Türkiye’de internet ve toplumsal medyanın kısıtlanması tartışmaları devam ederken Tabir Özgürlüğü Derneği tarafından yayınlanan “EngelliWeb 2019: Buz Dağının Görünmeyen Yüzü Raporu”nda Türkiye’de erişime engellenen web siteleri, haber, toplumsal medya hesap ve içerikleri ile ilgili istatistiki datalar açıklandı.
‘BİR SABAH KALKIYORSUNUZ WİKİPEDİA ERİŞİME ENGELLENİYOR’
“Bir sabah kalkıyoruz Wikipedia erişime engelleniyor, sonraki gün OdaTV, çabucak gerisinden Independent Türkiye erişime engelleniyor” diyen Prof. Dr. Yaman Akdeniz yayımladıkları raporla ilgili şunları söyledi: “Biz Türkiye’deki internet sansürlerini değerlendirirken kamuoyuna buz dağının görünmeyen yüzünü göstermeye çalıştık. Türkiye’deki mevcut sistem aslında presçi, kısıtlayıcı, yasaklayıcı ve engelleyici bir nizam. Bir sabah kalkıyoruz Wikipedia erişime engelleniyor, sonraki gün OdaTV, acilen gerisinden Independent Türkiye erişime engelleniyor. Bu platform ve haber siteleri yıllarca erişime engelli kalabiliyor. Rapor da 2019 sonu itibarı ile mevcut vahim tabloyu tüm çıplaklığı ile ortaya koyuyor. Yalnızca sansür değil bu kısıtlayıcı ortamda yüzlerce kişi hakkında soruşturma açılıyor ve iddianameler hazırlanıyor. Toplumsal medya paylaşımları yüzünden gözaltına alınan ve tutuklananların sayısı günden güne artıyor. Tabir, basın ve internet özgürlükleri üstündeki pres günden güne artmaya devam edecek. Emel muhalif kısmı susturmak.”
İstanbul Haber Üniversitesi Hukuk Fakültesi Tedrisat Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz ve mütehassıs araştırmacı Ozan Inanç tarafından hazırlanan raporda 2019 sonu itibarıyla Türkiye’den 408 bin 494 web sitesinin erişime engellendiği belirtildi. EngelliWeb 2019 raporlama çalışması kapsamında tespit edildiği kadarıyla 2019 sonu itibarı ile 130 bin URL adresine, 7 bin Twitter hesabına, 40 bin tweet’e, 10 bin YouTube medyasına ve 6 bin 200 Facebook içeriğine de 5651 sayılı Kanun ve vesair kararlara istinaden erişim engellendi.
Prof. Dr. Yaman Akdeniz
Başkaca, 2019 sonu itibarı ile 5 bin kadar içeriğin erişim engelleme kararları sonrasında içerik sağlayıcılar tarafından yayından kaldırıldığı tespit edilen raporda öne çıkanlar şöyle:
- EngelliWeb girişimi kapsamında 2019 yılı içinde tespit edildiği kadarıyla Türkiye’den yekun 61 bin 049 alan ismi erişime engellenmiştir. Bu engellemelerin çoğunluğu (yüzde 70’i), 42 bin 145 alan ismi ile BTK Yöneticisi tarafından 5651 sayılı Kanun’un 8. unsuru kapsamında erişime engellenmiştir. 16 bin 797 alan ismine hakimlik, savcılık ve duruşma kararlarıyla, 1 bin 334 alan ismine Sıhhat Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu tarafından, 332 alan ismine Ulusal Piyango Yönetimi Umum Müdüriyeti tarafından, 292 alan ismine Kapital Piyasası Şurası tarafından, 80 alan ismine Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, 66 alan ismine Spor Toto Teşkilat Başkanlığı tarafından ve 3 alan ismine da Türkiye Jokey Kulübü tarafından erişimin engellendiği tespit edilmiştir.
2019 YILINDA ENGELLENEN (URL) İSTATİSTİKLERİ
- EngelliWeb girişimi kapsamında bugüne kadar 9. unsur kapsamında 408 farklı hakimlik tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişimi engellenmiş 16.358 URL tespit edilmiştir.
- 2019 yılı içinde, 5651 sayılı Kanun’un 9. unsuru dayanak gösterilerek 223 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen yekun 888 farklı karar ile erişime engellenen 5.599 haber adresi (URL) tespit edilmiştir. Tespit edilen 5.599 erişime engelli haberden 3.528 tanesi haber siteleri (içerik sağlayıcıları) tarafından bu haberler erişime engellendikten sonra yayından çıkartılmış ve kaldırılmıştır.
- 2019 yılı içinde “en çok haberi engellenen haber sitesi” kategorisinde 336 haberle Hürriyet gazetesi birinci sırada yan almıştır. Hürriyet bu haberlerden 318 adedini (yüzde 95) web sitesinden çıkartmıştır. 2. sırada 226 haberi erişime engellenen Haberler.com web sitesi taraf almaktadır. Haberler.com da erişime engellenen 226 haberinden 210 adedini (yüzde 93) web sitesinden çıkartmıştır. Üçüncü sırada ise 222 haberi erişime engellenen Sabah gazetesi taraf almaktadır. Sabah ise erişime engellenen haberlerden 34 adedini (yüzde 15) web sitesinden kaldırmıştır. Dördüncü sırada 198 haberi erişime engellenen Milliyet gazetesinin haber sitesi mekan almaktadır. Milliyet erişime engellenen haberlerinden 187 adedini (yüzde 94) web sitesinden kaldırmıştır. Beşinci sırada ise 186 haberi erişime engellenen T24 haber sitesi mahal almaktadır. T24 de erişime engellenen haberlerinden 171 adedini (yüzde 92) web sitesinden kaldırmıştır.
