İZMİR – Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) donelerine nazaran 2015 yılında 856 bin kişi Türkiye’den Yunanistan’a deniz yoluyla geçiş yaptı. O tarihten bu yana geçişlerde azalma olsa da 2019 yılındaki rakam yaklaşık 60 bin civarında. 2015’ten beri Avrupa memleketlerine ulaşmak için bu tehlikeli yolculuğu göze alan kişilerin yaklaşık 2 bini ise denizde hayatını kaybetti.
2015’teki büyük göç hareketiyle birlikte Yunanistan’ın Midilli adası da Avrupa’ya geçiş yapmak isteyen mültecilerin uğrak noktası haline geldi. Bu periyotta istekli olarak arama-kurtarma ekibine başvuran Sibel Karadağ, Skala Sikamineas köyündeki arama kurtarma ekiplerinde Türkiye’den giden tek istekli olarak çalıştı. Moria Kampı’nı “cehennem” olarak tanımlayan Karadağ, had ortamının gündelik pratiğini görmek için etnografik araştırma yaptığını söz ederek, “Midilli, 2015’ten beri gazetecilerin, medyanın, akademisyenlerin, araştırmacıların odak noktasıdır. Lakin hiçbiri orada yaşamazlar. Bu, mahallî halkın da, STK’ların da, mültecilerin de bildiği bir şeydir. Gelir, sorularını sorar ve sarfiyatlar. Meğer orada direkt onlarla yaşamak, mahsusen de güvenlik güçleriyle birlikte tıpkı habitusu paylaşarak yaşamak, dışarıdan hiçbir biçimde erişemeyeceğiniz bir haber sağlıyor. Onlarla birlikte yaşadığınızda bambaşka bir pencere, , bambaşka bir bulvar açılıyor. Ben de bunu yapmaya uğraş ettim” diyor.
Koç Üniversitesi, Siyaset Bilimi ve Memleketler arası münasebetler Bölümü’nde doktorasını tamamlamak üzere olan ve tıpkı vakitte Göç Araştırmaları Pratik ve Araştırma Merkezi ve GAR Göç Araştırmaları Derneği’nde araştırmacı olarak çalışan Sibel Karadağ’la Ege Denizi’ndeki mülteci geçişlerini ve tanıklıklarını konuştuk.
‘AB, GÖÇÜN DUVARLAR ÖREREK ENGELLENEMEYECEĞİNİ İDRAK ETTİ’
Suriye Savaşı ile yaşanan büyük göç hareketi ile birlikte AB’nin göç ve hudut siyasetleri da uzun müddettir gündemimizde mekanını koruyor. AB’ye tarihî olarak baktığımızda geçmişten bugüne nasıl bir göçmen siyaseti görüyoruz?
AB’nin günümüzdeki göç ve had siyasetlerinin taşları aslında 1985’teki Schengen Itilafı ile döşenmeye başladı. Üye memleketler arasındaki sonlar erirken, AB’nin dışsal hadleri giderek daha da korunaklı hale gelmeye başladı. 80’li yıllardan itibaren tüm yerkürede gitgide artan açlık, yoksulluk, savaşlar ve çatışmalar global şark ve güneyde milyonlarca kişisi daha iyi bir ömür umuduyla yollara döktü. Artık tepeye ulaşmış olan bu global eşitsizlik, yollara düşen mültecinin vücudunda cisimleşir aslında. O tarihten itibaren de, global kuzey ve garbın had siyasetlerinin da ana işlevi, bu kitleleri engellemek üzerine şekillenmeye başladı.
“Mülteciler umumide hava karardıktan sonra yolculuklarına başlarlar. Bazen kaçakçılar önayak olur, bazen de mültecilerin kendi ağları içerisinden kişiler bunu organize eder. Ege’deki bir kıyıda öncü otomobil dolaşır ve tenha kıyıları gezer. Kolluk kuvveti yahut devriye olup olmadığına bakarak keşif yapar.”
