olağan diyebileceğimiz bir bağa dönülmekte olduğu söylenebilir’’ yorumu yaptı.
‘KABİL ÖNERİSİ UMUT VERİCİ BİR ATMOSFERE İMKAN TANIDI’
Makovksy ise Türkiye’nin Afganistan’ın başşehri Kabil’de havaalanının güvenliğini sağlama teklifinin Biden-Erdoğan görüşmesinden evvel gündeme gelmesinin ‘umut verici bir hava oluşmasına imkan verdiği’ görüşünü lisana getirdi. Afganistan teklifinin gündeme gelmesinin akabinde Taliban’dan gelen açıklamada, Türkiye’nin de NATO’nun bir modülü olduğu ve bu nedenle Türkiye’nin de Afganistan’dan çıkması gerektiği belirtilmişti. Alan Makovksy birebir açıklamada Taliban’ın Türkiye’yi değerli bir İslam ülkesi olarak nitelediğine de dikkat çekti. Taliban bu açıklamasında Afganistan’ın Türkiye ile tarihi alakalara sahip olduğunu, gelecekte Afganistan’da yeni bir İslami hükümet kurulduğunda yakın ve iyi bağlara sahip olmayı umduklarını belirtmişti.
Makovsky, “Görüşmeden birkaç gün evvel Türkiye’nin Kabil havaalanında güvenliği sağlaması mümkünlüğünün gündeme gelmiş olması daha umut verici bir atmosferin oluşmasına imkan tanıdı. Bu çok kıymetli zira Batı ülkelerinin Kabil’deki varlığının çökmesini kimse istemiyor. Büyükelçilerin orada rahat bir biçimde kalabilmesi için havaalanında güvenliğin olması gerek. Anlaşıldığı kadarıyla Türkiye de bunu yapmak için birtakım finansal, diplomatik ve lojistik takviyeye muhtaçlık duyduğunu belirtiyor. Taliban ‘Türkiye de Afganistan’dan çıkmalı’ dedi lakin birebir açıklamada Türkiye’yi büyük bir İslam ülkesi olarak gördüklerini de söylediler. Açıklamanın son paragrafından anladığım Türkiye ile arbede etmek istemedikleri” kelamlarıyla durumu kıymetlendirdi.
‘SOYKIRIMIN GÜNDEME GETİRİLMEMESİ, ALAKALARDA YUMUŞAMA İSTENDİĞİNİ GÖSTERİYOR’
Erdoğan Biden’la görüşmesi öncesinde, ABD Başkanı’nın Ermeni Soykırımı’nı tanımasını gündeme getireceğini söylemiş, “Bu yaklaşım bizi önemli manada üzmüştür. Gündeme getirmeden geçmemiz hakikat değildir” tabirlerini kullanmıştı. Fakat Erdoğan görüşmeden sonra düzenlediği basın toplantısında hususun gündeme gelip gelmediği istikametindeki soruya “Hamdolsun gelmedi” karşılığını verdi.
Makovksy bu durumu Erdoğan’ın ABD ile ilgileri yumuşatma eforunun değerli bir göstergesi olarak niteledi. “Elbette Biden’ın bu mevzuyu gündeme getirmesi beklenemezdi. Mevzuyu gündeme getirecek olan tek kişi Erdoğan’ın kendisiydi. Bence bu mevzuyu gündeme getirmemiş olması ABD ile alakalarını yumuşatmaya yönelik ilgisinin bir göstergesi” formunda konuştu.
Uzmanlar, son periyotta Erdoğan’ın Batı’ya yönelik telaffuzunda yumuşama gözlemlendiği görüşünü lisana getiriyor. Yunanistan’la tansiyonun düşürülmesine yönelik adımlar, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’la son temasında verilen bildiriler bu bağlamda bedellendiriliyor.
‘TÜRK DİPLOMASİSİNDE YENİ BİR BAHAR’
Jeffrey, “Türkiye makul bir dış siyaset izliyor. Türk Lirası’nın pahasını, batıdaki ticaret ortaklarına ait ekonomik durumu iyi takip etmek zorunda. Erdoğan Suriye, Libya, Dağlık Karabağ ve Ukrayna hususlarında güçlü ve başarılı konum aldı. Bu nedenle görüşmeye güçlü geldi. İsrail’deki ezeli düşmanı Netanyahu gitti. O nedenle hem İsrail hem de Mısır ve Suudi Arabistan’la münasebetlerin iyileşmesi fırsatı var. Ben bunu Türk diplomasisinde yeni bir bahar olarak görüyorum’’ tabirlerini kullandı.
‘BATI’YLA ÂLÂ İLİŞKİLER-EKONOMİ-OY DENKLEMİ’
Makovsky ise Erdoğan’ın kelamlarında gözlemlenen bu ton değişikliğini Türkiye iktisadının içinde bulunduğu duruma bağladı; Batı zıddı söylemdeki yumuşamayı, “Türkiye’nin iktisadı batıyla ilişkili. Erdoğan’ın popülaritesi de değerli ölçüde iktisada bağlı. Bence denklem bu kadar kolay. Erdoğan’ın popülaritesinde bir düşüş olduğu da görülüyor. Bence Batılı yatırımcıyı getirmek için batıyla münasebetleri yatıştırmak zorunda” kelamlarıyla yorumladı. (Amerika’nın Sesi)
Gazete Duvar