MUĞLA – “Zor vakitlerde birbirinden cadı, birbirinden dada dört bayan bu işe giriştiler. Açılış var, heyecan büyük”… Bu kelamlar müzikleriyle tanıdığımız Jehan Barbur’a ilişkin. Toplumsal medyadaki paylaşımında “El emeğimizi sergilediğimiz ikramlık eşya dükkânımız ‘Kırmızı Dükkân’ Gümüşlük’te 15 Şubat itibariyle açık olacak. Mine Söğüt, Belit Sünear, Zeynep Homan ve Jehan Barbur iş birliğiyle” diyor ve ekliyor: “Bekleriz…”
Takım nitekim farklı; biri müzisyen, oburu gazeteci-yazar, öbürü oyuncu… Tabiri caizse ortalarında yalnızca birisi “profesyonel”… Muğla’nın Gümüşlük ilçesinde küçük bir dükkânda, Kırmızı Dükkân’da buluşan bu dört rengârenk bayanla kendi kıssalarını ve bu heyecanlı buluşmayı konuştuk.
. ‘NE ANLARIZ BU İŞTEN? HİÇ… BİLGİSİZ YÜREĞİ İŞTE…’
Jehan Barbur: Pandemiyle birlikte çoğumuzun manevi ve maddi ömrü büsbütün değişti. Başta ne olduğunu tahminen pek anlayamadık. Korktuk, alıştığımız hayata alışmadığımız biçimde nasıl devam edeceğimizi bilemedik. Ne kadar sürecek, daima mi bu türlü devam edecek derken bir yerden sonra durumu kabul edip alışkanlıklarımızı ve kendimizi değiştirmeye karar verdik. En azından bir yanıyla benim öyküm bu türlü başladı. Gümüşlük her vakit benim vaham oldu. Buradaki dostlarım da bir yanıyla ailem. Ben, Mine, Zeynep, Belit… Yaşadığımız yerin manası ve hayatlarımızı anlamlandırış formlarımız birbirinden çok farklı olsa da kıymetli bir açıdan çok benzeş. Birlikte bir dükkân açmasaydık tahminen bir gün hayalimiz olan meyhaneyi açardık, bilmiyorum.
. Pandemi bizi meskende üretmeye ve çalışmaya itti. Lakin biz pek konutlara kapanabilen bayanlar olmadığımızdan her türlü gücümüzü birleştirip bu dükkânı açmaya karar verdik. Ne anlarız bu işten? Hiç. Bilgisiz hamaseti işte… Denemek istedik, birlikte öğrenmek, birlikte yanılmak lakin özünde bir işi birlikte yapmak. Ben takılar tasarlıyorum. Bir müddettir kendi köşemde bununla önemli bir biçimde uğraşıyorum. Artık bu uğraşı dükkâna taşımış olacağım ve bundan memnunluk duyuyorum. Hiçbir şey yapmadan durmak çok güç ve hayatı yaşamaya yetersiz. Bu halde kendimi işe fayda hissediyorum. En yakın dostlarımla birlikte hareket ediyor olmak da bana güç veriyor. Böylesi sade ve birlikte bir hayat… Bakalım vakit ne gösterecek.