2004 yılında AB’nin, şimdiki yeni ismiyle hudut ve sahil güvenlik ünitesi Frontex kuruldu. Ve AB, göçün salt dış sonlara bariyerler, duvarlar örerek engellenemeyeceğini idrak etti. 2005 yılından itibaren göçü global bir siyaset aracılığıyla önlemenin yollarını aramaya başladı. 2016 yılındaki AB-Türkiye mutabakatı da onun bir kesimiydi. Yani 2015 yılındaki büyük göç hareketiyle birlikte bir anda Türkiye de bu coğrafyalardan biri haline geldi. Lakin hepimizin bildiği üzere bu siyasi amaç gayesine ulaşmak şöyle dursun, ittifak yaptığı komşu memleketlere külliyen göç üzerinden şekillenen siyasi bir avantaj sağladı. Ve hem AB’nin kendi içerisinde, hem de onun milletlerarası mealde kurduğu alakalar açısından külliyen göçmen siyasetleri üzerinden şekillenen, karşılıklı oynanan kartlar eşliğinde bir diplomasiye dönüşmüş oldu.
‘ŞİDDET AKSIYONLARI HUDUT DENETIMLERININ RUTİNİ HALİNE GELDİ’
Bu ağırlaşan ve ağırlaşan göç hareketi ile birlikte daha çokça yük taşımak durumunda kalan Yunanistan üzere AB’nin had devletlerinde ne üzere milletlerarası hukuk ihlallerine şahit oluyoruz?
AB’nin had devletleri ve aslında adeta bir tampon kesim haline gelen komşu memleketler, tüm bu had siyasetlerinde yükün daha fazlasını üstlenmek zorunda kaldılar. Ve gitgide daha da artan şiddet hareketleri had denetimlerinin bir rutini haline geldi. Binaenaleyh tüm bu göç ve hudut denetim mekanizmalarının bizatihi kendisi esasen milletlerarası hukukun ihlalidir.
Bugünün yerküresinde 1945 sonrası konjonktürün gereksinimleriyle belirlenmiş milletlerarası metinlerin bir işlevselliği yok artık. Tam da bu yüzden tahminen de bakış açımızı ve söylemimizi değiştirip bizatihi hukukun kendisinin nasıl bir eşitsizlik düzlemi üzerinde şekillendiğini sorgulamamız lazım. Bizim bugün medyada ya da AB tarafından “mülteci krizi” olarak isimlendirilen şey bir mülteci bunalımı değil; bizatihi bu siyasal ve iktisadi rejimin kendi buhranıdır. O nedenle biraz bu pencereden bakmamız gerektiğini düşünüyorum. Aksi takdirde, yaşanan bütün bu vakaları bir istisnai hal olarak görmeye devam ettikçe, siyasi sahamızın da direniş ortamının da daralacağını düşünüyorum.
‘MÜLTECİLERİN TEMEL EMELI KARŞIKİ IŞIKLARA ULAŞMAKTIR’
Mültecilerin yola çıkış hikayesi nasıl başlıyor? Bir mülteci botu Türkiye kıyılarından ayrıldıktan sonra yolculuk boyunca neler geliyor başına?
Mülteciler umumide hava karardıktan sonra yolculuklarına başlarlar. Bazen kaçakçılar önayak olur, bazen de mültecilerin kendi ağları içerisinden beşerler bunu organize eder. Ege’deki bir kıyıda öncü otomobil dolaşır ve tenha kıyıları gezer. Kolluk kuvveti yahut devriye olup olmadığına bakarak keşif yapar. Sonrasında mülteci küme o kıyıya getirilir. Kıyıda 10-15 dakika içerisinde lastik bot şişirilir. Kümenin içerisinde genç bir erkeğe kabaca motoru nasıl sürmesi gerektiği öğretilir ve yolculuk bu türlü başlar.
Botlarda sanılanın tersine kaçakçılar kümeyle birlikte gitmezler. Genç erkeğe motoru nasıl kullanacağını öğrettikten sonra çoğunlukla öbeğe şu söylenir: “Şu gördüğün karşı ışıklara ulaşana kadar dümdüz gideceksin”. Bottaki kişiler da o denli yaparlar. Gecenin zifiri karanlığında, tehlikeli dalgalarda, rüzgarda saatlerce sürecek ölümcül bir yolculuk da bu formda başlar. Yunan kıyıları Türkiye’den gözüktüğü için mültecilerin temel maksadı karşıki ışıklara ulaşmaktır. Ona ulaşana kadar da durmazlar, durmadan gitmek isterler.
