Fatih Tan
Nuveen Barwari, 1995 yılında Amerika’nın Tennessee eyaletinde dünyaya gelmiş Kürt Amerikan multidisipliner bir sanatçıdır. Sanatkarın ailesi Kürdistan’ın Duhok kentinden olup 90’lı yıllarda Baas rejiminden kaçıp Amerika’ya yerleşmişlerdir. Zahir bir devri -özellikle ergenlik dönemini- Duhok’ta geçirme imkânını yakalayan sanatçı, bu sayede aile bağlarını ve vatanını iyice tanıma talihine sahip olmuştur. Bu tanışıklık yahut keşfin sanatkarın işlerini direkt etkilediğini, velev sanatının temelini de oluşturduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
2019 yılında Tennessee State Üniversitesi’nden Studio Arka of Science noktasını tamamlayan, Tennessee Knoxville Üniversitesi’nde yüksek lisansına devam eden ve 2022 MFA adayı olan sanatçı, daha çok vatansız bir topluluğun parçalanmış diasporik ömrü ve üyelik durumlarını bir araya getiren etkenler üzerinden çalışmalarını şekillendirip; göç, mültecilik, kimlik, yine yerleştirme uğraşları, ulus ötesi kendilik müzakereleri ve idare bahisleri üzere kavramları da alt başlık olarak sıralıyor. Barwari fotoğraf, fotoğraf, serigrafi, kumaş, halı, ip, kasnak, karışık medya ve enstalasyon üzere farklı gereçlerden yararlanarak çalışmalar ortaya koyuyor. Amerika’nın farklı eyaletlerinde hem karma stantlara katılan hem de solo stantlar gerçekleştiren sanatçı, memleketler arası yerde da birçok kıymetli stantlarda çalışmalarını gösterme başarısı sağlamıştır. Sanatçı, tıpkı vakitte milletlerarası giyim ve sanat sağlayan Fufu Creations markasının da kurucusu olmakla birlikte 2018 yılında Kürdistan’da birinci moda haftasını düzenleyen ekibin başında nokta almaktaydı.
Barwari, çalışmalarında -ağırlıklı olarak- kumaş, halı ve keçe materyallerini kullanmaktadır. Kumaşı keserek, biçerek velev statik bir biçimde parçalayıp farklı desenler oluşturarak, kolaj mantığıyla soyut ekspresyonist eserler de ortaya koymaktadır. Bu soyut ekspresyonist desenlerin kimileri Amerikan soyut sanatını da çağrıştırıyor. Kürdistan ve Amerika arasında gidip gelen, kıtalararası doğaçlama gereç alışverişinde bulunarak, Kürt kumaşlarıyla Amerikan tüketim eserlerini bir araya getiren sanatçı; ucuz, oryantal, seri üretimler yapan, pirinç torbalarını giysiye dönüştürme üzere çağdaş sanatı, modayı ve pop sanatını araştıran bir yerin sentezini oluşturuyor. Ayrıyeten kumaşı birçok halde kullanarak; montaj, dekupaj, yapıştırma teknikleriyle farklı stillerdeki tüketim objelerini, çöp kutuları, mesken eşyaları, eski mobilyalar üzere günlük materyallerle bir araya getirip çeşitli enstalasyon çalışmalarını da üretmektedir.
Joseph Beuys efsanesinin değerli bir modülü haline gelen ‘keçe’, Beuys’un hayatı, sanatı ve temelde ontolojisi için neye denk geliyorsa ya da ne tabir ediyorsa; kumaş -özelde de halı – Barwari’nin sanatı ve hayatı için o aşama değerli bir yan tutmaktadır. Velev onun için bir bilinçaltı imgesi üzere hareket etmektedir. Barwari için halı, konuma serilen bir nesne değil, bir bellek niteliğindedir. Bir halının tarihi, en az bir ulusun tarihi kadar çalışmalarında mahal edinmektedir. Zira halı, tıpkı devirde sırtında taşıdığı yurtsuzluğudur. 80’li yılların ortalarından 90’lı yılların başına kadar Baas rejiminden kaçarak muhtelif devletlerin topraklarına -ki kişiselde kendi toprakları olan- yerleşen ve keçeden yapılmış çadırları kuran Kürtler, memleketlerinden kaçtıkları sırada kıymetli bir ziynet eşyasından daha çok tahminen de bir adet halıyı alabilmek için dehşetli bir efor sarf etmeye çalıştılar. Sebebi ise halı, hem bir bölgesi mesken-barınak yapan, üstünde oturulan hem de ölen bireyleri sarmaya yarayan bir nesne işlevi görmekteydi. O periyot keçe çadırı altında doğan bütün çocukların hayatı yerle ve tavan arasında sıkışan salt kumaş dokusuyla sonluydu. Kumaş dokusu ve kokusu sanat alımlaması noktasında Barwari için tabiatıyla çoğulcu bir görüngü olup, her yeni bir okumayla da kendisini sil baştan yaratmayı sağladı. Mekanın yalnızca halıdan, tavanın ise keçe çadırından olması, sanatkarın çalışmalarındaki bilinç akışını oluşturan etmenler için ehliyetli bir psikanalistik okumadır. Üstelik üstlerini de soğuktan ve dış etkenlerden korunmak için battaniye ile kapatmaları, hemzemin bir mütalaanın bilinçaltı örtüşmesine de dönüşmüştür.
