Bir ülkeye hâkim olan havanın verdiği huzursuzluk en çok nerde hissedilir? Yaşadığınız kentin apokaliptik görünümünde mı? Sübyan okulunun camında gördüğünüz kız çocuğuyla göz göze geldiğinizde mi? Uykusuzluğun verdiği o garip, nedeni bilinmeyen, soluk mutsuzluğun tesiriyle metrobüste taban tabana olduğunuz insanlara baktığınızda ve nedense herkesi tıpkı surette gördüğünüzde mi?
Tarihin anlatıldığı satır ortalarında, siyah beyaz fotoğrafların içindeki bakışlarda en çok tanıdık gelen şey adalet beklentisi olabilir mi? Hukuksuzluk vatansız kalmaya eş bedel bir duyguysa oradan başlamalı anlatmaya. Memur çehresi takınmış mahkeme salonlarında havada asılı kalan soru kimin, kimlerin hatalı olduğu. Avukat Hasret Zıngıl bu gerçekliği “gizli bir anlaşma” diye anlatıyor. “Failin kamu işçisi olduğu bütün davalardaki ortak mesela cezasızlık. Bu işte yargıdaki bir kod: Soruşturulmayacaklar, dokunulmazlar!”
Her ne olursa olsun birinci andaki dehşet duygusu sürmediği için insanlık yoluna devam etmek için her dem takat bulabildi. Unutmak ya da kimi vakit alışmak; yaşamak için birden fazla vakit su üzere gereksinim. O halde niye bu yazı dizisine başlandı? Yalnızca tarihe not düşmek değil tersine düşülen notun akıbetinin ne olduğuna bakmak; mağdurdan çok en çok failleri konuşmak. Düne ilişkin olan bu kadar süratli geçmiş olabiliyorsa ve hatta geçmişi hatırlamaya yetişmek mümkün değilse herkes bir koldan hatırlamalı. Hatırlamanın verdiği sorumluluk paylaşılmalı. Hafta sonu, pazar günleri yani tatil gününüzde hukukun elinde hatası örtbas edilmeye çalışılan failleri, mağdurların lisanından onlara ne yapıldığını okuyacaksınız.
Adalet bekleyişinden vazgeçenler ne söylüyorlar geleceğe? “Unutursak kalbimiz kurusun” denildiği katliamla başlayalım. Tarih 28 Aralık 2011. Saat 21.39- 22.24 ortasında Türk Silahlı Kuvvetleri uçakları Irak hududunda kaçakçılık yapan sivillerin üzerine üç adet bomba bıraktı. 38 kişilik kümenin çoğunluğu reşit olmayan çocuklardı. Dört kişi hayatta kalabildi. Sıcak bir savaşın ortasında değillerdi. Yıllardır geçim kaynağı olarak gördükleri güzergahın üzerinde katırlarla yol alıyorlardı. Öyküleri tam burada bitti. Sonra ailelerinin, yakınlarının tarihin o günüyle ilgili çetrefilli kıssaları başladı. Onlar da başkaları üzere “Adalet bekliyoruz” diyeceklerdi. Ülkenin çabucak her yerinde duymaya alıştığımız üzere.
Genelkurmay Başkanlığı Askeri Savcılığı’nca yapılan soruşturma sonunda Türk Silahlı Kuvvetleri işçisi olan beş şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına karar verildi. Bu karar üzerine Anayasa Mahkemesi’ne gidildi. Eksik evrak olduğu öne sürüldüğü için İnsan Hakları Mahkemesi kabul edilemezlik kararı verdi. En nihayetinde bu ne demek? Roboski katliamı için şimdilik süreci yine başlatacak tüm hukuk yolları kapatıldı.
Kimdi şüpheliler? İnsan hakları hukukçusu Kerem Altıparmak yanıtlıyor: “Uçaklarla bombardıman yapılıyor. Bu kadar yüksek bir karar Ankara’dan, daha üstten gelmiş olması lazım. Şüpheliler ortasında en yüksek bir korgeneral, bir de tümgeneral vardı. O üst ne kadar üste çıkar, kim olabilir sorusu hiçbir vakit soruşturulmadı.”