Ege Denizi üzerinde had koordinatlarıyla deniz üzerinde oluşturulan bir orta hat var. Şayet bu hattın Türkiye tarafında yakalanırlarsa had güvenliği gereği olursuz geçiş yaptıklarından sahil güvenlik ekiplerince durdurulup sahil güvenlik botlarına aktarılırlar ve Türkiye limanlarına getirilirler. Mülteci botu, bu orta hat haddini geçerse bu sefer Yunan Sahil Güvenlik ya da Frontex ekibi botu durdurur. Mültecileri kendi botlarına aktarıp adalardaki limanlara getirirler. Doğal bu orta hat haddini geçerek Yunanistan sularına vardıkları durumda gerçekleşen bir rutin. Şayet bot yolculuk esnasında batma riski yaşarsa bu sefer mülteciler, sahil güvenlik acil hatlarını ya da tüm Akdeniz’de kurtarma operasyonları için oluşturulmuş sivil bir platform olan Alarm Phone’u arayarak kurtarma talep ederler. Alarm Phone, mülteciler arasında şaşırtıcı kademede yaygın olan bir haberdir.
‘GERİ İTME, EGE DENİZİ’NİN RUTİNİ’
Sizin de Yunanistan’da bulunduğunuz yıllarda geri itme pratiğiyle birlikte botların batırıldığına dair haberler yaygındı. Yunanistan’daki güvenlik güçleri botların durdurulması için ne tıp sistemler kullanıyorlar? Siz hiç tanıklık ettiniz mi?
Geri itme pratiği, Yunan güvenlik güçlerinin mülteci botu tam orta hattı geçecekken çeşitli askeri tekniklerle botu Türkiye tarafına hakikat itmeye çalışmalarıdır. Bunun için pek çok teknik kullanılıyor. Mesela deniz üzerinde kendi sürat botlarıyla dalga yaratıp ya da manevra yaparak mülteci botunu Türkiye tarafına ittirirler. Bazen de botun motoruna halat atarak motoru çıkarır ve botu durdurup ilerlemesini engellerler. Kimi devir nispeten ilkel bir yolla kanca kullanarak ittirirler. Bazen de botu söndürürler.
Bunlar 2015 yılından bu yana tanıklık ettiğimiz teknikler. Bunlara her gün yenileri ekleniyor ki son haftalarda yeni imgeler gelmeye başladı. Üçgen halinde, fermuarla kapatılmış yüzen çadırlar yapmışlar. Mültecileri bu çadırlara koyarak Türkiye kıyılarına geri gönderiyorlar. Son iki haftadır içi mülteci dolu, yüzen çadırlar Türkiye kıyılarına gelmeye başladı. İnsan hakları aktörleri de dahil tam olarak o alanda ne yaşandığı bilinmediği için umumide bu geri itme tekniklerini yeniden bir istisnai hal zannederiz. Ancak orada yaşayan herkesin bildiği üzere bu pratikler neredeyse Ege Denizi’nin rutini. Bunlar düşündüğümüz üzere istisna değil. Ben de dahil orada arama kurtarmada bulunan kişilerin çokça tanıklık ettiği şeyler.
‘BOTTAN ÇIKARDIĞINIZDA HER AN KUCAĞINIZDA BİRİSİ ÖLEBİLİR’
Saha araştırmanız boyunca birebir vakitte Midilli’de arama kurtarma operasyonlarında istekli olarak bulundunuz. Bu periyot boyunca botu kıyıya yanaşan mültecilere ne cins müdahalelerde bulunuyordunuz? Bize denizdeki deneyimlerinizi aktarır mısınız?