‘DAYANIŞMA YAŞATIR SIKINTISI, DAYANIŞMA MEMNUN DA EDERE DÖNÜŞTÜ’
Belit Sünear: Kimseye yılbaşı armağanı alamayacağımı anladığım bir yılbaşı arifesiydi. Etik nedenlerle televizyona ve ‘kimi’ sinemaya ortaya aralık koyup Bodrum’a taşınalı beş yıl olmuştu. Mesleğimle alaka kurabildiğim tiyatro ve oyunculuk derslerini de pandemi elimden almıştı. Meskende, canım anneannemin bu dünyadan göçmeden evvel bana bıraktığı kocaman bir sepetin içinde etamin kumaşlara ve rengârenk ipliklere baktım durdum. Aklıma herkesin sevdiği renklerde baş harflerini işleyip lavanta keselerine dikme fikri geldi. Birkaç deneme yapmışım, yarım kalmış işler vardı sepetin içinde. Düğmem kopsa terziye koştuğum için dikiş konusunda fikrim yoktu. Kumaşları bir terziye teslim ederek nasıl keseler istediğimi tanım edip ortaya çıkan işleri sevdiklerime ve yeni gelin girdiğim aileye ikram edip oldukça sükse yaptım. Pandemi şartları ağırlaşıp da nasıl çorbayı kaynatırım diye düşünürken bir dostum ‘Neden bu keselerden yapıp satmıyorsun?’ dedi. Âlâ fikirdi. Instagram’da bir sayfa açtım. Birden bir dayanışma siparişi yağdı. Gidip bir dikiş makinesi aldım. Bir çarşafı parçalayıp, anneannemin bana kalan bir yüzüğünü parmağıma geçirip, ondan rehberlik isteyip kafayı gözü kıra kıra keseleri dikmeyi öğrendim sonunda. Meskende daima bir şeyler işleyip diken Jale’mi izleyip farkında olmadan bir şeyler öğrenmişim demek ki. Keselerin akabinde bez çantalar, çamaşır torbaları, yastık kılıfları geldi.
. Sonra biricik arkadaşlarımla ‘fazla iyi geçiniyoruz, bunu nasıl bozabiliriz acaba’ deyip birlikte bir hayal kurduk. Güçlerimizi birleştirip bir minik dükkân tuttuk Gümüşlük köyünde. Mine’nin hayranı olduğum şahane çizimleri, Jehan’ın da benimle benzeri sebeplerle başladığı, hatta bana cüret veren rengarenk takı teşebbüsü vardı. Zeynep ise seramik ve heykel seyahatine başlamış, mükemmel kürek çekmekteydi. Kadıkalesi’nde bir rakı masasında ‘Hadi’ dedik. ‘Neden olmasın?’ Dayanışma yaşatır problemi, dayanışma memnun da edere dönüştü. İşte Kırmızı Dükkân bu türlü doğdu. Sokağımız esnafı çoğunlukla bayan. Marketinden fırınına, veterinerinden sağlıklı yiyecekler dükkânına, kusursuz bir gücü var sokağımızın. Hepimizin yolu açık olsun.
‘ORTAYA KARNAVAL ÜZERE BİR DÜNYA ÇIKTI’
Mine Söğüt: Ben yıllardır yanımda keçeli kalemlerle dolaşır, kumsallarda bulduğum beyaz taşlara rengârenk kuşlar, kertenkeleler, tuhaf yaratıklar çizer ve tahminen birisi bulur, sevinir diye çizdiklerimi çizdiğim yerde bırakırdım. Derken arkadaşlarımın konutlarının, dükkânlarının duvarlarına da çizmeye başladım. Son derece amatör lakin rengârenk ve eğlenceli işler çıktı ortaya.
Derken pandemi sürecinde biz dört bayan ‘Hadi bir dükkân açalım’ dedik. Kendi profesyonel alanlarımızın dışında bir alanda üretmek ve bunları küçücük bir dükkânda sergilemek hepimizi çok heyecanlandırdı.
. Ortamızda yalnızca Zeynep Homan seramik sanatkarı. Belit, anneannesinden devraldığı elin büyüsüyle etaminler işliyor. Jehan, yıllardır sahnelere çıkarken kendisi için ürettiği o çılgın takıları yapıyor. Ben sağa sola çizip durduğum rengârenk hayali hayvan figürlerini taşlara, karolara, kumaşlara çizmeye başladım. Yaptıklarımızı bir ortaya getirdik ve ortaya karnaval üzere bir dünya çıktı. O dünyayı Gümüşlük’te küçücük bir dükkâna sığdırdık ve ismini da Kırmızı Dükkân koyduk. Yarısı atölye, yarısı dükkân olan yerimizde bir ortaya gelip, şu inanılmaz vakitleri biraz daha katlanılır kılmaya çalışıyoruz.
