Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’nin oluşturduğu Bağımsız Memleketler arası Suriye Arap Cumhuriyeti’ni Tahkikat Komitesi, Suriye ile ilgili raporunu tamamladı. Rapora nazaran Suriye’de silahlı aktörlerin neredeyse tamamı cinayet, azap, cinsel hücum, zorla yerinden etme ve yağma üzere savaş hataları işledi.
Paulo Sérgio Pinheiro, Karen Koning AbuZayd ve Hanny Megally’den oluşan ve Suriye’deki savaşın başından bu yana 20’den fazla rapor hazırlayan kurul, bu kere 5 Mart 2020’deki ateşkesin akabinde alandaki gelişmeleri incelediği 25 sayfalık bir rapor yayımladı. Rapor, Suriye genelinde 11 Ocak-1 Temmuz 2020 ortasında yapılan incelemeleri ortaya koyuyor.
Ülke genelinde rastgele bir bölgeyi elinde tutan neredeyse her silahlı kümenin insan hakları ihlâlleri yaptığını belgeleyen raporun başlığında “Kimsenin eli pak değil – Cephe çizgileri ve manşetlerin gerisinde, silahlı aktörler sivilleri direkt amaç alan müthiş ve sayısı gitgide artan ihlâllerde bulunuyor” denildi. Rapora nazaran bunların ortasında yargısız infaz, cinsel şiddet, yağma ve özel mülke el koyma üzere sivilleri gaye alan uygulamalar var.
Raporda, 2011’de başlayan savaşta mecburî göç ve özgürlüğün kısıtlanması üzere uygulamaların, savaşın cephesi olmayan bölgeler de dahil olmak üzere endişe yaratmak ve baskı kurmak için kullanıldığı; böylelikle gasp edilen sivillerden finansal çıkar sağlandığı belirtiliyor. Tüm silahlı kümelerin yasa dışı uygulamalarının incelendiği rapor, asıl olarak dört kümeye odaklanıyor: Beşar Esad’a bağlı devlet ordusu, Türkiye’nin desteklediği muhaliflerin oluşturduğu Suriye Ulusal Ordusu, omurgasını Halk Savunma Birlikleri’nin (YPG) oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ve İdlib’de faal olan ve evvelce el Kaide’yle ilişkili olan Hayat Tahrir el Şam (HTŞ).
“Esad’a bağlı ordu azap, cinsel şiddet ve cinayet kabahatleri işledi”
Rapora nazaran Beşar Esad’ın buyruğu altındaki hükümet güçleri, kimi sivillerin ortadan kaybolmasından, azap, cinsel şiddet ve gözaltında ölümlerden sorumlu. Ordunun insanlığa karşı cürüm işlediğini belirten rapor, bu uygulamaların güneydeki Dera ve Suveyda üzere kentlerde reaksiyonla karşılaştığını ve bunun sonucunda daha fazla çatışmanın yaşandığını belirtiyor.
Ekonomik krizin Covid-19 salgınından sonra daha da büyüdüğü belirtilen raporda, Suriyelilerin aslında iyice düşen hayat standartlarının daha da berbata gittiği yazılıyor: “Hükümet denetimindeki birçok bölgede sivillerin konutlarına dönmesine bilhassa mani olunuyor. Sivillerin kendilerine ilişkin malları tescil ettirmesi ya da öteki ekonomik ve toplumsal haklarına ulaşımı engelleniyor.”
‘KÜRTLERİN YAŞADIĞI BÖLGEDE YAĞMA YAPILDI’
Komite lideri Paulo Pinheiro, “Afrin, Resulayn ve etrafındaki bölgelerde Türkiye’in desteklediği Suriye Ulusal Ordusu’nun esir alma, azap ve tecavüz üzere savaş kabahatleri işlediğinin görüldüğünü” söyledi. Raporda da, tıpkı bölgede tesiri geniş alana yayılan patlayıcılarla, top ateşi ve füzelerle çok sayıda sivilin öldürüldüğünü ya da sakat bırakıldığını yazıyor: “Kadınlar, erkekler ve çocuklar, markette alışveriş yaparken öldürüldü. Bilhassa Kürtlerin yaşadığı bölgede Suriye Ulusal Ordusu tarafından yaygın halde yağma ve özel mülklere haksız yere el koyma uygulaması yapıldı. Yalnızca bireyler değil, topluluklar ve kültürler de maksat alındı. Uydu imgeleri, UNESCO tarihi miras bölgelerinin ziyan gördüğü ve yağmalandığını gösteriyor.”
TÜRKİYE’YE DAVET
Kurul, Türkiye’ye de ‘insan kaçırma, azap, sivillerin mülklerine yönelik yağma üzere savaş cürümleri süreci olabileceği görülen Suriyeli muhalifleri’ denetim altına alma davetinde bulundu. Suriye Ulusal Ordusu’nun gözaltına aldığı Suriye vatandaşlarının yargılama için Türkiye’ye götürülmesinin de ‘yasa dışı yer değişme savaş suçu’ kategorisine girebileceği belirtiliyor: “Türkiye bu ihlâlleri engellemek ve denetim ettiği bölgelerdeki sivilleri korumak için harekete geçmeli.”
Hanny Megally de, Türkiye’nin Suriye Ulusal Ordusu’na eğitim, maddi takviye ve Türkiye’den geçiş hakkı vererek tesirini kullandığını söyledi: “Türkiye’nin bu ordunun üyelerinden sorumlu olduğunu ve buyrukları Türkiye’nin verdiğini söyleyemeyiz. Fakat işledikleri kabahatlere mani olmak için baskı yapabileceğini, yapılanları soruşturabileceğini ve denetim düzeneğini devreye sokmak için tesirini kullanabileceğini düşünüyoruz.”