Mülteci botu orta hat hududunu geçip Yunan sularında çeşitli yollarla tespit edildiği anda Yunan Sahil Güvenliği yahut Frontex, denizde mülteci botuna gerçek harekete makbul. Deniz ortasında onu durdurur. Mülteciler o esnada Yunan sularına girip girmediklerini bilmediklerinden zıtlarına çıkan tüm kolluk kuvvetlerinden kaçarlar. Zira ne olursa olsun bot kıyıya yanaşana kadar mülteciler durmak istemiyor. Güvenlik güçleri ise onları durdurmaya çalışır deniz üzerinde. Hem sonu olursuz geçtikleri için hem de kişileri kamplara koyabilmek için. Aksi halde mülteciler adaya kendileri çıktıkları anda büsbütün murakabeden kaçmış hale geliyorlar. O yüzden botu durdurup kendi botlarına alarak Midilli’deki limana getiriyorlar.
Bot limana yanaştığında neredeyse tüm işi STK’lar yapıyor. Güvenlik güçleri umumide limanda bizim başımızda denetleme gayesiyle dururlar. Kişilerin bottan alınmasıyla birlikte hipotermi riskine karşı alüminyumdan yapılma kurtarma battaniyesini kıyafetlerinin içinden geçirerek örtmek zorundasınız. Organ donması riskine karşı birinci yaptığımız iş bu oluyor. Alışılmış mahremiyet açısından erkekler ve bayanlar olarak hizmet paylaşımı yapıp öncelikli olarak battaniyeyi geçirmek için onlardan müsaade almamız gerekiyor.
Midilli’de Skala Sikamineas limanı.
Sonrasında ağır vakalarda devreye giren çok az sayıda hekim ve hemşire bizlere yardımcı oluyor. O denli bir an ki, bottan çıkarttığınızda her an kucağınızda biri ölebilir. Çok çokça evlat, genç, gebe hatun, kronik marazı olan beşerler var. Her an birisinin kucağınızda ölme ihtimaline karşı hem sakin hem de çok çabuk olmak zorundasınız. Doğal kişilerin her tarafları ıslak ve büyük bir kısmı şok ve travma içerisinde. Esasen pek birçoklarının yolculuk esnasında ortaya çıkan ya da kronik sıhhat problemleri var. Her an doğurma riski olan gebe bayanlar olabiliyor. Bu kişilerin maruz bırakıldığı bu zulme ve mevtle hayat arasındaki o çok ince çizgiye çok yakından tanıklık ettim.
Bunları yaşamak, tanıklık etmek kolay değil…
Evet, her an ölme riski olan 20-30 mülteci size bakıyor ve kim olduğunuz hakkında hiçbir fikri yok. Çoğunlukla nereye geldiklerini dahi bilmiyorlar. STK’daki istekli de ona yabancı, elinde silah tutan güvenlik gücü de… O yüzden birinci bot yanaştığı hengam şunu söylemeye çalışıyorduk: “Şu an bir Avrupa kıyısında, Yunan adasına yanaşmış durumdasınız. Bizler istekli çalışanlarız. Sizleri bottan indirip birinci yardım müdahalesi yapacağız. Korkmayın, sakin bir formda sizleri karaya aktaracağız.” Birinci hamlemiz bu oluyor. En üzücü olansa bottan çıkartıldıktan sonra direkt gideceklerini zannediyorlar. Benimle muhabere kuran mültecilerin birinci soruları “Almanya’ya, Fransa’ya akıllıca gideceğiz artık değil mi?” oluyor. Kampa konulacaklarını, aylarca belgisiz bir müddet kampta kalacaklarını da çoğunlukla bilmiyorlar.
‘TÜRKÇE KONUŞTUĞUMDA TRAVMATİZE OLAN BEŞERLER OLDU’
Pekala, mültecilerle birinci anda Türkçe konuştuğunuzda tekrar Türkiye’ye geldikleri hissini yaşamıyorlar mı?
