KÖLN – Almanya 26 Eylül’de genel seçimlere gidecek. Partiler seçim çalışmalarını pandemi kısıtlamalarına karşın yürütüyor. 16 yıllık Angela Merkel başbakanlığı bitecek ve yeni bir periyot başlayacak. Yeşiller Partisi anketlerde önde çıksa da vakit zaman Merkel’in partisi CDU da (Hristiyan Demokratlar Birliği) birkaç puan farkla Yeşiller’in önüne geçebiliyor. Almanya’nın en esaslı partisi Toplumsal Demokrat Parti (SPD) anketlerde yüzde 14 üzere bir orana sabitlendi.
Her ne kadar anketlerde şimdilik Hıristiyan Birlik Partisi (CDU) ve Yeşiller koalisyonu olacak üzere görünse de seçimlere daha 125 gün var. Seçimler hem Almanya’da yaşayan 3,5 milyon Türkiyeli nüfus nedeniyle hem de tarihi, ekonomik ve politik bağlantıların derinliğinden ötürü Türkiye’yi direkt ilgilendiriyor. Ülkede yaşayan en büyük göçmen kümesi olan Türkiyelilerin farklı siyasi partilerde milletvekili adaylıkları var. Bu adayları röportajlarla vakit zaman Gazete Duvar’a taşımayı hedefledik.
Bu seri röportajlara Türkiye kökenli siyasetçilere en çok yer veren Sol Parti’nin (Die Linke) adaylarından Deniz Çelik’le devam ediyoruz. Deniz Çelik 2015 yılından bu yana Hamburg eyaletinde Sol Parti’de milletvekilli olarak vazife yapıyor. Partisinin sıhhat ve iç siyasetler sözcüsü de olan Çelik, tıpkı vakitte siyaset bilimcisi. Deniz Çelik’le adaylığını, pandemi sürecini, Sol Parti’nin amaçlarını, siyasetini ve Almanya siyasetini Gazete Duvar için konuştuk:
Federal siyaset ile eyalet siyaseti birbirlerinden farklı alanlar. Federal meclise seçildiğinizde sizin için hangi mevzular öncelikli olacak? Bilhassa Türkiye kökenli yahut göçmen kökenli seçmenlerle ilgili saptadığınız ve Berlin’de üzerinde tahlil üretmek üzere belirlediğiniz hususlar var mı?
Türkiyeli seçmenler için öncelikli gördüğüm mevzuların başında ikili vatandaşlık geliyor. Bu benim de desteklediğim ve olması gerektiğini düşündüğüm bir husus. Ayrıyeten hem Türkiye’den hem de öteki ülkelerden Almanya’ya gelen göçmenlerin vatandaş olmasalar da burada uzun müddet yaşayanların seçme seçilme haklarını elde etmeleri de benim için değerli. Örneğin benim babam 1969 yılında Almanya’ya gelmiş. 50 yıldan fazla bir müddet burada çalıştı, vergilerini ödedi. Fakat hala seçme hakkı olmadığı için demokratik seçimlere katılamıyor. Yalnızca Hamburg eyaletinde 150 bin göçmen kökenli insanın seçme hakkı yok. Bu çok değerli bir hak, bu hakkın elde edilmesi için çaba ediyoruz. Federal parlamento bu hususlarda gayret yürütmek için en yanlışsız yer. Bunların dışında toplumsal problemler her vakit için göçmenleri daha çok etkiliyor. Eğitimde fırsat eşitliği, gelirler ortasındaki uçurum üzere hususlar her vatandaşı ilgilendiriyor fakat göçmenleri tahminen iki kat daha fazla ilgilendiriyor. Bu mevzular ülke genelinde siyaset yürütülebilecek bahisler.
Almanya’daki Türkiyelilerin önemli bir kısmı sağ eğilimli. Seçme hakları olsa tahminen Sol Parti’ye değil de daha çok toplumsal demokratlara yahut tahminen muhafazakârlara oy verecekler. Bu türlü bir kaygı taşıyor musunuz? Verdiğiniz örnekten yola çıkarsam 150 bin seçmen oy kullanabilse Sol Parti’ye oy verenlerin oranı yüksek olur muydu?
