Gazete Duvar’da, gelişkin bir adalet sistemiyle, başarabildiğimiz ölçüde demokratik bir toplum hayatı sürebilmek için bugünün ve geçmişin karşılaştırılmasına dayalı tartışmaya devam ediyoruz.
Bu hususta tartışma açılmasının gereği ve faydasına Levent Köker’in Birikim mecmuasındaki yazısı işaret etti: “Başkancı rejim: Popülist yarışmacı otoriterlik mi, diktatörlük mü?” Gazete Duvar müelliflerinden Ümit Kıvanç, Köker’in ortaya getirdiği sıkıntıları ve görüşleri aktararak, geçmişin tartışılması üzerindeki fiilî ambargoya dikkat çekti ve, “Bizim gerçekten bir demokrasimiz var mıydı?” diye sormadan çıkış aranamayacağını ileri sürdü.
Bugün gazetemizin müelliflerinden Göksel Aymaz ve Dava Doğanay ile tartışmaya devam ediyoruz.
Aymaz “toplumun tarihten, sosyolojiden, siyaset kültüründen gelen güçsüzlüğü”ne dikkat çekiyor. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin “anlamlı bir bütün” oluşturduğunu belirtiyor ve, “Bu ‘bütün’den alacağınız rastgele bir kesit,” diyor, “size demokrasinin varlığına ait kesin deliller sunmayacağı üzere, gelecekte bir demokrasiden de ipuçları vermez.”
Dava Doğanay mevcut yapı karşısında uğraş edebilmek için “ne ile karşı karşıya olduğumuzu anlamanın, ismini koymanın” kıymetini tabir ediyor. Doğanay’a nazaran gereken bir an evvel “Yeni”nin olduğu kadar “eski”nin de tüm günahlarıyla birlikte “adının konması” ve gerçek bir değişimi hedeflemek için gerçek bir siyasi projenin söylem edilmeye başlanması”.
GÖKSEL AYMAZ: ÖVÜNECEĞİMİZ DEMOKRASİMİZ YOKTU LAKIN OTORİTER REJİM TARTIŞMASI DA YOKTU
Göksel Aymaz
Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasi tarihi manalı bir bütündür. Homojene yakın bir tutarlılık gösterir lakin ‘anlamlı bütün’ demek daha hakikat bir söz olacaktır. Bu tarihin rastgele bir anından alacağınız bir kesit, size öncesi hakkında kesin ispatlar, gelecek hakkında da güçlü ipuçları verir. 1950’nin otopsisini yapsanız, bir vakit sonra dindar muhafazakâr bir iktidarın vuku bulacağını öngörebilirsiniz. 1977 yılı seçim sonuçlarıyla 1980 Anayasası referandum sonuçlarını karşılaştırsanız, kitlelerin otoriter bir idarenin istekli destekçisine dönüşebilme kapasitesine kolaylıkla vakıf olursunuz. Yani bu ‘bütün’den alacağınız rastgele bir kesit, size demokrasinin varlığına ait kesin ispatlar sunmayacağı üzere, gelecekte bir demokrasiden de ipuçları vermez.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, 2018’de yürürlüğe girdi. Öncesinde övüneceğimiz bir demokrasimiz yoktu. Demokrasinin varlığından kelam etmek için değerli bir data olarak, mesela, toplumun kendisini ilgilendiren bahislerde karar alma süreçlerine demokratik iştirakini engelleyen kısıtlamalar, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde her periyotta yürürlükteydi. Seçimlerin yapılmış olması bu gerçeği değiştirmez. “Seçimler millet iradesinin tecellisidir” biçiminde platonik lisan, gerçekliğimiz karşısında son derece dayanaksız bir tez olur.
Ancak darbe periyotları dışında otoriter rejim tartışması yapmayı gerektirecek bir durum da yoktu. Siyasal alandaki disiplinin toplumun öbür alanlarına sistematik ve birebir dozda istikrarlı biçimde uygulanışına bu derece tanıklık etmemiştik. Toplumun tarihten, sosyolojiden, siyaset kültüründen gelen güçsüzlüğü yarattı bunu. Hasebiyle, bundan sonra kendisi için iyi ve hoş olanı tekrar toplumun kendisi arayıp bulacak. Ona bu yolda eşlik edecek güçlü siyasal yapılara gereksinimi var. Gereksinimi var demek de şimdi yok demektir. Fakat ‘henüz yok’! Gerçekliğin iki boyutu vardır: Gerçek olan ve hakikat. Gerçeklik Türkiye Cumhuriyeti’nin siyasal tarihiyse şayet, 2018-2020 ortası gerçek olandır; 1923-2020 ise hakikat. Gerçek olan bu hakikat içerisinde imkân buldu. Ve hakikat, kendi içinde şimdi olmamış gerçek mümkünler de barındırır.