‘AYNI ÇİNGENE KARAVANINDAYIZ SONUÇTA’
Zeynep Homan: Asar adasının* gerisinden dev bir akrep ile yelkovan batık uygarlık Myndos’un bütün vakitlerini batan günün ışığına kaydederek ağır ağır dönüyor. Deniz, birazdan karşı adadan havalanacak su kırlangıçlarını uğurlamak için gri-mavi pelerinini yavaşça kuma seriyor. Günün kızıllığı arttıkça vaktin sessizliği her yere yayılıyor. Güya birazdan antik kent suların içinden yükselip kıyıdakilere selam verip tekrar derinlerde kaybolacakmış gibi… Gümüşlük, her günbatımında sırlarını vermek istemeyen bir simyacı üzere perdesini biraz aralayıp şimdiki vakit sakinlerini gözetler. Myndos (Gümüşlük), yaşadığım yer, işte bu türlü bir zihnin içindeymişim hissini uyandırır bende. Yeryüzüyle gökyüzünün ortasına kurulmuş kendine ilişkin vakti olan bir ada üzere.
. Gümüşlük’e birinci sekiz yaşında geldim. Ablamla yağmurun altında Kadıkalesi’nden Gümüşlük’e kadar yürümüş, eski ismiyle Asar adası şimdiki ismiyle Tavşan adasının ardındaki uçurumdan denize atlamıştık. O eşsiz günün anısı bana daima moral vermiştir. Yıllar sonra İstanbul’dan Gümüşlük’e taşınıp kendime yepisyeni bir hayat kuracağım aklıma gelmezdi. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Seramik ve Cam kısmından mezun olduktan sonra İstanbul seyahatim başladı. Yıllarca editörlük ve reklam müellifliği yaptığım, harfler ve sözlerle ördüğüm İstanbul’u geride bırakıp toprağın, çamurun peşinden heykellerimi yaratmaya, Gümüşlük’e yerleşme kararı aldım. Burada her geleni mandalina bahçelerinin etrafına birer arkaik heykel üzere dizilmiş selvi ağaçları karşılar birinci. Seramik atölyem ‘Zeynep Homan Arka Studio – Çamurdan Çingene’ işte bu türlü bir mandalina bahçesine kuruldu. Mavi başlı merge kuşları, 150 yaşındaki ihtiyar kuyum, kuyuma müzik söyleyen Baykuşum, vakitsiz öten horozum Yorgo Horozyannis atölyemin müdavimleri.
Toprak-çamur bütün vakitleri içinde barındırır. Geçmişi, şimdiyi ve geleceği… Elinize bir modül seramik çamuru aldığınızda aslında hafızası olan ve bütün bilgilerini hazırsanız sizinle paylaşmak isteyen bir cihanı tutarsınız avucunuzda. Parmaklarınızın zihninde ne varsa, şekillendirmeniz için hazırdır. Yıllardır toprağın büyüsüyle heykeller, öyküsü olan dizaynlar yapıyorum. Yazma tutkum toprakla buluştu ve kendi alfabem ‘Axis Mundi’yi (Evrenin Direği) tasarladım. Anadolu’nun kadim bilgilerini, tabiatın tekrar hatırlamamızı istediklerini bu sefer toprakla oluşturduğum sözlerimle; heykellerime, tabletlerime, seramik kitaplarıma, tabaklarıma yazıyorum… ‘Geleceğe Notlar’ seramik kitap serim işte bu türlü doğdu. Toprak hiçbir şeyi saklamaz, içinde ne varsa dışında da onu görürsünüz. Ne sunarsanız onu yeşertir, can verir. Bir gün ulu bir kayın ağacı çıkar içinden bir gün tüm ihtişamıyla Willendorf Venüsü, yemeğinizi ısıttığınız terracotta bir kap, zeytinyağınızı