Atılan bombalar sonucunda ölen 26 yaşındaki Ender Alma’nın kızkardeşi Gülşen Alma’yla konuşuyoruz. “Tek bir kişi gözaltına alınmadı” diyor. “Tek bir kişi!” Bunu birkaç kez tekrarlıyor konuşmasında.
Gülşen Alma hadisenin olduğu tarihte 18 yaşındaydı. O günden bu yana ne değişmiş hayatında?
“Katliamı yaşadığımızda lise son sınıftaydım. Adalet okuyacağım ondan sonra hukuka geçeceğim, dedim. Zira bilgi düzeyim iyi değildi. Köy lisesinde okuyoruz; imkânlar dersen kısıtlı. İki yıl hırsla çalıştım ve kazandım. 2016’da Bilgi Üniversitesi Adalet’ten mezun oldum. O vakte kadar hiç haberleri takip etmezdim. Gündemden habersiz biriydim. Ateş düştüğü yeri yakar derler ya, ondan sonra değişti hayatım.”
Yedi yıl kadar Roboski evrakıyla ilgilenen avukatlar ailelerin talebiyle bırakıldı. Neden? Alma sözcüklerini seçerken ihtimamlı. “Nankörlük yapmak istemem” diyerek başlıyor kelamlarına:
“Vekalet eksikliği sebebiyle dava Anayasa Mahkemesi’nde reddedildi. Kolay bir ihmalden… Vaktinde Tahir Elçi vardı. Kendisi hadise yerine gelmişti. Bu dava partinin (HDP) takip edeceği bir evrak değildi. Tek elden yürütülse çok daha iyi sonuç alınır diye düşünmüştük o periyot. Bu biçim olmasının daha iyi olacağı da söylendi bizlere. Kırsal kesim insanı ne kadar şuurlu olabilir ki? Parti “Davanın tüm sorumluluğunu biz almak istiyoruz” dedi. Biz de onlara verdik haliyle. Yapamadılar… Birinci günden beri yanımızda durdular. Bu bahiste nankörlük yapmak istemem. Biliyorsunuz, sokağa çıkma yasakları vardı. Sıkıntı bir periyoda denk geldi. Tahminen bunlardan ötürü ihmal edildi. Kim takip ediyordu? Şırnak Baro’su takip ediyordu belgeyi. Baro lideri Nuşirevan Elçi’ydi. Biz mesela baroyu arıyoruz, diyoruz ki dava ne süreçte? Biz takip ediyoruz deniliyor ve telefon kapatılıyor. Bu kadar büyük bir dava evrakı taammüden ihmal edilmez. Parti özrünü diledi lakin özürden öteki bir şey yok. Olan oldu. Yedi yıl çöp oldu. 90’lardan beri bu kadar alenen işlenmiş bir hata yok. Geçmiş tarihlere bakalım. Ne vakit devlet kendi vatandaşını savaş uçaklarıyla bombaladı?”
Alma, “kaçağa gitmeyi” anlatıyor devamında.
“90’lardan beri ailemizin yaptığı bir işti. Köyümüzde geçimi sağlamak için ya kaçakçı olursun ya da korucu. Babam korucu değildi. Her hanede on kişinin yaşadığını düşün. Bunların yarısı öğrenci. Mesela biz 11 kardeşiz. Devlet abimi öldürdüğünde öteki iki abim askerdeydi. Biri Edirne’de, oburu Tekirdağ’da askerlik yapıyordu. Anlatabiliyor muyum? Bu kadar tutarsızlık olur mu? Abim meskenin her şeyiydi. O gittiğinde kaburgam kırıldı. Ağlamaktan göz yaşımız kurudu ancak maalesef adalet yerini bulamadı. Nasıldı kaçağa gitmek? Abim meskene gece dönerdi. Kasım ayından bahsediyorum. Kilometrelerce yol gidiyorlar katırlarla birlikte. Eli o kadar buz keserdi ki, ayakkabı bağcığını açamazdı. Ben açardım. O kadar kıyamadığım abim, devletin yıllardır bildiği, sonlarına emanet ettiğimiz yerde bombalanarak öldürüldü. Valisi, kumandanı, kaymakamı hudut ticareti ile insanların geçindiklerini biliyorlardı. Hatta haftada iki gün hudut ticareti yapılıyordu. Çarşamba ve Cuma. ‘Çarşamba üst köy, Cuma alt köy çıkacak’ diyordu yetkililer. Kullanılan güzergahı da bilirlerdi. Roboski’den evvel orada köylüler ile üst rütbeliler ortasında hiçbir formda bir sorun yaşanmadı. Pek de ortaları iyiydi. O hadise kırılma noktası oldu.”
