Martha Minow
Sık sık hukuk ve bağışlama üzerine yazan biri olarak, son periyotta birçok soru alıyorum. Seçilmiş lider Joe Biden, Lider Donald Trump’ı bağışlamalı mı? Salgın periyodu borçları affedilmeli mi? ABD, ulusal ayrışmaları düzeltmek için bir hakikat ve uzlaşma kurulu kurmalı mı?
Bu soruların kesin yanıtları yok; özellikle da önümüzde şimdiki üzere güç vakitler duruyorsa. Tekrar de onlarla uğraş etmek, yakın periyot ve ötesinde bizlere değerli bir rehberlik sunabilir.
TRUMP ABD’Yİ KUTUPLAŞTIRDI
Temel bilgilerle başlayalım: Covid-19 enfeksiyonları ve salgınla birlikte gelen ekonomik zahmetlere ek olarak, ABD öfke ve bölünme ile kaynıyor. Topal ördek haline gelen Lider Donald Trump, kendisini affetme konusunda açık biçimde spekülasyonlar yapıyor ve Biden’ın seçim zaferini yaygın seçim sahtekârlığına borçlu olduğu istikametindeki yanlış tez aracılığıyla kendisine büyük bir dayanak topluyor. Beşerler daha şimdiden seçim sonucunu aksine çevirme gayretlerini finanse etmek için Trump’ın yürüttüğü kampanyaya 200 milyon doları aşkın ölçüde para gönderdiler.
Yeniden de, ne 50’den fazla dava ne de Trump’ın buyruğundaki Adalet Bakanlığı’nın yürüttüğü soruşturmalar, Biden’ın zaferini bilakis çevirecek ispatları ortaya koyabildi. Bu davaları gören yargıçların -hatta Trump tarafından atananların bile- verdiği yansılar çoğunlukla sert oldu. Bununla birlikte, kasım seçimlerinin gerçekleştirilmesine yardım eden birçok kişi de dahil olmak üzere, sıradan Amerikalılar, (maruz kaldıkları/ç.n.) şiddet tehditleri nedeniyle gitgide daha fazla kaygı yaşıyorlar.
Barışçıl bir iktidar değişikliğini yönetmek, ABD’nin karşı karşıya olduğu zahmetlerin sırf başlangıcı. Geçtiğimiz yaz -Breonna Taylor, George Floyd ve başka birçok Afrika kökenli Amerikalının vefatıyla alevlenen- polis şiddetine karşı düzenlenen protestolar kışın gelmesiyle sakinleşmiş olsa da adalet ve ıslahat talepleri daha da kalıcı bir hale geldi. Bu ortada, sağ kulvardaki politikler de beyazların yaşadığı kızgınlığa daha açık bir lisanla hitap ederek, ırk ve kabahat hakkındaki endişeleri kullanıyorlar.
Toplumsal kıymetleri küçümseyen bu siyasetçiler bir bahiste haklılar: Amerikalılar acı bir formda bölünmüş haldeler. Lakin bu gerçek, yanıtlanması güç bir soruyu da gündeme getiriyor. Affetme hareketini kimin gerçekleştireceğini ya da öteki insanların hangi münasebetle affedilmesi gerektiğini bilmeden, affetme ve iyileşmeden nasıl bahsedebiliriz? Neyin yanlış olduğu ya da kimin ne yaptığı konusunda uzlaşamayız. Kimin ‘biz’ olduğu konusunda dahi hemfikir değiliz.
ABD BİR SORUN YUMAĞININ TAM ORTASINDA
Sahiden de, bölünmüş olduğumuz inancı tahminen de Amerikalıların hâlâ ortaklaştığı birkaç noktadan biridir. Hepimiz yüreklerimizde gerçek tarafta olduğumuzu ve başka taraftakilerin yanlış olduğunu hissediyor ve bunun için onlara öfkeleniyoruz. Apartheid karşısında ömrü boyunca uğraş eden ve barışçıl bir sona ulaşmasını sağlayan Nelson Mandela, bunu daha iyi biliyordu. “Kızgınlık, bir zehir içip bunun düşmanlarını öldürmesini ummaya benzer” demişti.
ABD’de bundan sonra ne olursa olsun, önümüzdeki aylarda hangi önceliğin kazanacağına bağlı olacak. Pek çok kişi adalet bağlamında haklı taleplerde bulunur, öbürleri toplumsal çatlakları gidermeye başlamayı tercih ederken, diğerleri da devlet gemisini tamir etmeye odaklanmak istiyor.
