Matthew Woodruff
Dünyanın dört bir yanında SARS-CoV-2’ye karşı savaşmak için laboratuvarlarını yine yapılandıran immünolojistler, büyük bir hararetle neden kimi beşerler bu kadar şiddetli biçimde hastalanırken başkalarının fazla hasar almadan iyileştiğini açıklamaya çalışıyorlar. Hastalığın suratı baş döndürücü olsa da kimi net eğilimler ortaya çıktı.
Üzerinde yoğunlaşılan noktalardan biri, virüsler üzere istilacı patojenleri (hastalık yayıcı mikroorganizmaları) etkisiz hale getirebilen ve öldürebilen güçlü proteinler olan antikorların üretimiydi. Bu noktada duyulan büyük kaygının kaynağı, hastalığa sebep olan mikropları hedeflemek yerine, şiddetli Covid-19 hadiselerinden muzdarip şahısların kendi dokularını maksat alan ‘otoreaktif’ antikorların orta sıra olsa da tespit edilmesiydi.
Yapılan birinci çalışmalar, bu otoantikorların ağır bakıma alınan hastalarda oluşan tehlikeli kan pıhtılarına eşlik ettiğini ortaya koydu. Daha yakın periyotta, otoantikorların, hastalığı şiddetli biçimde geçiren insanların büyük bir kısmında viral bağışıklık savunmasının hayati kıymete sahip bileşenlerini etkisizleştirerek şiddetli hastalıklara yol açtığı gözlemlendi.
Bir immünolog olarak, Emory Üniversitesi bünyesindeki Lowance İnsan İmmünolojisi Merkezi’nde Covid-19’a karşı antikor üretmekten sorumlu olan bağışıklık yansısını araştırıyorum. Dr. Ignacio Sanz öncülüğünde, araştırma grubumuzla daha evvel ‘lupus’ üzere otoimmün* bozukluklarda ve daha yakın periyottaki Covid-19’la temaslı şiddetli olaylarda otoantikor üretimine katkıda bulunan bağışıklık yansılarını araştırdık. Bununla birlikte, Covid-19 hastalarında görülen tepkiyi otoimmün olarak nitelendirebilmemize rağmen, antiviral cevaplarında zımnî otoantikorların üretildiğini doğrulayamadık.
Yeni yayımlanan ve hakem incelemesi bekleyen çalışmamızda, Covid-19’u en ağır biçimde geçiren hastalarda otoantikor üretiminin yaygın olduğuna ait dert verici bir bulguyu ortaya koyuyoruz; bu, hem akut hastaların bakımı hem de enfeksiyonların iyileşmesi üzerinde büyük bir potansiyel tesire sahip bir bulgu.
ŞİDDETLİ ENFEKSİYON OTOANTİKOR ÜRETİMİYLE KONTAKLI
Otoantikorlar, birçok vakit makul hastalık tipleriyle alakalı olan alt çeşitlerle birlikte gelir. Örneğin, ‘lupus’ hastası olanlar ekseriyetle kendi DNA’larını, yani insan genomunu oluşturan molekülleri maksat alan antikorlara sahiptirler.
‘Otoimmün bozukluk romatoid artridi’ olan hastaların, bu antikorları barındırma ihtimali daha düşüktür lakin öbür antikorları amaç alan antikorlar olan ‘romatoid faktör’ bağlamındaki testlerin müspet çıkma ihtimali daha yüksektir.
Lowance Center kümesi, bu çalışmada, ağır bakımda yatan ve Covid-19 tanısı konan 52 hastanın tıbbi çizelgelerini inceledi. Hiçbirinde otoimmün bozukluk hikayesi mevcut değildi. Bununla birlikte, hastalar, enfeksiyon sırasındaki çeşitli bozukluklarda görülen otoantikorlar bağlamında test edildiler.
Sonuçlar ziyadesiyle açık. 52 hastanın yarısından fazlasında otoantikor testi müspet çıktı. Kanda görülen en yüksek ‘c-reaktif protein’ (yüksek ateş ve iltihap belirteci) düzeyine sahip hastaların üçte ikiden fazlası, bağışıklık sistemlerinin kendi dokularına saldıran antikorlar ürettiğine ait deliller ortaya koydu.
Bu bulgular telaşları artırsa da, topladığımız bilgilerin şimdi ortaya çıkarmadığı şeyler de kelam konusu. Ağır hastalıklara sahip olan bireylerin açık biçimde otoantikor yansıları göstermelerine rağmen, eldeki datalar bu otoantikorların en şiddetli Covid-19 belirtilerine ne seviyede katkıda bulunduğunu bizlere söylemiyor.