Megally, bugüne kadar Suriye Ulusal Ordusu’nun yürüttüğünü duyurduğu soruşturmaların da sonuçsuz kaldığını belirtti. Bunlardan birinin de, Resulayn ve Afrin’de 49 Kürt ve Ezidi bayanın, Suriye Ulusal Ordusu üyeleri tarafından alıkonulduğuna yönelik haberler olduğunu hatırlattı. Bu vakaların sona ermesi için “Türkiye’nin bilhassa bayan ve çocukların korunması için gayret göstermesi gerektiğini” söyledi.
‘SDG YASA DIŞI HALDE ÖZGÜRLÜKLERİ KISITLIYOR’
SDG’nin elindeki kamplarda IŞİD’le bağı olduğu argüman edilen sivillerin ‘uzun periyodik mahpus cezasına’ dönecek biçimde yıllardır kalmasını ise Komite, “Özgürlüğün insanlık dışı şartlarda yasa dışı olarak ellerinden alınması” olarak kıymetlendiriyor: “Durumun ne kadar karmaşık olduğunun farkında olarak, sivillerin özgürlüklerine el konulması hali sonsuza kadar devam edemez. Üye ülkeleri, Suriye’deki IŞİD’le ilişkilendirilen vatandaşlarını, bilhassa de çocukları ve annelerini geri almaya çağırıyoruz.”
Deyrizor’da da SDG’nin sivillere yönelik baskınlar yaparak IŞİD’le ilgisi olduğunu argüman ettiği şahısları, yargılamadan ya da delil olmadan gözaltında tuttuğunu kaydeden rapor, SDG üyelerinin kampların dışında da sivillere ‘casusluk yaptığı gerekçesiyle’ azap yaptığını; savaşçı olarak da çocukları kullandığını belirtiyor. SDG’nin korona virüsü salgını sırasında denetim ettiği bölgeden Şam’ın denetimindeki bölgelere geçişleri ve yerleşim yerleri ortasında seyahati yasakladığı belirtilen rapora nazaran SDG, bu esnada ‘casusluk’ suçlamasıyla yetişkinlerle birlikte çocukları da cezaevlerine yerleştirdi. SDG’nin ‘askeri istihbarat tesislerinde makus muamele savaş suçu’ işlemiş olabileceği belirtiliyor.
‘HTŞ’NİN KENDİ DURUŞMALARINDA İDAM CEZALARI UYGULANIYOR’
HTŞ’nin de İdlib’deki çatışmalar sırasında süreksiz olarak kenti terk eden sivillerin meskenlerine el koyduğunu; denetim ettiği bölgelerde cinayet, kendi kurduğu duruşmaların kararıyla yargılamadan idam cezası uygulama ve azap üzere savaş cürümleri işlediğine raporda yer veriliyor. Halep ve İdlib’de denetim ettiği bölgede ideolojisini sivillere zorla kabul ettirmeye çalışan HTŞ’nin, baskıcı idareye karşı gelenleri ve kendi koyduğu ‘vergileri’ ödemeyenleri ise yasa dışı halde gözaltına aldığı, azap yaptığı ve kimilerini idam ettiği de belirtiliyor. Kurul, tüm bu bulgulara dayanarak HTŞ’nin de savaş kabahati işlediği sonucuna vardı.
“Neredeyse tüm silahlı kümeler delilin zerresi olmadan çocukları gözaltına alıyor”
Raporda, tüm silahlı kümelerin “Kanıtın zerresi olmadan yahut gerekli süreç işlenmeden çocukları gözaltına aldığı” belirtiliyor. Hanny Megally, raporla ilgili düzenlenen basın toplantısında “Özgürlükleri tartışmalı biçimde kısıtlanan herkes hür bırakılmalıdır. Milletlerarası toplum, bilhassa siyasi iradelerini kullanarak süratle tesir oluşturabilecekleri kuzeydoğudaki kamplarda daha fazlasını yapabilir, yapmalıdır da” sözlerini kullandı.
Rapora nazaran tümünün savaş hatası işlediği sonucuna varılan Şam ordusu, Suriyeli muhalifler, SDG ve HTŞ, bu hataları bilhassa birtakım etnik ya da mezhep kümelerini hedefleyerek işliyor. Kurul, ülke genelinde uzun periyodik bir ateşkes mutabakatına varılmasını ve birçok hayatın kurtulması için geniş çaplı ‘esirleri salıverme’ mutabakatı yapılması teklifinde bulunuyor. Şam idaresine de, Covid-19 salgınının sıçradığı cezaevlerinde haksız biçimde tutulan sivillerin salıverilmesi ve kaybolan vatandaşlarının akıbetinin açıklanması daveti yapılıyor. Komite, raporunu İnsan Hakları Konseyi’nin 22 Eylül’deki oturumunda sunacak.
TRUMP: ESAD’I ÖLDÜRMEK İSTEDİM
ABD Lideri Donald Trump, salı günü Fox & Friends isimli televizyon programında, eski Savunma Bakanı Jim Mattis’in Ocak 2019’da vazifeden ayrılışını şu sözlerle anlattı: “2017’de Esad’ı öldürmek istedim. Lakin o periyot Savunma Bakanım olan Mattis bu operasyona karşı çıktı. Ben Esad’ı alt etmeyi tercih ederdim, her şey hazırdı. Mattis bunu yapmak istemedi. Mattis, gereğinden fazla paha verilen bir generaldi, ben de gönderdim.” (BBC Türkçe)
Gazete Duvar
