ANKARA – ‘Modern çağın hastalığı’ olarak nitelenen obezite, bedende neden olduğu sorunların yanı sıra birçok ölümcül hastalığın da kaynağı olarak gösteriliyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun sıhhat araştırması bilgilerine nazaran Türkiye’deki obez sayısının nüfusa oranı her geçen yıl artıyor. Türkiye’de 15 yaş ve üstü obezite oranı 2008 yılında yüzde 15,2 iken 2019 yılında yüzde 21,1’e yükseldi.
Korona virüsü salgını sürecinde beslenme alışkanlıklarında yaşanan değişim ve hareketsizlik üzere nedenlerle obezite oranlarının daha da artış gösterdiğini belirten Türkiye Diyetisyenler Derneği (TDD) Lideri Ayhan Dağ’a nazaran, ekonomik yetersizlikler nedeniyle gerekli besinlere ulaşamamak ve karbonhidrat yüklü beslenmek zorunda kalmak da obeziteye neden oluyor.
Türkiye Diyetisyenler Derneği (TDD) Lideri Ayhan Dağ ‘TOPLUMUN 3’TE 2’Sİ OBEZ YA DA ŞİŞMAN’
Türkiye’nin Avrupa ülkeleri ortasında obezite oranında birinci sırada yer aldığını, diyetisyenlerin alandan aktardığı bilgilere nazaran pandemi sürecinde obezite oranlarının daha da arttığını belirten Türkiye Diyetisyenler Derneği (TDD) Lideri Ayhan Dağ ile, “4 Mart Dünya Obezite Farkındalık Günü” münasebetiyle konuştuk. Türkiye’de toplumun 3’te 2’sinin ‘obez’ ya da ‘şişman’ olduğunu belirten Dağ’ın sorularımıza verdiği cevaplar şöyle:
Beş şahıstan birinin ‘obez’ olduğu Türkiye’de tablonun her geçen gün artma eğiliminde olmasının nedenleri neler?
Türkiye şu an Avrupa’da obezite oranında birinci sırada. Bizi İngiltere, Macaristan ve Litvanya takip ediyor. Obezite ve şişmanlığı birlikte düşündüğümüzde Türkiye’de toplumun 3’te 2’si obez ya da şişman. Toplumun 3’te 1’i olağan kilolu. Bu, çok önemli bir halk sıhhati sorunu. Bunun temelinde yetersiz ve istikrarsız beslenme yatıyor. 2020 global açlık indeksine baktığımızda dünyada 144 milyon çocuk yetersiz beslenmeye bağlı olarak bodur. 47 milyon çocuk çok zayıf, 5.3 milyon çocuk da 5’inci doğum gününü göremeden hayatını kaybediyor. Besine ulaşma, kâfi ve istikrarlı beslenmeyi sağlayacak besin kümelerini kâfi seviyede alamama çok kıymetli problemler olarak karşımıza çıkıyor. Bunun yanı sıra fizikî aktivite yetersizliği de kıymetli bir sorun. Türkiye’de fizikî aktivite alışkanlığı yaygın değil. Buna bağlı olarak başka taraftan da porsiyon büyüklükleri de obeziteyi tetikliyor.
‘VATANDAŞ KÂFİ VE İSTİKRARLI BESLENMEYİ SAĞLAYACAK BESİN ÇEŞİTLERİNE ULAŞAMIYOR’
Beslenme alışkanlıklarına ait neleri yanlış yapıyoruz? Bu mevzuda şuur oluşturulamıyor mu ya da eforlar karşılık bulmuyor mu?
Kâfi ve istikrarlı beslenme dediğimiz kavram insanların dört temel besin kümesinin istikrarlı ve kâfi bir halde tüketmesiyle ilgili. Günlük beslenmemizin dörtte birinin tahıllardan yani bulgur, pirinç, mısır vb. yiyeceklerden, dörtte birinin sebzelerden oluşması gerekiyor. Beslenmenin kalan yarısının üçte birinin meyve, üçte birinin et, yumurta üzere besinlerden, üçte birinin de süt ve gibisi eserlerden olması gerekiyor. Lakin bu bahsettiğimiz yüksek proteinli besinlerin ya da süt ve süt eserlerinin fiyatlarını görüyoruz. Vatandaş kâfi ve istikrarlı beslenmeyi sağlayabilecek bu besin çeşitlerine ulaşamıyor. Bu bir gerçek.