Bu bahiste iddia yürütmek yahut kime oy vereceklerini öngörmek kolay değil. Bizim misyonumuz insanlara ulaşmak ve onlara Sol Parti’nin neden onların çıkarlarını savunduğunu anlatmaktır. Beşerler öbür partileri tercih ederlerse onlara partimizin hangi bedelleri savunduğunu biz gereğince anlatamamışız demektir. Artık siz sağ eğilimliler dediniz diye söylüyorum, natürel buna tesir eden diğer sebepler de var. Bir taraftan yurt dışından da propaganda yürütülüyor, insanları etkilemeye çalışıyorlar, bu da tesirli oluyor. Ancak başka taraftan Türkiyeli insanların büyük kısmı burada personel yahut işçiler. Onlar da kesinlikle daha iyi bir gelir düzeyine ulaşmak, daha insanca çalışma şartlarına sahip olmak, çocuklarına daha iyi bir gelecek vermek, daha adil bir eğitim siteminde okumalarını sağlamak, velhasıl daha iyi bir ömür standartlarının olmasını istiyorlardır. Biz insanlara tam da onların bu hayatı kurmalarını sağlamak için siyaset yapmaya çalıştığımızı anlatabilirsek, saydığım bu nedenlerden ötürü insanları Sol Partiye kazandırmak hiç de güç olmayacaktır. Biz onların çıkarlarını savunuyoruz. Çoğunluğu sermaye sahibi değil, birçoğu geçim külfeti yaşıyor. Eğitimde dışlama yahut ayrımcılıkla karşı karşıya kalıyorlar. Bizim bu sıkıntıları çözmek için çok iyi bir parti programımız olduğunu onlara daha iyi anlatmamız gerektiğini düşünüyorum.
Deniz Çelik: Gelir adaletsizliğini en çok gündeme taşıyan ve buna karşı tahlilleri olan bir partiyiz. Nedir Sol Parti’nin programının başka partilerden farkı?
Gelir adaletsizliğini en çok gündeme taşıyan ve buna karşı tahlilleri olan partiyiz. Ayrıyeten her geçen gün yapılan ıslahatlarla iyice zayıflatılan toplumsal devletin tekrar güçlenmesini istiyoruz. Neoliberal siyasetler zenginle yoksul ortasındaki gelir uçurumunu daha da büyüttü. Bizim savımız bu siyasetlere karşı emekçilerin, işçilerin, halkın çıkarlarını savunmaktır. Mesela daha pandemi devam ettiği için artık çok konuşulmuyor lakin en geç önümüzdeki yıl bu krizin bir faturası çıkacak. Bu fatura kime çıkacak? Bu hususta tartışmalar yapılacak. Ayrıyeten bu krizden daha fazla zenginleşerek çıkanlar da olacak. Biz Sol Parti olarak krizden zenginleşerek çıkanların bu krizin finansmanını yapılandırmada daha çok sorumluluk almaları gerektiğini savunuyoruz. Bu fatura halkın, gelir düzeyi düşük kesitlerin, emekçilerin, işçilerin üzerine yüklenmemeli. Parti olarak da bu mevzuda çok somut tekliflerimiz var. Biz varlığı çok olanlardan, fazla serveti olanlardan ekstra vergi alınmasını talep ediyoruz. Örneğin bir milyon eurodan fazla serveti olanlar daha fazla vergi ödesinler diyoruz. Orta ve alt sınıfın ödediği vergilerin de düşürülmesini talep ediyoruz. Bunun yanı sıra sıhhat sisteminin tekrar kamusallaştırılmasını istiyoruz. Sıhhat alanında yapılan özelleştirmenin negatif tesirlerini pandemi devrinde gördük. İşçi sayısının yetersizliğinden hastane kapatılmalarına kadar birçok negatif durum yaşandı. Buda bizim pandemiyle çabamızı zayıflatan etkenler oldu. Gelir adaletsizliği seçim kampanyamızın da ana gündem hususu olacak. Bu da bizi öbür partilerden farklı kılan bir nokta diye düşünüyorum.
Sıhhat sistemine dair konuşmuşken, pandeminin en değerli kazananlarından biri de Alman BionTech firması oldu. ABD’li ilaç şirketi Pfizer’la ürettikleri aşı dünya genelinde en ön plana çıkan aşı oldu. ABD lideri Biden aşı patentlerinin kaldırılmasını gündeme getirdi. Fakat Merkel ve BionTech kurucuları buna karşı çıktılar. Bilhassa Hindistan başta olmak üzere, Asya ülkelerinde durum çok makûs devam ediyor. Almanya’da da aşılama aşıyı üreten ülke olmasına karşın süratli ilerlemiyor. Patentlerin kaldırılması konusunda siz ne düşünüyorsunuz?
