Dijital kullanımın artmasıyla bilhassa çocukları ve gençleri bekleyen iki büyük tehlikenin herkes farkında: Siber zorbalık ve ziyanlı içeriklere kolay erişim. Salgın öncesi devirde çocukların ve gençlerin dijital araçlara erişimi ve internet kullanımı her yıl tertipli olarak artsa da Covid-19’la birlikte bilgisayarlarla ve telefonlarla yaşamak onların da normali oldu. Bu aygıtlar artık neredeyse bedenin bir uzvu sayılabilecek yakınlıkta ve müddetle yanı başımızda yer alıyor.
Sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları hem çocuklar hem de yetişkinler için bu tıp riskleri bertaraf etmek yahut karşılaşıldığında neler yapılması gerektiğiyle ilgili çalışmalar yürütüyor. Elbet, çocukların ve gençlerin bu tıp sıkıntılarla karşılaştığında ne yapması gerektiğine dair asıl iş, aile büyüklerine, öğretmenlerine ve mağdurların güvenebileceği, hürmet duyduğu insanlara düşüyor. Rastgele bir çeşit siber zorbalığa maruz kalan çocuk ve gençlerin en az hasarla bu mevzuyla baş etmesinde hangi adımları takip etmesi gerektiğini bilmesi ve bunu uygun biçimde güvendiği beşerlerle yahut düzenleyici kurumlarla paylaşması koşul.
Siber zorbalık en kolay haliyle, rastgele bir dijital platform üzerinden bireyler hakkında palavra yahut çarpıtılmış bilgiler vermek, muhatabını incitecek yahut tehditvari iletiler atmak, diğer birinin kimliğine bürünerek ona ziyan verecek içerikler paylaşmak olarak tanımlanabilir. Türkiye’de siber zorbalığa yönelik direkt bir tanımlama ve yasa olmasa da Türk Ceza Kanunu’nda tanımlanan kimi kabahatlerle siber zorbalıkla örtüşür. Ayrımcılık, tehdit, eziyet, intihara yönlendirme, haberleşmenin kapalılığını ihlal üzere hataların dijital ortamda yapılması, mağdurda yaratacağı hasarın azaltmayacağı üzere tahminen de fizikî dünyada olabilecek zorbalıklardan daha fazla ziyan verebilir.
Siber zorbalık mağdurlarında fizikî, duygusal ve ruhsal yaralar kelam konusu olabileceği için de bilhassa yetişkinlerin, çocuklarını ve etraflarındaki gençleri potansiyel zorbalık risklerine karşı öğretici biçimde uyarması kıymetlidir. Ne cins davranışların siber zorbalık olarak kıymetlendirilebileceği ve bu durumda nasıl bir yol izleneceğine dair gerek UNICEF ve İnternet Yardım üzere sayfalardan kâfi ve derin bilgiler edinmek mümkündür.
Çocukların ve gençlerin karşı karşıya olduğu öbür bir sorun ise ziyanlı içerikle müsabaka yahut onlara kolay erişebilme riskidir. Pornografi, uyuşturucu unsur kullanımı, şiddet öğeleri üzere kanun yoluyla yayını kısıtlanmış yahut yasaklı hususları içeren çeşitli içerikler onlara ziyan verebilir. Her vakit kullanıcıda kalan hasar gözle görülebilir olmasa da hayatının bir devrinde, bir formda bunun tesiri görülebilir.
Bilhassa yetişkinlerin, ebeveynlerin bu ziyanlı içeriklerden çocukları gençleri korumak için kullanabileceği yetişkin filtreleri yahut çocuk kilitleri olsa da bu tip tedbirler işe yaramakla birlikte riski büsbütün bertaraf edemez.
Bir toplumsal medya platformunda, platformun kendisinin yahut şikayetler yoluyla yetkili kurumun ve mahkemenin erişimi engelleme kararı dışında çocukları ve gençleri ziyanlı içeriklerden yahut dolandırıcılık, yasa dışı bahis içeren içeriklerden nasıl koruyabiliriz? Onlarca dijital bahis da olduğu üzere bu hususta da kısıtlama, yasaklama, engelleme genelde işe yaramaz. Yetişkinler, denetleyici kurumlar, mahkemeler yalnızca görebildikleri yahut hakkında çocukları tarafından bilgilendirildikleri mevzularda harekete geçebilirler. Meğer dijital dünya, muhtemelen onların bile farkında olmadığı birçok sorunlu içerik barındırır.
Dijital ve medya okuryazarlığının ne kadar kıymetli olduğunu tam da bu noktada tekrar hatırlamak gerekir. Hem de yalnızca çocuklar ve gençler için değil, bu ekosistemde var olan bütün yaş kümesinden kullanıcılar için. Beşerler, neyin iyi yahut berbat, neyin ziyanlı yahut zararsız olduğunu ilkesel olarak öğrenmedikleri sürece yalnızca kamu spotlarında yahut haberlerde yer bulan risklere karşı kendilerini yahut etraflarını koruyabilirler.
Bütün toplumu kapsayacak halde dijital ve medya okuryazarlığı atılımı planlanmadığı ve uygulanmadığı sürece siber zorbalık mağduriyeti, kredi kartı bilgisi çaldırma, vahşet içeren görüntülere insanların erişimi üzere sıkıntılar yaşanmaya devam edecektir.
Uzaya gidecek teknolojiyi üretmeyi düşünmek havalı olsa da yeryüzünde vergi ödeyenlerin burun buruna olduğu riskleri bertaraf etmekte onlara gereken takviyesi sağlamak daha öncelikli olmalı.
Gazete Duvar