Alma, “Tek bir Allah’ın kulu gözaltına alınmadı. Tek bir Allah’ın kulu!” diyor.
“Şunda empati kurun: Devlet gelecek 34 genç insanı, 19’u 18 yaş altı çocuğu öldürecek. Bombalarla paramparça edecek. Tek bir Allah’ın kulu gözaltına alınmadı. Gözaltını bıraktım, kimsenin tabiri bile alınmadı. Tam karşıtı aileler katliamından sonra devletin baskısıyla karşılaştı.”
“‘Unutursak kalbimiz kurusun’ temel slogandı ancak unutuldu” diyor Alma. “Paramparça olmuş vücutlar torbalarla taşındı. Bu neydi? Adaletsizlik değil mi?”
“Çocuklardan birinin elini tutmuştu abim. Kayalığın altında bulduk onları. Atış olduğunda kayalık onların üzerine çökmüştü. Otopsi raporunda kulak zarının patladığı, iç kanamasının olduğu yazıldı. Allaha şükür; benim abimin cenazesi tam geldi. Sınıf arkadaşımın hadiseden bir hafta sonra kolu bulundu. Durum bu. Bedensel bütünlüğü bıraktım, vücudu bulunamayanlar var. Mezarları boş bırakıldı. Bizim yaşadığımız hukukun üstünlüğü olmadı, üstünlüğün hukuku oldu. Roboski’nin sonucu bu benim için. Biz bu güce yetemedik. Üstün değilmişiz bu güçten. Bir insan ya… Bir insan yargılanmadı.”
Üç farklı bombalama olduğunu anlatıyor Alma. İkinci kümenin bombalanması 40 dakika sonra olmuş. Bu 40 dakikada içinde Şırnak’taki tüm üst mercilere haber verdiklerini anlatıyor: “Siviller var dedik. Bunlara karşın ikinci bomba atıldı. Sonra üçüncü… Birinci bombada köyün dağı aydınlandı. Babam bize bir şey söylemeden çıktı konuttan. ”
**
23 yaşındaki Mehmet Ali Tosun’un babası Zeki Tosun’la konuşuyoruz. Vaka gecesinde eşiyle birlikte diğer bir kentteymiş. Gece haber gelmiş. “Bir şeyler oldu. Senin oğlun yaralı dediler. Anladım kaybettiğimi. Gecenin üçünde kimse boş yere aramaz. Şırnak’ın morgunda oğlumu gördüm. Biliyorsun, yılbaşıydı. Bize muhtaç olmamak için, kendine cümbüş yapması için gittiler. Harçlık olacaktı. Liseyi dışardan okuyordu. Onu da kendi karşılıyordu.”
“Filiz Hanım, ‘kaçakçılık’ demiyorduk. Bizim hayat kapımızdı. Tahminen gelip görmüşsünüzdür. Uludere büsbütün mahrumiyet bölgesi. Burada halkımızı ya korucu olmaya ya kaçağa muhtaç etmişler. Çalışmazsan, ekmek bulamazsın. Batı’ya gitmeye, çalışmaya güç esasen yok. Bir torba pirinç, şeker götürüyor buradaki beşerler. Katırlarla ne kadar götürebilirlerse… Gemilerle kaçakçılık yapılmıyordu. Burada termal kameralar, gece görüşleri, şahin gözleri var. Var da var… Tek tek kim var biliyorlardı. Kuşkulu bir durum diye bu türlü bir şey yapmışlar, bu türlü bir şey yok. Taammüden yapıldı.”