sakladığınız antik bir amfora… Hayatı delidolu yaşayan Çingeneler de (Romanlar) tıpkı toprak üzeredir benim için. İçlerinde ne varsa müziklerinde, danslarında, sattıkları çiçeklerde, kelamlarında, lisanlarında de o vardır. Bayanların gözü pektir. Takıp takıştırdıklarında, şallarının çiçeklerinde, bakışlarının endamında hayat vardır. Erkekleri çaldıkları akordeon üzeredir. Bir gün bir tango çalınır kulağınıza, bir gün zilli bir oyun havası… İşte uzun vakit yaşadığım kent İstanbul’da çiçekçisi, balıkçısı, müzikçisi, çalıp söyleyeni, susup dinleyeni bir sürü Roman arkadaşım oldu. ‘Çamurdan Çingene’ adım da bu türlü doğdu… Onlardan aldığım ilhamla ‘Çingene Palamutu’ serimi tasarladım. Kıssalarını çizdim, heykellerini yaptım, yazdım… Torik leyla, Aşık Fenâri, Pala Osman, Piçuta Saadet, Savra Suzan, Güverte Zeynep-Reis Altıparmak… Her biri hayatlarının bir kısmında eşlik ettiğim arkadaşlarım…
. Kısaca yaşadığım, gördüğüm, dinlediğim ne varsa Gümüşlük sofrasına bir bir serildi… Sofranın etrafında da ‘Çetin Ceviz’ bayanlar, dostlarım; Mine Söğüt, Belit Sünear, Jehan Barbur… Jehan şiirleri, müzikleri, kitapları, sahnesiyle; Mine, köşe yazıları, kitapları ve anlattıklarıyla; Belit, oyunculuğu ve verdiği dersleriyle yıllardır bu köyde insanlara ilham oluyor. Biz de madem birebir sofrada buluştuk o vakit sofraya kırmızı bir örtü serelim ve yaptıklarımızı herkesle paylaşalım istedik. Mine, ‘Çizmiş Bulundum’ serisi ile bir bir topladığı çakıl taşlarına çizdiği desenleri, arkaik figürleriyle boyadığı fotoğrafları; Belit, ‘Belit işi’ ile el aldığı anneannesi Jale’nin anısıyla işlediği etaminleri, lavanta keseleri, muzipçe şeyler yazıp tasarladığı kanaviçe çantaları; Jehan, ‘Jehan’ın Takıları’ ile şiirleri üzere hayata geçirdiği takıları, taşları, boncukları, kolyeleri, küpeleri, halhallarıyla ve bendeniz de dinlediğim, gördüğüm, hissettiğim ne varsa seramik heykellerim ve kıssası olan tasarımlarımla ‘Kırmızı Dükkân’dayız…
Asar adasının gerisinden dönmeye devam ediyor akrep ve yelkovan. Gümüşlüğün saati kaçı gösterir belirli olmaz… Bir sabah kızıllığında buluşup, gece Karakaya’da dolunay vakti dans ederiz yıldızlarla… Kıssa bu ya tıpkı çingene karavanındayız sonuçta, kırmızı bir karnavalda, küçücük bir dükkânda…”
. HER GELEN KİŞİ BİR KUTLAMA
Muğla’nın Gümüşlük ilçesinde, Turgutreis Caddesi, 17/9 numarada açılan Kırmızı Dükkân, Nizam Market’in ve veteriner kliniğinin yanında… Pandemi sebebiyle açılış yapılmıyor lakin onlar “Her gelen kişi bizim için bir kutlamadır” diyorlar. Uzakta olanlar Kırmızı Dükkân’a ve dört bayana şu Instagram hesaplarından ulaşabilirler:
https://www.instagram.com/kirmizidukkan_gumusluk/
https://www.instagram.com/jehanintakilari/
https://www.instagram.com/belitisi/
https://www.instagram.com/cizmisbulundum/
https://www.instagram.com/karmancormansofiagargarella/
Gazete Duvar