Patentlerin kaldırılmasına karşı çıkılıyor olmasını gerçek bulmuyorum. Pandemide milyonlarca insan hayatını kaybetti. Hala bu devirde bile aşı üreten şirketler karlarını düşünüyorlar. Harika bir durumdan geçiyoruz. Burada kârın değil insan hayatının ön planda olması gerekiyor. Bu nedenle patentlerin kaldırılması çok kıymetli bir talepti. Zira patentler kaldırıldığında bu kapasiteye sahip fabrikalar da devletlerin de takviyeleriyle aşı üretebilirler ve bu da daha fazla insan hayatı kurtarabilir. Pandemiye karşı daha iyi bir gayret verilmiş olur. Böylelikle daha süratli bir biçimde de bu sorunu aşarız diye düşünüyorum. Küresel çapta bakarsak Hindistan dediniz yahut Afrika ülkeleri, oralara çok az aşı gidiyor. Kimi Afrika ülkelerine hatta 2024’e kadar kâfi sayıda aşı gitmeyeceği kestirimleri yapılıyor. Bu da aslında herkese ziyan verecektir. Daima yeni mutasyonlar oluşuyor. Pandemiyle uğraş yavaş tempoda devam ederse daha fazla mutasyon oluşma tehlikesi var. Birtakım mutasyonlara karşı aşıların da tesiri kalmayabilir. O vakit da tekrar aşı geliştirilmesi gerekir. Saydığım tehlikelerden ötürü çok mantıksız patentlerin kaldırılmasına karşı çıkılıyor olması. Almanya’nın da Avrupa ülkelerinin de patentlerin kaldırılması tarafında kanaat göstermesi gerekiyor. Pandemi ne kadar uzun sürerse o kadar çok hem insan hayatına mal olacak hem de ekonomilere ziyan verecek. Öne sürülen münasebetlerden biri, yeni bir salgın olduğunda özel şirketler kar yapamazlarsa aşı üretmezler. Meğer BionTech aşı üretti lakin kamunun da yardımını aldı. 375 milyon euro devlet bu şirkete yardım etti. Bu yalnızca sermayenin geliştirdiği bir aşı değil. Bunu da göz önünde bulundurmak gerekiyor.
BionTech kurucuları Uğur Şahin de Hasret Türeci de patent kaldırılsa dahi bu aşıları üretmek için birçok ülkede uygun donanımın var olmadığını, tek sorunun patentten ibaret olmadığını söylediler.
Alışılmış ki tek sorun patent değil. Milletlerarası işbirliği de gerekiyor, teknoloji transferi de yapılması lazım. Biraz evvel anlattığım üzere pandemi ne kadar uzun sürerse o kadar Avrupa ülkelerinin de geleceği mutasyonlardan ötürü tehlikeye giriyor. Uğur Şahin o denli diyor lakin milletlerarası işbirliği ile bu meseleler aşılabilir. Geçmişte de bunun örnekleri var. Şayet patentler kaldırılırsa bu birinci kez olmayacak. Ayrıyeten aşı bulan şirketlere devletler de yardım etti. Biz esasen kamunun daha çok bu alanlara girmesini savunuyoruz. Zira yalnızca özel sermayeye bırakınca bu türlü külfetlerle karşı karşıya kalıyoruz.
Almanya bilhassa de Şansölye Merkel salgını yönetme biçimiyle tüm dünyadan övgü topladı. Sizce, Merkel hükümeti bu süreci nitekim iyi yönetti mi?
Bence yanlış siyasetler uygulandı. AB çok geç aşı siparişinde bulundu bu nedenle de aşılar çok geç geldi. İngiltere, ABD üzere ülkeler çok daha erken ve çok daha fazla sayıda aşı elinde bulunduruyordu. Bu nedenle de vatandaşlarını daha süratli aşılayabildiler. Geçtiğimiz Kasım ayından beri Almanya’da lockdown var. Özel hayatımızda birçok şey kısıtlandı. Saat 21.00’den sonra sokağa çıkmak bile yasaklandı. Fakat öbür taraftan beşerler sabahları dolu trenlerle, otobüslerle işe gitmek zorunda bırakıldılar. Uzun bir mühlet işyerlerinde önemli tedbirler de alınmadı. Günlük yapılacak testler çok geç piyasaya çıktı. Sermayenin çıkarı kelam konusu olunca kısıtlanma siyasetleri uygulanmadı. Lakin özel hayatımızda her şey kısıtlandı. Bu çarpık bir durumdu çok kararlı siyasetler uygulanmadı. Lockdown çok uzun sürdü. Merkel hükümeti daha kararlı davransaydı ve kapanmayı her alanda yapsaydı tahminen üç yahut dört hafta içinde kapanmayı atlatacak, daha çabuk özgürlüklerimize kavuşacaktık. Yeni Zelanda, Avustralya, Güney Kore üzere ülkeler daha başarılı pandemiyle gayret siyasetleri uyguladılar. Daha çabuk, daha sert önlemler alarak süratli atlatabildiler. Almanya’daki kapanma yarım yamalak bir süreç oldu. Bu nedenle de çok uzun sürdü. Ayrıyeten yardımların önemli bir kısmı süratli bir biçimde yeniden büyük sermaye sahiplerine verildi. Küçük firmaların, şirketlerin yardım alması aylar sürdü. Büyük yardım alan Lufthansa üzere bir şirket buna karşın insanları işten çıkardı. Şartsız yardım yapılmaktansa orada çalışan emekçilerin de haklarını koruyarak yardım yapılmalıydı.