“Yüreğimiz yanmış, bizim tarafımızda unutulmaz ancak bu hadisesi yapan şahıslar Roboski’yi unuttu. Artık umurlarında bile değil. 34 sinek vurulmuş, ne olmuş yani… Bizden ne kadar vurulursa onların o kadar güzeline gidiyor yani. Sorun budur. Size şöyle diyeyim; on asır sonraki torunlarımız bu hadisesi unutamaz. Adaletin gelmesini dört gözle bekliyoruz. Roboski için Türkiye’nin adalet kapıları kapandı. Bugüne kadar görmedim. Uludere Asliye Ceza Mahkemesi’nde bu dava duruyor. Bu davayı adaletin önüne götürmüyorlar.”
Adalet gelmemiş tahminen ancak onun yerine tazminat alan, tahminen de almak zorunda olan aileler olmuş. Mehmet Ali Tosun, “Bizi büsbütün parçaladılar” diyor ve şöyle anlatıyor:
“34 aileden 17 aile AKP İlçe Liderine müracaat ederek 30 bin lira tazminat aldılar. Bugünden sonra devletten hak, hukuk isteme yok onlar için. Bunun altına imza attılar. Bu ailelere memuriyet, kimi yerlerde takım verildi. Kimilerinin sicili bozuk diye onu da vermediler. Sen şuna ekmek vermişsin, şunla konuşmuşsun diye… Aldatıldılar! Bizi de büsbütün parçaladılar. AİHM’den (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) gelen sonuç insanları korkuttu. İnsanların gözünü yargı yolundan AKP İlçe Başkanlığı’na çevirdiler. Başımıza bomba yağdıran öteki üniteler, bizim çocuklarımızın hakkını yediren Şırnak Baro Lideri. Biz bunu asla ve asla affetmeyeceğiz. Ne mahşerde ne bu dünyada…”
***
Belgenin avukatlarından, birebir vakitte Hafıza Merkezi’nde çalışan Hasret Zıngıl, şu anda tüm hukuk yollarının kapandığını söylüyor; lakin durum bu türlü olmasaydı bile yargılama kademesinde sonucun değişmeyeceğine dikkat çekiyor.
“Hukuk bu türlü bir şey. Garip kanallardan faillere ulaşan cürmün tabanını artıran bir icrası var” dediği yerde devletlerin lehine işleyen nerdeyse üniversal bir oluşa dikkat çekiyor:
“Bugüne kadarki bütün bu cezasızlık skalasında yer alanlar ortasında en farklısı Roboski. Zira birinci kere devlet en azından ‘kaçınılmaz hata’ dedi. Sorumluluğunu açıkça söyledi ve bunun dahi gerisine gidilemiyor. Takipsizlik kararı verilmeseydi ne olacaktı biliyor musun? Düşük rütbeliler yargılanacaktı. Dava devam etseydi de fail zinciri ortaya dökülmeyecekti. Failinin kamu işçisi olduğu bütün davalardaki ortak mesela cezasızlık. Bu işte yargıdaki bir kod: Soruşturulmayacaklar, dokunulmazlar! Şu isim, bu isim değil. Devleti temsil eden isimler değişebilir. Yargıda saklı bir mutabakat var. Bir kez göz yumulduğunda yarın en kolayı İcra Dairesi’nde yapılır. Çok garip bir şey bu. Bir kez yapıldığında herkes, her yerde o gücü bulabilir. Bu davalara ‘toplumsal davalar’ dememizin nedeni de o. Bu yalnızca Roboski’deki aileleri ilgilendiren bir şey değil. Bugün Roboski’de yarın Ankara’da ondan sonraki Muğla’da. Türkiye’deki yargının en net tespit edildiği yer AİHM’de Opuz davasıydı. ‘Türkiye’deki yargı iklimi buna imkân tanıyor’ denmişti. Siz bir kişiyi yargılamadığınızda, bir kişi kravat takıp iyi hal indirimi aldığında bütün ülke bunu öğreniyor. Hukuk bu türlü bir şey. Garip kanallardan faillere ulaşan kabahatin tabanını artıran bir icrası var. Bu çok esaslı bir sorun Türkiye’de. Yani 2000’lerin problemi de değil. Mesela bugün bir avukat olarak tutukluluğun koşulları konusunda hiçbir fikrim yok diyebilirim. Zira o kuralların hangi davaya uygulanacağını kestiremiyoruz artık. Mesela bu boyuta geldi.”