Bu şiddetli viral hastalık, rutin biçimde otoantikorların üretilmesine neden olabilir; bu sadece onu birinci görüşümüz olabilir. Öte yandan, otoantikorların ne kadar mühletle var olduğunu da bilmiyoruz. Topladığımız datalar, bunların birkaç hafta boyunca kısmen istikrarlı kaldıklarını gösteriyor. Ne var ki, enfeksiyondan kurtulmanın ötesinde, rutin biçimde varlıklarını sürdürüp sürdürmediklerini anlamak için takip çalışmalarına muhtaçlık duyuyoruz.
Daha da değerlisi, burada tespit ettiğimiz otoreaktif reaksiyonların SARS-CoV-2 enfeksiyonuna mahsus olduğuna inanıyoruz; hasebiyle, virüse karşı aşılama yoluyla emsal sonuçların görüleceğine inanmak için ortada bir sebep yok.
COVID-19 BAĞLAMINDA OTOANTİKORLARIN ROLÜNÜ ANLAMAK
Bununla bir arada, bu otoantikorların iyi huylu ve hatta şimdi tanımlanamayan bir biçimde faydalı olmaları mümkün olsa bile, o denli olmaması da ihtimal dahilinde. Tahminen de bu kendi kendini hedefleyen antikor reaksiyonları hakikaten de hastalığın şiddetine katkıda bulunuyordur ve kimi hastalar kelam konusu olduğunda, antikor üretimiyle irtibatlı olabilecek şiddetli belirtilerin başlangıcındaki gecikmeyi açıklamaya yardım edebilir.
Bu, otoimmün bozukluklardaki ‘alevlenmeleri’ bastırmak için sıkça kullanılan bir immünosupresan olan ‘deksametazon’ ile uygulanan tedavinin, sadece en önemli durumdaki hastalarda tesirli olmasının sebeplerinden biri olabilir. Bu yansıların kısa vadeli olmaması, enfeksiyonun sona ermesine karşın giderek artan sayıdaki ‘uzun vadeli’ Covid-19 hastasının yaşadığı bitmek bilmez belirtilere katkıda bulunması da mümkün.
En telaş verici olan kısmı, bu yansıların kimi hastalarda içten içe sürmesi ve yeni ve kalıcı otoimmün bozuklukların ortaya çıkmasına neden olması ihtimalidir.
Meslektaşlarım ve ben samimiyetle durumun bu türlü olmadığını, bundan çok, hastalarda otoantikorların ortaya çıkışının hileli bir durum, yani hastaların bir kısmında kendi başına düzelebilecek, viral bağışıklık reaksiyonunun bir tuhaflığı olduğunu umuyoruz. Tekrar de umut etmekten daha fazlasını yapmak, yanlışsız soruları sormak ve yanıtları bulmak gerekiyor. Neyse ki, bu çalışma, bunu yapmak için bizlere gereken araçları sağlıyor.
OTOREAKTİF ANTİKOR TESTİ YENİ TEDAVİLERİN ÖNÜNÜ AÇABİLİR
‘Otoreaktif profillerini’ belirlemek maksadıyla bu hastalar üzerinde yapılanlar, özel testler değildir. Ülke çapındaki hastane laboratuvarlarının neredeyse hepsinde gerçekleştirilebilir. Sonuç itibariyle, bu hastalarda saptadığımız en yaygın durumdaki iki antikor, yani ‘antinükleer antikor’ ve ‘romatoid faktör’, romatologlar tarafından gerçekleştirilebilen yaygın testler sayesinde saptanabilir.
Çalışmamızın gösterdiği kadarıyla, sırf bu iki otoantikor ve inflamatuar belirtecini c-reaktif protein bağlamında test ederek, daha agresif bir bağışıklık değişiminden yarar sağlayabilen ve potansiyel olarak tehlikeli bağışıklık yansıları yaşama ihtimali daha yüksek olan hastaları belirlemek mümkün olabilir.
Dahası, otoreaktivite testi iyileşme sürecini izlemek gayesiyle romatolojik takipten yararlanabilecek hastaların belirlenmesine ve kimi ‘uzun vadeli’ Covid-19 hadiselerinin kalıcı otoantikorlarla irtibatlı olup olmadığını anlamamıza yardım edebilir. Şayet öyleyse, bu hastalar otoantikor üretiminin belgelendiği MIS-C’de muvaffakiyete ulaşan tıpkı bağışıklık gayeli tedavilere cevap verebilirler.
Son olarak, Covid-19’un iyileşmesinin çabucak akabinde hastaları test ederek, taban çizgileri belirleyebilir, bu fecî hastalığın akabinde yeni otoimmünite olaylarının ortaya çıkış ihtimalini izlemeye başlayabilir ve gerekirse başlangıçta romatolojik bir müdahale planlayabiliriz.
Artık elimizde araçlarımız var. Artık onları kullanmaya başlamanın vaktidir.
*Otoimmün bozukluk, bağışıklık sisteminin kişinin kendi vücuduna ziyan verdiği durum.
Makalenin yepyenisi The Conversation sitesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