O benim için travmatik bir durum. Mülteci botu kıyıya yanaştığı devir Arapça, Kürtçe ya da Farsça tercüman nadiren bulunduğu için bottaki mültecilere ben haber veriyordum. Zira mülteci botlarında umumide evlatlar ve gençler az da olsa Türkçe biliyorlar. Birinci başlarda sıhhat durumlarını sorduğum için ağlayan, buhrana giren, Türkiye’ye geri getirildiğini ve Avrupa’ya ulaşamadığını zannedip travmatize olan beşerler oldu. Birinci haftadan sonra onlara Avrupa’da olduklarına dair malumat vermeye başladım. Birinci cümlem “Ben Türkiyeliyim fakat korkmayın! Burası Yunanistan” formunda oluyordu ki kaygı yaşamasınlar.
Ne tıp meselelerle karşı zıdda kaldınız? Mahsusen Yunan güvenlik güçleriyle yaşadığınız problemler nelerdi?
STK’ların yaşamsal risk olsun olmasın mülteci botunu gördükleri anda Yunan sahil güvenliğini haberdar etmeleri gerekiyor. Lakin onlardan müsaade çıktığında botun yanına gidebilirsiniz. Müsaadesiz gidildiği an kaçakçı sayılıp gözaltına alınabilirsiniz.
Meydanda güvenlik güçleriyle irtibatı sağlayan ve sesli alarm koyduğumuz Whatsapp gruplarımız var. Zira günün her saatinde mülteci botu gelebilir. Alarm çaldığında Yunan sahil güvenliği 10 dakika içinde şu koordinatlarda bota yaklaşın diyor. Biz gönüllüler de derhal hazırlanıp limana gidiyoruz. O muhabere kesinlikle Whatsapp üzerinden ya da ortak bir telsiz üzerinden gerçekleşiyor.
Bot batması durumunda denizde boğulma riski olan kişilerden kelam ediyoruz. Her ne kadar Whatsapp’tan müsaade alsanız da sizin limana gitmeniz, limandan bota binmeniz, bottan o mültecinin yanına gitmeniz aslında bir vakit alıyor. Müsaade gelmeden de çıkamıyorsunuz. Yani bürokratik sürece takılmasanız dahi sürecin kendisi vakit alıyor. Bütün bu mevzulardan dolayı güvenlik güçleriyle STK’lar arasında daimi olarak çekişmeli bir işbirliği mevcut. Münhasıran son yıllarda STK’lara olan basınç daha da artmış durumda. Onlar da olabildiğince o ortamda kalma uğraşı veriyorlar. Zira Yunan sahil güvenliğinin kararına bağlı olarak ortamdan atılabilirler. Ve STK’lar orada kalabilmek, varlıklarını sürdürebilmek ismine tanıklık ettikleri pek çok şiddet vakasını da kamusallaştırmaktan imtina edebiliyorlar.
‘BİZİ ÇOKLUKLA MÜLTECİLER TESELLİ EDER’
Bir de fotoğrafın vesair yüzünden, STK’lar ile mülteciler arasındaki alakanın boyutundan bahseder misiniz?
Nasıl ki güvenlik güçleriyle aranızda siyasi durum hamleleri yapıyorsanız, öteki taraftan mülteciyle kurduğunuz bağlantıda de pek çok etik sıkıntıyla karşılaşıyorsunuz. Yani sizin kim olduğunuz, imtiyazlı konumunuz ve madunla kurduğunuz bütün alaka pek çok etik sorunsalı da peşinde getiriyor. Elbette orada istekli olarak bulunmanın zorlukları mevcut. Gece-gündüz her an bot gelebilir ve sizin 5 dakika içerisinde hazır olup limana inmeniz gerekli. Karşılaşacağınız şey her ne olursa olsun sakin kalmalısınız. Bunu her gün yapabilmek kolay olmuyor. Ama ben her akşam şunu tekrarladım kendime: “Acı, onların acısı, bundan rol çalma.” Orada bulunduğum mühlet içerisinde ortamdaki en güçlü kişiler daima mültecilerdi.
