Doğu Akdeniz ve Libya’daki gelişmeler Arap dünyasının gündeminde en üst sırayı tutmaya devam ediyor. Türkiye’nin Oruç Reis sismik araştırma gemisine yönelik tehditlere karşı sert iletiler vermesi, Yunanistan’ın Fransa, Kıbrıs Rum Kısmı ve İtalya’yla birlikte tatbikat yapması, kimi Arap gazetelerinde bölgede patlak verebilecek bir savaş için gerim sayımın başlaması olarak görülüyor.
Libya’daki gelişmelerin seyrinin Doğu Akdeniz’deki gelişmelere bağlı olacağını belirten Arap medyasındaki birçok yoruma nazaran, bölgede artık diplomasi yerine askeri tonun yükselmesi en fazla Libya’yı tehdit ediyor.
Arap coğrafyasının en bilinen gazetelerinden Rai Al Youm’un, petrol ve gaz kaynaklarının Akdeniz’deki çekişmenin görünen kısmı olduğunu fakat bu çekişmenin altında diğer tarihî nedenler olduğunu yazması hayli dikkat çekti.
Libya’nın başşehri Trablus’ta ve öbür kentlerde yaşanan şovlar, bu şovlara güvenlik ünitelerinin sert müdahalesi de bu hafta öne çıkan mevzular ortasındaydı. Ulusla Mutabakat Hükümeti Lideri Fayiz El Serrac, şovlara yönelik çok güç kullanımı nedeniyle hakkında soruşturma başlatılan İçişleri Bakanı’nı önlem emelli misyondan aldı.
Beyrut Limanı patlamasının yaralarını sarmaya çalışan Lübnan’da Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un önümüzdeki hafta yapmayı planladığı ziyaret konuşuluyor. 4 Ağustos’taki liman patlamasından sonra ülkeyi ziyaret eden Macron’la ilgili, krizi fırsata çevirerek Lübnan’ı tekrar Fransız vesayeti altına sokmaya çalıştığı yorumları yapılıyor.
Bir öteki kıymetli gelişme de bu hafta Ürdün’ün başşehri Amman’daki Mısır Cumhurbaşkanı Sisi, Irak Başbakanı Kazımi ve Ürdün Hükümdarı Abdullah ortasındaki tepeydi. Irak Başbakanı Kazımi’nin bu dorukla ilgili Amerikan basınına verdiği demeçte “Yeni Şam Projesi” ismini kullanması tartışmalara yol açtı. Mustafa El Kazımi’nin ABD’ye yaptığı ziyaret sonrası bunu lisana getirmesi tartışmaların odak noktasını oluştururken, Bilad-ı Şam’ın (Şam Diyarı) kalbi sayılan Suriye’nin bu oluşumda olmaması da dikkat çekti.
‘YENİ ŞAM PROJESİ NEYİ HEDEFLİYOR?’
“Yeni Şam Projesi ismi yalnızca Irak Başbakanı Mustafa El Kazımi’nin Washington Post gazetesine verdiği röportajda geçti. Daha sonra Iraklı yetkililer buna açıklık getirmeye çalıştı. Lakin Ürdün Hükümdarı Abdullah, Irak Başbakanı Kazımi ve Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah El Sisi ortasındaki üçlü dorukta bu kavram kullanılmadı. Yalnızca ülkeler ortasındaki ekonomik, bölgesel ve siyasi hususlarda işbirliğine vurgu yapıldı.
Irak’ın yeni bir oluşum önerisi Arap dünyasında klâsik bölgesel güçlerin (Mısır, Suriye ve Irak) rolünün çökmesiyle birebir vakte denk geldi. Kelam konusu klasik güçlerin rolünün çökmesi karşısında daha küçük güçlerin rolü artmaktadır. Irak, Mısır ve Ürdün de, gayeleri ve siyasetlerinin ne olacağıyla ilgili belirsizliğin devam ettiği bu üçlü oluşumla mahcup bir biçimde bu küçük güçlerin rolünün yükselmesine karşılık vermeye çalışıyor.” (Muhammed Ebu Ramman / El Arabi El Cedid gazetesi)
“YENİ ŞAM PROJESİ YENİ BİR UMUT MU?”