Seçimlere geri döneyim. Yapılan anketlerde çoklukla Yeşiller önde görünüyor. Yeşillerin başbakan adayı Annalena Baerbock medyanın da gösterdiği ağır ilgi sebebiyle çok tanınan oldu. Neredeyse basın Baerbock seçilsin diye taraf üzere duruyor. Şu anki süreci, basının bu tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Beşerler arayış içinde, medya da doğal Yeşilleri alternatif olarak sunuyor. Son periyotlarda etraf siyasetlerinin yine tanınan olması o denli bir algı yaratıyor. Bilhassa gençler Yeşiller çevreci bir parti olduğu için onlara oy verelim diyorlar. Lakin Yeşiller’in gerçek bir alternatif olmadığını düşünüyorum. Yer aldıkları eyalet hükümetlerinde farklı bir siyaset uygulamıyorlar. Mesela Baden Württemberg eyaletinde başbakan Yeşiller’den olmasına karşın çok da çevreci siyasetler uygulamıyor. Hatta tam bilakis oto endüstrisinin çıkarlarını savunuyor. Hessen eyaletinde ormanları kesip otoban yapıyorlar. Yeşiller iklim krizini kapitalizm ve sistem içinde çözebileceğini düşünüyor. Burada bence bir çelişki var ve bu çelişkiyi insanlara daha iyi ve daha ayrıntılı anlatmak gerekiyor. Şimdiki ekonomik sistemimizin her vakit büyümeye muhtaçlığı var. Bu büyümenin faturası da tabiata çıkıyor. Yeşil bir kapitalizmi savunuyorlar, bunun gerçekçi olduğunu düşünmüyorum. Biz Sol Parti olarak tam zıddını savunuyoruz. Örneğin öncelikli olarak güç alanındaki büyük şirketlerin sahip oldukları gücü ellerinden almak gerektiğini, kâr gayesi gütmeyen kooperatiflerin olması gerektiğini düşünüyoruz. Petrol, gaz alanındaki büyük şirketlerle, sermayelerle gayret etmek gerekiyor. İklim krizine karşı gayret ederken daha değişik bir iktisadın gelişmesini de savunuyoruz. Bunun için toplumsal iktisat diyoruz. Monopollerin dağılmasını onların yerine kar gayesi gütmeyen kooperatiflerin olduğu, halkın yer aldığı, daha iştirakçi bir iktisadın gelişmesini savunuyoruz. İklim ve etraf krizine karşı lakin bu türlü ilerleme sağlayabiliriz diye düşünüyorum. Büyümeye dayalı bir iktisadın problemleri çözeceğini düşünmek hayalcilik olur. Yeşiller seçilse dahi koalisyon ortağının kim olacağı çok değerli. Koalisyon ortağı CDU (Hristiyan Demokrat Birliği) olursa şu anda uygulanan siyasetlerin üç aşağı beş üst tıpkı olacak. Kimi eyaletlerde CDU ve Yeşiller koalisyonu var. Gözlemlediğimiz kadarıyla oralarda da değişik bir siyaset yapılmıyor. Ayrıyeten Yeşiller’in barışçıl siyasetleri da yok. Daha çok NATO’cu, ABD’yi müttefik görüp Rusya’ya karşı düşmanca konumlanan bir siyasetleri var. Barışı savunan eski Yeşiller yok artık. Radikal değişiklikler uygulamak istiyorlarsa bunu asla ne CDU ile ne de FDP (Hür Demokratik Parti) ile gerçekleştirebilirler. Esasen Sol Parti’ye de çok sıcak bakmıyorlar.