‘EKONOMİK ŞARTLAR İSTİKRARLI BESLENMEDEN UZAKLAŞTIRIYOR’
Vatandaşların yaygın olarak ulaştığı besinlerin çorba, pilav ve makarna olduğunu görüyoruz. Münasebetiyle buradaki beslenme modeli son derece sakıncalı. Aslında beslenmemizin dörtte birini oluşturması gereken besin kümesi tamamını oluşturuyor. Zerzevat yok, meyve yok, süt yok, peynir yok. İçinde bulunulan ekonomik şartlar insanları kâfi ve istikrarlı beslenmeden uzaklaştırıyor. Tahminen insanların bu mevzuda şuuru var lakin son üç beş aylık süreçte besin fiyatlarının inanılmaz sayılara ulaşması da tesirli. Pazara gittiğinizde bir kilo portakalın 7-8 lira olması beslenme modelini zarurî olarak insanların az evvel saydığım şeyleri tüketmesine neden oluyor.
‘Ekonomik kriz obeziteye neden oluyor’ diyebilir miyiz?
Olağan. Şunu söylemek lazım. İnsanların bu ekonomik problemlere kâfi ve istikrarlı beslenmelerini sağlayacak besin çeşitliliğine ulaşamamaları, karbonhidrat içeriği yüksek besinlere yönelmeleri bu durumu etkiliyor. Bu tablo hem genel olarak sıhhat problemlerini hem de obeziteyi etkiliyor. Beşerler ekmekle, makarnayla karın doyurmaya çalışıyor. Buna bağlı olarak da olumsuz etkileniyorlar.
‘OBEZİTE KANSER ÇEŞİTLERİ ÜZERİNDE DE ÇOK ETKİLİ’
Obezitenin neden olduğu diyabet, hipertansiyon başta olmak üzere çok sayıda hastalık bulunuyor. Kanserin dahi nedenleri ortasında gösterilebiliyor. Bu hastalıklar üzerinden düşündüğümüzde obezite toplum sıhhatini tehdit eden bir yerde mi duruyor?
Obezite tek başına estetik bir tasayı vurgulayan bir sıhhat sorunu değil. Aslında obezitenin neden olduğu birçok hastalık var. Bunlardan biri diyabet, biri kalp ve damar hastalıkları… Sindirim sistemi hastalıkları üzere birçok hastalıkta obezite rol oynuyor. Obez bir bireyde diyabet varsa kilo verdiğinde, olağan kilosuna geldiğinde diyabette düzelmeler ortaya çıkıyor. Kanser çeşitleri üzerinde de çok tesirli. Bahsettiğimiz sıhhat meseleleri insanların vefatına neden oluyor. Bu hastalıkların ortaya çıkmasında obezite en kıymetli faktörlerden biri.
‘COVİD-19, BESİN GARANTİSİNİN EHEMMİYETİNİ GÖSTERDİ’
Korona virüsü sürecinde yeme bozuklukları ve konuta kapanmanın akabinde hareketsizlik de epey arttı. Pandeminin obezite üzerindeki tesirini gelecekte daha da mı hissedeceğiz?
Birleşmiş Milletler’in “2030 yılında dünyada sıfır açlık” projesi var. Lakin Covid-19 salgınına bağlı olarak bu projeye ulaşılamayacağı görülüyor. En azından dünyada 39 ülkenin, büyük kısmı Afrika’da olmak üzere, sıfır açlık maksadına ulaşılamayacağı ortaya çıkıyor. Covid-19 bize besin garantisinin ne kadar değerli bir kavram olduğunu gösterdi. Yani insanların sağlıklı besinlere ulaşabilmesi ve bunun sürdürülebilir olması çok kıymetli. Türkiye geçmişte ziraî bakımdan kendi kendine yeten yedi ülkeden biriydi. Lakin şu an görüyoruz ki bu noktada değiliz. Azerbaycan’dan sıfır gümrük vergisiyle peynir getireceğiz diye bir haber vardı. Uruguay’dan, Arjantin’den getirilen etleri söylemiyorum. Kendi kendine yeten yedi ülkeden biriyken bu noktaya gelmek son derece düşündürücü. Televizyon haberlerinde insanların kapanış saatine yakın pazarlara giderek çürük besinleri alma imajları sahiden son derece dramatik. Söyleyecek kelam bulamıyor insan. Münasebetiyle Covid de bunu tetikledi. Zira insanların geliri azaldı. Gelir azaldıkça besine ulaşmak, kâfi ve istikrarlı beslenmeyi sağlayabilmek için gerekli besinlere ulaşmak zorlaştı.