“Mısır ve Irak ortasındaki entegrasyon projeleri yeni değil. Bağdat, 80’lerde Mısır’dan Irak’a yönelik ziraat alanında yatırım ve istihdam için planlı bir göç fikrini ortaya atmıştı. Alışılmış Irak-İran savaşıyla alakalı olan demografik emeller dışında.
Ürdün’ün başşehri Amman’da dorukla ilgili iyimser olmak için erken lakin doruğun zamanlaması, detayları ve bağlamları bu tepeyle ilgili durup düşünmemizi gerektiriyor.
Çok argümanlı görünen Yeni Şam Projesi, kuruluş sürecinde olan öteki oluşumlarla ilgili birçok soru işaretini akla getiriyor. Bu proje sanki temelinde İran’a karşı mı oluşturuluyor? Yoksa İsrail zıddı bir Arap blokunu sindirmeyi mi hedefliyor? Bu oluşum bağımsız bir oluşum mu yoksa bu gün ortaya atılan tahlil tekliflerinden birini mi temsil ediyor? Direniş eksenine yönelik tavrı ne? Körfez’in bakış açısıyla, vizyonuyla etkileşimi ne boyutta?
Yeni Şam Projesi’nin siyasi hesaplardan uzak yeni bir model getirmesini, bu projenin mantıksal çerçevede işbirliğini geliştirecek yeni bir ufuk açmasını temenni ediyoruz. Lakin daha evvel siyasi bir harabeye dönüşen birçok proje karşısındaki hayal kırıklığı boğazda bir yumru üzere duruyor.” (Sameh El Maharik / Kuds El Arabi gazetesi)
“LİBYA BİLİNMEZLERLE KARŞI KARŞIYA”
“Libya’da açıklamalar ve beyanlarla dolu siyaset arenasına yeni bir faktör daha eklendi. Bu da başşehir Trablus ve öbür kentlerde başlayan şovlar. Libya’nın mevcut durumu içerisinde bu şovların altındaki dinamikleri ve tesirlerini atılan sloganlardan ve taşınan pankartlardan okuyabilmek çok güç.
Fayiz el Serrac bir açıklama yaparak, hükümetinin karşı karşıya kaldığı zorlukları itiraf etti ve bu zorlukları aşmak için bir dizi vaatte bulundu. Bu vaatlerin ortasında birtakım bakanlıklarda değişiklikler ve halk için binlerce konut üretimi vardı. Zati bu şovlar karşısında diğer da devası yoktu ve inkâra gidecek yolu da.
Libya’nın kapıları bugün bütün bilinmezlere gerçek açık durumda. En tehlikelisi de silahların hem içeriden hem de dışarıdan, hem yakından hem de uzaktan hareket etmesi. Doğu Akdeniz’de Türkiye ve Yunanistan ortasındaki askeri tansiyon geri sayımı başlayan bir askeri çatışmaya yanlışsız gidiyor. Bunun da en açık göstergesi her iki tarafın Doğu Akdeniz’de gerçekleştirdikleri askeri tatbikatlardır. Güney Kıbrıs, İtalya ve Fransa’nın Yunanistan’ın tatbikatlarına katılması da ateşi daha da körüklüyor.” (Abdurrahman Şalkam / Suudi Şark’ül Evsat gazetesi)
“FRANSA VE MISIR’IN SERRAC HEDEFİ”
“Libya’da Serrac ile Akile Salih ortasındaki ateşkes mutabakatıyla ilgili Türkiye’nin sessizliğini muhafazası dikkat çekti. Ki Serrac, Ankara’yla uyum içinde olmadan rastgele bir adım atamaz. Sirte ve Cufra’nın mutabakat mucibince silahlardan arınmış bölge olup olmayacağıyla ilgili tartışmalar bir kenara, ateşkes muahedesi yürürlükte kalmaya devam ederse, bu durum Türkiye’nin ilerleyip bütün petrol hilalini denetim etme maksadının başarısız olacağı manasına gelmektedir. Ayrıyeten Türkiye’nin Libya’daki projelerine yönelik büyük bir darbe olacaktır.