“Adalet beklentisi çoktan kaybedildi” diyor Zıngıl “ama” diyerek devam ediyor: “Hukukun kozmik bedeline inanıyoruz. Biz avukatlar, siz gazeteciler bilmiyorum nerden gelen bu inançla buna devam ediyoruz. Hukuk terk edilecek bir şey değil. Terk edildiğinde ne olabileceğini biliyoruz. Ondan sonrası kaos.”
“O devir darbe teşebbüsünde ihraç edilen yargıçlar listesine baktık. Takipsizlik kararı askeri mahkemede verilirken oy birliğiyle değil, oy çokluğuyla verildi. Bir hakim muhalefet şerhi düştü ve dedi ki; takipsizlik kararı verilmemesi gerekiyor, bu soruşturmanın derinleştirilmesi gerekiyor. Bu hakim hala misyonda lakin geri kalanların hepsi ihraç edildi. Hatta ortalarında FETÖ’nün yapılanmasında üst seviye olmakla suçlanan bireyler var. Sıradan ihraçlar değiller yani. Berat Albayrak, Haber Türk’te verdiği bir demeçte ‘Roboski’nin gerisinde da bunlar var’ demişti. Akın Öztürk o periyot buyruk verdiği düşünülenlerden biriydi. Bunun üzerine tekrar kabahat duyurusunda bulunduk. Uludere Savcısı bu belgeyi tekrar başlatacağını söylemişti ancak sonra ortaya pandemi girdi. İki yılda bir rutin misyon yeri değişikliği oldu. Savcının misyon yeri değişti. Şu anda yeni gelen savcının kararı ne olacak şimdi bilmiyoruz. Soruşturmayı başlattığını da düşünmüyoruz. Bizden hiçbir şey istenmedi. Yine soruşturma başlarsa başlar ancak onun dışında her şey bitti.”
***
İnsan hakları hukukçusu Kerem Altıparmak; “Esas buyruğu kim verdiği ve bu hadisenin nasıl gerçekleştiğine ait temel soru sorulmadı” diyor.
“O gün yaklaşık 8-9 saat, bütün gün boyunca insansız hava araçları o sondaki hadiseleri inceliyor. Köylüler de yolda olan beşerlerle irtibat halindeler, telefonlaşıyorlar. Köylülerin de ihtarıyla, kaçakçılık kesilecek diye dağda, kışın ortasında, gece bir noktada duruyorlar. Köyün çabucak zirvesinde Jandarma Karakolu var. O köydeki 10 asker gözetlemeye gönderiliyor. Orada bir terörist aktivitesi olsa görebilecek durumdalar. Sonra onlara bir buyruk geliyor, çekilin operasyon yapılacak diye. Bu buyruk üzerine geri dönüyorlar. Ondan sonra da uçaklar yollanılıyor, bombardıman yapılıyor. Bu kadar yüksek bir karar Ankara’dan, daha üstten gelmiş olması lazım. Şüpheliler ortasında en yüksek bir korgeneral, bir de tümgeneral vardı. O üst ne kadar üste çıkar, kim olabilir sorusu hiçbir vakit soruşturulmadı.”
Ülkü hukuk yürürlükte olabilir mi? Şirketleşen devletlerin, devletlerin içindeki hâkim güçlerin ve buralara gelmeden devletin tarif olarak kendisinin ülkü hukuka cevaz vermesi hayalperestlik olabilir. “Hukuk kendisini korumayarak kendisini koruyor; kapı daima açık olduğu ve hiçbir şeyden ötürü açık olmadığı için, hiçbir şeyi korumayan bir kapıcı tarafından korunuyor” (1) diyor Derrida. Kendini bile isteye korumayan hukukla, adalet bekleyenlerin umduğu hukuk ortasında bir orta yol yok. Her ne kadar çaresiz dursa da adalet beklentisi aslında bu kadar keskin bir bekleyiş.
1- Giorgio Agamben, Kutsal İnsan “Egemen İktidar ve Çıplak Hayat”, çev. İsmail Türkmen, s. 71, Detay Yayınları, 2001.
Gazete Duvar