Bu seçeneklerin tamamı birebir anda takip edilemez. Biden idaresi Trump’ı soruşturmalı ve şayet gerekiyorsa potansiyel federal cürümler için onu yargılamalı mı? Ülke -ya da lokal topluluklar- şikayetleri ve reaksiyonları dinlemek için Güney Afrika’da yapılana emsal bir hakikat ve uzlaşma süreci mi yürütmeli? Veya yakın geçmişin olaylarını bir kenara bırakılmalı, böylelikle salgını yönetmeye, aşıları dağıtmaya ve ekonomik yıkımı ele almaya odaklanmalı ve ceza adaleti ıslahatı ve iklim değişikliği üzere uzun vadeli zorluklardan bahsetmemeli miyiz?
YAPILMASI VE YAPILMAMASI GEREKENLER
Önümüzde duran seçimi kolaylaştırmak için, artık acil sıhhat ve iktisat alanlarındaki krizin tahlilinin öncelikli olduğu konusunda açık davranılmalı. Bu ortada, yapılmaması gereken en az iki şey kelam konusu.
Öncelikle, Trump kendi kendini affetmemeli. ABD Anayasası’nın lidere verdiği affetme yetkisi alabildiğine geniştir; lakin ‘görevi suistimal davaları’ noktasında açık bir istisna yapar ve (eyalet yahut mahallî çaplı değil) yalnızca federal cürümler için geçerlidir. Anayasa ayrıyeten, lidere ‘yasaların sadakatle uygulanmasına ihtimam gösterme’ zaruriliği da getirir ki, bu da muhtemel bir kendini affetme kararının getireceği yasal dokunulmazlıkla uyumlu değildir.
Yüzlerce yıldan beridir, ‘hiç kimse kendi davasında yargıç olmamalıdır’ (‘nemo judex in causa sua’) yaklaşımı adalet için değişmez bir esas olmuştur. Lider Richard Nixon, Watergate Skandalı nedeniyle kendisini affetme ihtimalini araştırdığında, kendisine bağlı Adalet Bakanlığı bile başkanlık affı yetkisinin o kadar da geniş olmadığına karar verdi; bu, o vakitten beridir değişmeyen bir yaklaşım oldu.
Kendini affetmeye dair en değerli konu, iyi tanımlanmış ve belirlenmiş kurallarla, gücün keyfi biçimde kullanılmasını sınırlama taahhüdü olarak anlaşılan ‘hukukun üstünlüğüne’ ziyan vermesidir. Hukukun üstünlüğü, kanunların kamuya açık olarak ilan edilmesi, eşit halde uygulanması ve yargılamanın bağımsız olarak yapılmasını gerektirir. Şayet Trump kendi kendini affederse, ABD kurumlarını erozyona uğratan güvensizlik hissi yeni bir tepeye yükselir.
Olmaması gereken ikinci şey, oburlarının daha fazla küçümsenmesidir. Bundan kaçınmak kolay değildir. İnsanın politik inançları ne olursa olsun, hepimiz öbür bakış açılarını hor görebiliyoruz. Buna rağmen, kişinin kendi görüşlerinin yegâne gerçek olduğunda ısrar etmesi özgürlüğe terstir ve baskı ve şiddete neden olabilir.
ÖZGÜRLÜĞÜ HAKİKAT ANLAMALIYIZ
Elbette, yanılmış olma ihtimalimi göz önünde bulundurmak, özgürlükten akıl almaz derecede fedakarlıkta bulunmak üzere görünebilir. Açık biçimde yanlış bulduğum birçok şeye karşın çok fazla şey istiyormuşum üzere görünebilir. Buna rağmen, ABD’li federal yargıç ve hukuk felsefecisi Learned Hand, 1944’te özgürlüğün ‘kişinin istediğini yapma serbestisi’ olmadığını savunurken doğruları tabir etmişti; çünkü bu da toplumun çökmesine yol açıyordu. Bunun yerine, şunları lisana getirdi:
“Özgürlüğün ruhu, kendi doğruluğundan fazla emin olmayan ruhtur; özgürlüğün ruhu, öteki erkek ve bayanların zihinlerini anlamaya çalışan ruhtur; özgürlüğün ruhu, önyargılardan uzak biçimde kendi çıkarlarıyla birlikte önyargılarını da tartan ruhtur; özgürlüğün ruhu, bir serçenin bile dünyaya aldırış etmeden yere konmadığını hatırlar.”
Yazının orjinali Project-Syndicate sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