Kumaş ve halı Barwari’nin çalışmalarında ezoterik bir olguya da işaret etmektedir. Zira Kürtlerin tarihinde yaşanan bütün büyük felaketler bilinçli bir halde ezoterik bir kavramın içine hapsedilmeye çalışarak ve salt bu açıdan da okunarak; hiç görünmemiş, bilinmemiş ve yaşanmamış bir mistisizm olgusu üzerinden yıllardır ilerliyor. Barwari, sanatçı kişiliğinin yanında ayrıyeten aktivist yanıyla de farklı platformlarda bu tarihi noktaları sanatsal süreci üzerinden de anlatmaya uğraş etmektedir. Tam da bu bağlamda Howard Becker: “Yaratılmış bir nesne yahut aktiflik olarak sanat ürününü değil, yapıtın yapıldığı ve onu deneyimleyenler yahut tanıyanlar aracılığıyla tekrar üretildiği tüm süreci tahlil nesnesi olarak kabul eder.”(1)
Battaniye, halı, keçe üzere materyaller –kendi coğrafyasında- dişiliği de sembolize eden imgeler olarak algılanır. Bu algı, bir tahlil nesnesi olarak tüm süreci deneyimleyen ve izleyen hükümran bakışa rağmen, dişi bir sanatçı tarafından yeni yaratım süreciyle yapısöküme uğratılıyor. Hâkim bakışın boş bıraktığı mekanı kendisi tamamlayan ya da tam bilakis bu bakış tarafından tamamlanmış-bitmiş noktası bozan bir lisan üzerinden hareket eden Barwari, kendisine, ailesine ve umumide de tüm halkına olan bu hâkim bakışın yalnızca erkek bakışı ile sonlu olmadığını anlatıyor. Barwari’nin münhasıran dişi imgeler üzerinden tenkit getirdiği çalışmaları, kendi dişi bakışına da yönelttiği bir özeleştiridir. Zira bir topluluğun, özünde yalnızca ve yalnızca erkek söylemi ve bakışıyla yok olmayacağını kendisi de çok iyi biliyor. Ve temelde yaşanılanları feminist bir söylemle sonlu bırakmayıp, kendi söylemi üzerinden feminist düzlemden de koparmaya çalışıyor. Estetik inancının unsurlarını ve sosyolojik perspektifin uyuşan ve uzlaşan uçlarını kendi otantik alanına çekmeye çalışarak -bu doğrultuda- sanatsal varlığını her daim görünür kılıyor. Otantiklik kavramı; kendilik bilincine ve kimliğine sahip bir şey olmakla birlikte, bir nesneye şu ana kadar aktarılan bir gelenek nosyonu esasına da dayanır. Lakin paradoks şu ki otantiklik yansız yurtsuzluğu barındırmaz. Bir şey otantik ise onun her daim görülen ve kabul edilen kökensel bir bölgesi mevcuttur. Bu yan Barwari’nin de değerle işaret ettiği üzere kendi anavatanıdır. Ama buna karşın Kürtlerin otantikliği mütemadi alansız yurtsuz bir özdeşim üzerinden okunuyor ya da ısrarla okunmak isteniyor. Bu okumaya istinaden -yine her ne olursa olsun- son lafımı –Nuveen Barwari adına- Maurice Blanchot’nun şu değerli saptamasıyla bitirmek istiyorum: “Unutulmuş mevcudiyet her daim engin ve derindir.”(2)
KAYNAKLAR
1. Bir Sanat Sosyolojisi Oluşturmak, Vera L. Zolberg, Çev. Buket Okucu Özbay, s.159, Boğaziçi Yay.
2. Bekleyiş Unutuş, Maurice Blanchot, Çev. Nadir Keskin, s.108, Monokl Yay.
Gazete Duvar