“Moria’yı sözlere dökmekte zorlanıyorum. Bu yerküredeki cehennemin billurlaştığı bir alan varsa, benim tanıklık ettiğim kadarıyla Moria derim…”
Limandan sonra onları geceyi geçirebilmeleri için süreksiz bir kampa götürüyoruz. Kampta kazanlarla yemek prodüksiyonu, kıyafet dağıtımı vb. işlerin hepsini biz yapıyoruz ve bütün gece nöbetleşe onlarla birlikte kalıyoruz. Kampa gelince gönüllülerde duygusal boşalmayla birlikte ağlama buhranına girenler çok oluyor. O denli durumlarda bizi umumiyetle mülteciler teselli eder. Bu, imtiyazlı olanın ne kadar kırılgan bir öznelliğe sahip olduğunun da göstergesi doğal. Bir akşam, bir genç yanıma gelip “Üzülme abla, biz neler gördük. Bize zahmet tınne” demişti. Omzuma elini koyarak teselli etmeye çalışmıştı beni. O an garip bir utanç duygusu kaplıyor kişisi. Ve alışılmış ki direnmeyi de onlardan öğreniyorsun.
‘CEHENNEMİN BİLLURLAŞTIĞI BİR ALAN VARSA MORIA DERİM’
Mültecilerin GGM üzere adeta birer cezaevi halinde işletilen merkezlerde mütemadi hak ihlaline maruz kaldığını biliyoruz. Yunanistan’da bu kapatılma durumu nasıl yönetiliyor?
Köydeki muvakkat kamptan sonra BM otomobilleri mültecileri, merkezdeki Moria Kampı’na götürüyorlar. Pek çoklarının medyadan, raporlardan, belgesellerden görüp duyduğu o vahim kamp Moria. Moria, bilindiği üzere günümüz yerküresinde koşulları en bed kamp seçildi. Pek çok kişi tahminen medyadan nasıl bir konum olduğunu takip ediyordur fakat aklınıza getirin desem bile tahayyül edemeyeceğiniz koşullarda bir bölge orası. Su yok, tuvalet yok, çok az sayıda olan plastik tuvaletler daima dışarı taşıyor, tüm bir kampta çok ağır bir koku her tarafa sinmiş durumda. Kamp içerisinde dehşetli bir şiddet, arbede ve taciz var. Farklı mülteci kümeleri içerisinde meseleler yaşanıyor. Zira bu kamplar homojen mülteci kümelerinin kaldığı konumlar değil. Bunlar çatışma yerinden gelen ve taraf yer birbirleriyle de çatışmış,, bambaşka etnik, diyaneti, politik geçmişten gelen öbekler ve siz bunların hepsini birebir anda örtülü bir sahanın içerisinde hapsediyorsunuz.
Moria’da kolluk kuvvetlerinin mültecilere uyguladığı şiddet, erkeklerin bayanlara ve evlatlara yönelik taciz-tecavüzü, esasen o kampın olağan durumu haline gelmiş durumda. Ve bu kişiler aylarca gelecekleri hakkında en ufak bir haberleri, fikirleri olmadan orada öylece bekliyorlar. Sonu gelmeyen bir bekleyiş. Buna dair önlerinde görebilecekleri hiçbir ipucu yok. Kağıt üzerinde bürokratik hiçbir süreç yapılmıyor. Yani Moria’yı ben sözlere dökmekte zorlanıyorum. Bu yerküredeki cehennemin billurlaştığı bir alan varsa, benim tanıklık ettiğim kadarıyla Moria derim.
‘MÜLTECİLER ARTIK FAKIR DEĞİL, AÇ HALE GELDİLER’
Pandeminin acilen öncesinde Edirne Pazarkule’de Yunanistan’a geçmek isteyen mültecilerin günlerce tampon kesimde çok güçlükle koşullar altında kaldıklarını gördük. Elbette pandemi sırasında bu geçişler azaldı, lakin bizi nasıl bir yaz bekliyor?