‘COVİD-19’DAN KORUNMAK İÇİN MUCİZE BESİN YOK’
Uzmanlar korona virüsünün olumsuz tesirlerine karşı bireylerin bağışıklık sisteminin güçlü olması gerektiğine vurgu yapıyor. Obezite sorunu yaşayanların korona virüsünden daha olumsuz etkilenme ihtimalleri var mı?
Bağışıklık sisteminin güçlü olması bu cins enfeksiyon hastalıkları için son derece değerli. Covid-19’dan korunmak için mucize besin yok. Lakin immun sisteminiz güçlüyse bu hastalık karşısında bir avantaj sağlıyorsunuz. Sağlıklı, istikrarlı beslenmenin, fizikî aktivitenin ve tertipli uykunun bağışıklık sistemini güçlendirdiği kanıtlanmış durumda. Covid-19 enfeksiyon hastalığı olduğu için bireylerde yüksek ateş ve teneffüs kahrı açığa çıkıyor. Münasebetiyle bireylerin güç, protein, vitamin ihtiyacı de artıyor. Bu manada Covid-19 tanısı konulmuş bireylerin beslenmesinin buna nazaran planlanması gerekiyor. İmmun sistemini güçlendirmek için vitaminlerin tesirli olduğunu biliyoruz. Bu periyotta kâfi ve istikrarlı beslenmenin sürdürülmesi son derece değerli.
EBEVEYNLERE DÜŞEN SORUMLULUKLAR
Pandemi periyodunda uzaktan eğitim süreciyle birlikte çok sayıda çocuk bilgisayar başında eğitimlerine devam etti. Keza ebeveynlerde de meskenden çalışma hayli yaygın. Bu süreçte ebeveynlere hem kendileri hem de çocukları için ne cins sorumluluklar düşüyor?
Yetişkinlerde ve çocuklarda bu devirde en büyük sıkıntılardan biri bu oldu. Konutta ya da bilgisayar başında çok vakit geçiriliyor. Ebeveynlerin çocuklarının beslenmesinde kâfi ve istikrarlı beslenme dediğimiz kavrama dikkat etmesi gerekiyor. Çocukları gücü yüksek, besleyici kıymeti olmayan atıştırmalık ya da abur cubur dediğimiz besinlerden uzak tutmaları değerli. Bir orta öğün vereceklerse peynirli küçük bir sandviç olabilir. Taze meyve ya da salatalık üzere atıştırmalık sebzeler çocuklara sunulabilir. Güç içeriği yüksek cips, gofret üzere besinlerden çocukları uzak tutmak lazım. Bunların yanı sıra ebeveynler çocuklara rol model olarak fizikî aktivitelerini arttırabilir.
‘ALDIĞINIZ GÜÇ İLE HARCADIĞINIZ GÜÇ İSTİKRARLIYSA OBEZİTE ORTAYA ÇIKMAZ’
Yetişkinler için günde 40 dakika orta tempoda yürüyüşün kâfi olduğunu söylüyoruz. Bunlara çocukları da katabilirler. Bilgisayar karşısında hareketsiz bir süreç son derece olumsuz bir durum. Obezitenin temel bir sistemi var. Hormonal ya da metabolizmada bir sorun yoksa aldığınız güç ile harcadığınız güç istikrarlıysa obezite ortaya çıkmaz. Fakat aldığınız güç fazla harcadığınız güç azsa obezite kaçınılmaz. Diyetisyen meslektaşlarımızdan alandan aldığımız bilgiler bu periyotta obezitenin arttığı tarafında.
Gazete Duvar