Daha evvel, Mısır ve Yunanistan ortasındaki deniz yetki mutabakatı da Türkiye’ye yönelik ağır bir darbe niteliğindeydi, zira bu mutabakat Türkiye ve Libya ortasında imzalanan deniz yetki mutabakatını boşa düşürmektedir.
Önümüzdeki devirde ise Serrac’ı şu yahut bu formda Türk tesirinden çıkarmak Fransa, Mısır ve onlarla bir arada duranların amacı olacaktır.” (Muhammed Nureddin / BAE El Haliö gazetesi)
“DOĞU AKDENİZ ÇEKİŞMESİNİN GERÇEK NEDENİ NE?”
“Doğu Akdeniz sularındaki gerginlik, bölgede gaz ve petrol yarışı nedeniyle tırmanıyor. Türkiye, üç savaş uçağıyla korunan Oruç Reis sismik araştırma gemisini Kıbrıs açıklarına gönderdi. Türkiye buraların kendi karasularına dahil olduğunu vurguluyor.
Fransa ise üç Rafael savaş uçağı, hücum helikopterleri ve üç askeri fırkateyni gönderdi. Uzak olan Birleşik Arap Emirlikleri ise 16 tane F-16 uçağını Yunanistan’ın askeri tatbikatına katılma mazeretiyle Yunanistan’a dayanak için bölgeye gönderdi.
Tansiyonu azaltmak için arabuluculuk yapmaya çalışan Almanya’nın Dışişleri Bakanı Heiko Mass, Türkiye ve Yunanistan ortasındaki tansiyonun tepe noktasına ulaştığını ve en ufak bir kıvılcımın bir felakete dönüşebileceğini söyledi. Çünkü bu adam, alandaki gerçekleri çok iyi biliyor.
Burada bilinen ve söylenen hedef, petrol ve gaz kaynakları yarışıdır. Fakat çekişmenin görünmeyen nedeni, Türkiye’yle Yunanistan ortasındaki ve İslam dünyasıyla Avrupa ortasındaki tarihi çekişmedir. Ayrıyeten Avrupa’nın Yeni Osmanlıların geri dönmesinden ve de Türkiye’nin başta Suriye, Irak ve Libya’da olmak üzere bölgedeki askeri müdahalelerinden kaynaklanan telaşıdır.” (Rai Al Youm gazetesi)
“FRANSA LÜBNAN’IN ŞEFKATLİ ANNESİ Mİ?”
“Lübnan’da onlarca kişinin mevti ve binlerce kişinin yaralanmasına neden olan ve ülkede büyük bir yıkıma yol açan Beyrut Limanı patlamasından bu yana, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve ülkesinin ismi, krizle ilişkilendirilen en kıymetli sözlerden biri olarak sivrildi.
Fransa Lübnan’da ‘Şefkatli anne’ formunda müstear bir isimle anılır. Bu bazen dalga geçmek için bazen de Fransa’yı övmek için kullanılır. Fransa’nın Lübnan’la alakaları her vakit için farklı ve problemlidir. Lübnanlılar da hiçbir vakit Fransa ile fikir birliğine varamamışlardır.
Azımsanmayacak derecede Lübnanlının dayanak verdiği ve ekonomik çöküntü ve siyasi çekişmelerin harap duruma düşürdüğü Lübnan’a Fransız himayesinin geri gelmesini talep eden kampanya da, Fransa’nın bu ülkedeki vesayetine diplomatik bir boyut da kazandırdı.” (Mısır Sout El Omma gazetesi)
Gazete Duvar