Hatırlayacak olursanız Edirne sürecinde hadlerin açıldığı malumatı yayılmaya başlayınca birebir devranda Midilli de karıştı. Zira bir anda orada da “Türkiye hudutları açmış, milyonlar geliyormuş” üzere haberler çıkmaya başladı. Var olan şu anki sağ idarenin kızıştırdığı, yavaş yavaş hazırladığı bir kitle aslında var. Bir de bu haberin yayılmasıyla birlikte mülteci aykırılığı 2015’ten bu yana birinci kere bu denli arttı. Benim de çalıştığım muvakkat kampı yaktılar. Limana yanaşan birkaç mülteci botunu denize ittirmek istediler. Çalışan STK gönüllüleri sokakta, kafelerde dövülmeye başlandı. Lakin Edirne vakaları bitene yakın anladılar ki 2015’teki üzere milyonlar gelmiyor. Bu türlü bir gerçeklik de yok şu an.
Gelgelelim bu yaz, sıradanlaşma süreciyle birlikte büyük bir hareketliliğin olacağını bekleyenler az değil. Pandemi sürecinde ise, Türkiye’nin umumî içinde bulunduğu ekonomik durumda, herkesi etkileyen, herkesi fakirleştiren durumu da göz önüne aldığımızda, mülteciler artık fakir değil, bizatihi aç hale geldiler. Bu sebeple, bu yaz hareketliliğin tekrar yaşanacağını iddia etmek herhalde mümkün. Yunan güvenlik güçlerinin yeni geri itme tekniklerini bulması, şiddetini son haftalarda daha da arttırması da buna işaret.
‘MİLYONLARCA GÖÇMENİN VÜCUDU GLOBAL EŞİTSİZLİĞİN İFŞASI’
Bütün yerkürede artan had denetimlerini düşündüğümüzde, bu bize günümüzün siyasetine dair ne söyler?
Hadler, aslında özünde çok temel bir iktidar mantığını barındırır. Hangi vücutlar bir mahalden öteki bir konuma hareket edebilir, kimler edemez? Bu yalnızca kişilerin değil, canlı ya da cansız tüm varlıkların hareketliliğini yönetmek; parada, finansta, kapitalde, teknolojide, besinlerde, hepsini katabilirsiniz. Bu sebeple siyasal ve toplumsal hayatta hudutlar, devletin yapısı, vatandaşlık, egemenlik, iktisadi rejim ve kişiler arasında inşa edilmiş tüm hiyerarşilerle direkt bağlı. Bilhassa son 20 yıldır ise, sonlar, global eşitsizliğin neticesinde göç etmek zorunda kalan milyonlarca kişisi engellemek için inşa ediliyor. Yollara dökülen milyonlarca göçmenin vücudu, bu global eşitsizliğin en çıplak ifşasıdır. Tüm yerkürede fakirleşme sürecinin en alt segmentini oluşturup sığındıkları devletlerde göz arkası edilmesi en kolay olan topluluk.
Gelgelelim hâlâ eşit ve özgür bir yerküre arzulayan kişilerin bu gerçekliği görebildiğini düşünmüyorum. 21. yüzyıl, bir evvelki yüzyılın tarihi pratikleriyle ve daha vatandaş odaklı örgütlenme aklıyla anlaşılabilecek bir devir değil. Günümüzde, göçmeni örgütlenmenin ve dayanışmanın en temel öznesi haline getirmek zorunda olduğumuz bir yerkürede yaşıyoruz. Hâlâ daha düşünsel ve pratikte kendini özgürlükçü ve eşitlikçi kanatta gören kişilerin bu görme biçimine eriştiklerini düşünmüyorum. Göçmen, bir tarafta her gün medyada sayılara ve istatistiklere indirgenerek nesneleştirilen bir topluluk. Sair taraftan ise, aciz, çaresiz ve iradesiz olarak konumlandırılıp herkesin vicdan gösterisi yaptığı bir küme. Yerküre Mülteciler Günü’nde şunu dileyebilirim; umarım göçmeni, acıdığımız, merhamet duyduğumuz, vicdanımızı rahatlatmak için ufak iyilikler yaptığımız bir topluluk olarak görmekten çıkıp onları bir siyasi özne olarak, hem de bu yerkürenin çok temel bir aktörü olarak görmeye başlarız. Lakin bu temelde oluşturulan dayanışma ağları bir değişimin öncüsü olabilir.
Gazete Duvar