IDEAL DOĞANAY: ‘YENİ’NİN OLDUĞU KADAR ‘ESKİ’NİN DE ISMININ KONMASI LAZIM
Ideal Doğanay
Bir sıkıntıyla karşı karşıya olduğumuzda şayet pes etmek, takdir-i ilahiye bağlamak, yazgıdır deyip razı gelmek ya da bir kenarda sessizce, şayet gereğince görünmez olursak bize dokunmadan gelip geçeceğini ümit etmek dışında bir şey yapmaya niyetliysek öncelikle onun “ne” olduğunu yani ne ile karşı karşıya olduğumuzu anlamaya çalışırız. Son günlerde neredeyse okur-yazar herkesin bir tıp bulaşıcı hastalıklar uzmanıymışçasına korona virüsü salgınının seyri ve salgınla çabanın nasıl olması gerektiği hakkında fikir beyan etmesinin arkasında da en azından salgının birinci aylarında bu virüsün ne olduğu, nereden kaynaklandığı, nasıl çoğaldığı konusunda ziyadesiyle bilgilenmiş olmamız yatıyor. Hiç bilmediğimiz, ya da daha evvel ilgilenmediğimiz bir alandaki gelişmeler, gündelik ömrümüze müdahale etmeye ve hatta hayatımızı tehdit etmeye başladığında, ne ile karşı karşıya olduğumuzu anlarsak hayatımızın ellerimizin ortasından kaçıp giden denetimini yine sağlayabileceğimiz ümidine sarılmak bana son derece insani bir hal üzere geliyor. Kaldı ki sorunun ne olduğunu bilmek, ismini koymak, onunla nasıl gayret edebileceğimize dair bir perspektif geliştirmemiz açısından da yardımcı olacak bir atak olarak görünüyor. Aslında buradan gelmeye çalıştığım nokta, hayatımızı tehdit eden virüs salgını açısından değil, fakat şu anda en azından en az demokratik prensip ve bedeller, temel insan hakları ve özgürlükler ekseninde bir ortada yaşayabilme ümidimizi mütemadiyen tehditler savurarak kırmaya yeltenen “iktidar” karşısında, muhalefetin ortak bir tabanda birleşebileceği ümidini şimdi yitirmemiş olan “bizler” açısından “ne” ile karşı karşıya olduğumuzu anlamanın, ismini koymanın “yapıcı bir edim”, bir şeyleri değiştirmek için girişilecek çabada bir birinci adım olabileceğini vurgulamak.
Beni bunları düşünmeye sevk eden yazılar, birkaç yıldır Gazete Duvar’da ve diğer mecralarda yayınlanıyor. Lakin Ümit Kıvanç’ın Levent Köker’in Birikim mecmuasının Eylül sayısında yayınlanan “Başkancı rejim: Popülist yarışmacı otoriterlik mi, diktatörlük mü?” başlıklı yazısı üzerine başlattığı “Eski rejim, yeni rejim” tartışmasının, muhalefetin bir kenarda rejimin kendi sonunu getirmesini beklemekten öbür ne yapabileceğini tasavvur edebilmemiz açısından değerli bir yer hazırladığını düşünüyorum. Levent Köker’in siyaset bilimci ya da hukukçu olmayan okurun da rahatlıkla anlayabileceği berraklıktaki yazısı, rejim tartışmalarına ait geniş bir literatürü elden geçirerek bu literatürün “yarışmacı otoriterlik”, “popülizm”, “egemen diktatörlük” ve “tedbir/önlem devleti” kavramlarını Türkiye’nin bugünkü kendine has rejimini anlamak için nasıl ve ne ölçüde kullanılabileceğini tartışıyor. Köker, 2017 Anayasa değişikliği referandumu ile geçildiği söylenilen “Türk tipi başkanlık sistemi” ya da “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”nin gerçekte bir sistem değişikliğinin ötesinde “rejim değişikliği” getirdiğini açıklıyor. Muharrir, “başkancı rejim” ismini verdiği bu rejimi anlamak için Fraenkel’in “ikili devlet” kavramına başvuruyor: “Yeni rejim”in öngörülebilirlikten mahrum olma, yargıya müdahale, devlet idaresinin siyasi münasebetlerle hiçbir hukuksal normla bağlı bulunmaksızın hareket edebilme ayrıcalığı ve normun yerini önleme/tedbire bırakması üzere özelliklerle Fraenkel’in Weimar periyodundaki nasyonal sosyalist iktidar deneyimini açıklamak için kullandığı “ikili devlet” kavramlaştırmasına uygun düştüğünü belirtiyor. Bu noktada, üzerinde düşünülmesi gereken meselelerden birisi olarak bugün “parlamenter sistemi tekrar inşa etmek” vaadi, yani bir çeşit onarım talebi etrafında bir ortaya gelen -ya da muhtemel bir seçimde bu vaatte ortaklaşacağı iddia edilen- muhalefetin gerçekte “yeniden inşa etmek” istediğinin ne olduğu karşımıza çıkıyor. Köker, Fraenkel’in “ikili devlet” kavramlaştırmasından yola çıkan Arato’nun Türkiye’nin 12 Eylül Anayasası için kullandığı ve tam otoriter bir rejim olmadığı için “ikici devlet” kavramı ile açıklanması gerektiğini ileri sürdüğü “eski rejim”in öngördüğü siyaset modelinin de pek o denli restore edilmesi arzulanacak bir nitelikte olmadığını hatırlatıyor.
Bu noktada, Ümit Kıvanç’ın “bugünden çıkış” için “ahali olarak, sorunlu ergenlikten kurtulup bahtına sahip çıkan yetişkin toplum haline gelebilmemizin koşulu ve imkânı” olarak ileri sürdüğü sıkıntıya odaklanmanın değeri bir sefer daha açığa çıkıyor: Yani “yeni”nin olduğu kadar “eski”nin de tüm günahlarıyla bir arada “adının konması” ve gerçek bir değişimi hedeflemek için gerçek bir siyasi projenin söylem edilmeye başlanması mecburiliği.
Gazete Duvar