Az evvel beşerler alternatifsiz oldukları için Yeşiller’e yöneliyorlar dediniz. Pekala, Sol Parti neden alternatif olduğunu gösteremiyor? Sol Parti kendisi mi kendini anlatamıyor ya da Sol Parti’nin kendini söz edebileceği alanları mı kısıtlıyorlar?
Basından büyük takviye alacağımızı düşünmek gerçek dışı olur. Biz kendimizi sosyalist parti olarak tanımlıyoruz. Evvelce Almanya antikomünizmin en güçlü olduğu ülkelerden biriydi, bu hala da devam ediyor. Piyasacı siyasetleri eleştirince, kapitalizme tenkitler getirince basın anında bizi eleştiriyor. Çabucak bunlar DDR (Alman Demokratik Cumhuriyeti) sistemini savunuyorlar deniliyor. DDR üzerinden bize karşı propaganda üretiyorlar. Lakin tabi bizde kendimizi niçin daha iyi tabir edemiyoruz diye sorgulamamız da gerekiyor. Yahut bunu önümüzdeki seçim kampanyasında daha iyi nasıl yapabiliriz diye baş yormamız gerekiyor. Aslında biz birçok mevzuda Almanya halkının çoğunluğunun desteklediği taleplerle öne çıkıyoruz. Mesela silah ihracatının durdurulmasını istiyoruz. Kamuoyu yoklamalarında halkın yüzde altmışı-yetmişi bunu destekliyor. Hele hele kriz bölgelerine silah ihracatının durdurulmasını halk istiyor. Bunu savunan tek parti de biziz. Ya da varlık vergisi konusunda da anketler yapıldığında halkın büyük bir kısmı bunu destekliyor. Varlık vergisini talep eden tek parti yeniden biziz. Çok mevzuda çoğunluğun desteklediği siyasetleri savunduğumuzu düşünüyorum.
Politik açıdan acil çözülmesi gereken Almanya’nın en kıymetli sorunu nedir?
Tabi en acil sorun pandemiyi aşmak. Aşarsak şayet önümüzdeki aylarda en kıymetli husus gelir adaletsizliği olacak. En başta bahsettiğim pandeminin ağır faturasının halkın sırtına yüklenip yüklenmeyeceği konusu olacak. Krizle birlikte halkın daha da yoksullaştığı lakin küçük bir seçkin kesitin daha da zenginleştiğini görüyoruz. Pandemi periyodunda devletin yaptığı borçlanmayı bu süreçte en çok kar edenlere ödetilip ödetilmeyeceğini takip etmek gerekiyor. Onların bu hususta sorumluluk almaları için uğraş etmemiz gerekiyor. Ayrıyeten pandemi bize zayıf bir toplumsal devletin, zayıf, özleştirilmiş bir sıhhat siteminin çabayı daha da zorlaştırdığını da gösterdi. Sıhhat, eğitim alanlarında kamuya daha fazla yatırım yapmak gerekiyor. Yeni iş alanlarının teşvik edilmesi de lazım. İklimle uğraşta rüzgâr gücüne, toplu taşımaya daha çok yatırım yapmak gerekiyor. Sanırım önümüzdeki süetçe bu üzere mevzularla uğraş etmek ön plana çıkacak.
Yeşiller ve CDU’nun birlikte kurduğu bir hükümet tablosunun ortaya çıktığını var sayarsak Almanya’nın Türkiye siyasetinde bir değişiklik olur mu?
Yeşiller Türkiye hükümetini daha eleştirel bir tavır içerisindeler fakat sonuçta her vakit çıkarlar ön planda tutulduğu için burada çok büyük bir değişiklik olacağını sanmıyorum. Fakat değişime gereksinimimiz var orası kesin. Biz Türkiye ile yapılan Mülteci Muahedesini daima eleştirdik. Burada Avrupa’nın ne derece ikiyüzlü olduğunu da herkes gördü. Erdoğan hükümeti Avrupa’nın el üstünde tuttuğu bedellere karşı siyaset izlese de göçmenlerin Avrupa’ya gelmemesi uğruna buna göz yumuluyor. Demokrasinin ortadan kaldırıldığı, insan haklarının çiğnendiği, gelir adaletsizliğinin büyüdüğü, muhaliflerin üzerinde harikulade bir baskının olduğu bir devirde Erdoğan’la bir işbirliğine girmek elbette yanlıştı. Buna asla dayanak vermedik. Ayrıyeten Türkiye’ye yapılan silah ihracatı da derhal durdurulmalı. Mülteci Mutabakatı çabucak iptal edilmeli. Lakin Yeşiller-CDU koalisyonu olursa çok fazla bir şeyin değişeceğini sanmıyorum.
Gazete Duvar