- 2019 içinde “erişime engellenen haberleri sayısal olarak en çok kaldıran ve silen” kategorisinde, erişime engellenen 336 haberinden 318 adedini (yüzde 95) kaldıran yahut silen Hürriyet tekrar bir numara sırada konum alırken, erişime engellenen 226 haberinden 210 adedini (yüzde 93) kaldıran yahut silen Haberler.com 2. sırada, erişime engellenen 198 haberinden 187 adedini (yüzde 94) kaldıran yahut silen Milliyet üçüncü sırada, erişime engellenen 186 haberinden 171 adedini (yüzde 92) kaldıran yahut silen T24 dördüncü sırada ve erişime engellenen 173 haberinden 166 adedini (yüzde 96) kaldıran yahut silen Habertürk beşinci sırada taraf almıştır.
- Bu kategoride 128 tane erişime engellenen haberinin 126 adedini kaldıran OdaTV (yüzde 98), 69 tane erişime engellenen haberinin hepsini kaldıran soL Gazete (yüzde 100), 65 tane erişime engellenen haberinin hepsini kaldıran Memurlar.net (yüzde 100) ve 50 tane erişime engellenen haberinin 46 adedini kaldıran Cihanşümul (yüzde 92) de dikkat çeken haber siteleri arasında bölge almaktadır.
ENGELLENEN VE SİLİNEN HABER (URL) İSTATİSTİKLERİ (2014-2019)
- 5651 sayılı Kanun’un 9. unsuruna kişilik haklarının ihlali gerekçesiyle URL bazlı erişim engelleme yaptırımı Şubat 2014 içinde yürürlüğe girmesinden sonraki süreçte ve 31.12.2019 tarihi itibari ile erişime engellenen yekun 16 bin 358 haber adresi (URL) ve içerik ve haber siteleri tarafından silinen yahut kaldırılan 8 bin 523 haber adresi (URL) tespit edilmiştir. Bu haberler 408 farklı sulh ceza hakimliği tarafından verilen 4 bin 158 farklı kararla erişime engellenmiştir. Yıllık bazda 5 bin 599 erişime engellenen yekun haberle 2019 bir numara sırada mahal alırken, 2019 ayrıyeten 3 bin 528 yekun haberle en çok haber silinen yahut çıkartılan yıl olmuştur.
EN ÇOK HABERİ ENGELLENEN HABER SİTESİ
- 2019 sonu itibarı ile umum yekunda ‘en çok haberi engellenen haber sitesi’ kategorisinde 1.858 haberi engellenen Hürriyet bir numara sırada, 1.118 haberi engellenen Sabah 2. sırada, 853 haberi erişime engellenen Cumhuriyet üçüncü sırada, 809 haberi erişime engellenen Sözcü dördüncü sırada ve 777 haberi erişime engellenen T24 beşinci sırada yan almaktadır.
- 2019 sonu itibarı ile umumî yekunda ‘en çok erişime engellenen haberi kaldıran haber sitesi’ kategorisinde erişime engellenen bin 858 haberden bin 198 haberi (yüzde 64) kaldıran Hürriyet bir numara sırada, erişime engellenen 777 haberden 738 haberi (yüzde 95) kaldıran T24 2. sırada, erişime engellenen 482 haberden 476 haberi (yüzde 99) kaldıran OdaTV üçüncü sırada, erişime engellenen 367 haberden 360 haberi (yüzde 98) kaldıran soL Gazetesi dördüncü sırada ve erişime engellenen 301 haberden 275 haberi (yüzde 91) kaldıran Haberler.com haber sitesi beşinci sırada konum almıştır.
- İçerik sahipleri tarafından silinen içeriklerle ilgili olarak raporda “her ne kadar 5651 sayılı Kanun’un 9. unsuru kapsamında sulh ceza hakimlikleri yalnızca ‘erişimin engellenmesine’ karar verebilse dahi çok sayıda haber sitesi sıklıkla ve giderek artarak erişime engellenen haber ve içeriklerini web sitelerinden kaldırmakta ve çıkartmaktadır” denilmiştir. Bu tatbikin bir sonucu olarak içerik sahipleri tarafından “kendi kendine kaldırılan içeriklerle” oto-sansürün artmakta olduğu belirtildi.
TÜRKİYE DÜNYADA AÇIK ARA ÖNDE
Söz Özgürlüğü Derneği raporunda ayrıyeten toplumsal medya platformları tarafından yayınlanan şeffaflık raporları da inceleyerek Türkiye’nin dünyadaki durumu da detaylı bir formda bedellendiriliyor. Raporda Türkiye’nin dünya genelindeki durumu 2012-2019 Bir numara Yarı Yıl Twitter Şeffaflık raporları da bedellendiriliyor. 2012 başı ve 2019 bir numara yarı yıl sonu itibarı ile Twitter’a Dünya umumunda gönderilen 7 bin 396 duruşma kararından yekun 5 bin 487 (yüzde 74) duruşma kararı Türkiye’den gönderilirken ve Türkiye bu kategoride açık ara 1. sırada bölge alırken, bin 096 karar ile Rusya 2. sırada, 336 kararla Brezilya üçüncü sırada bölge alıyor. Dünya umumunda gayri çıkartma taleplerine bakıldığında Twitter’a yekun 66 bin 007 talep gönderildiği ve bu taleplerden en fazlasının, 30 bin 769 (yüzde 46) taleple Türkiye’den gönderildiği, 14 bin 284 taleple Rusya’nın 2. sırada ve 6 bin 435 taleple Japonya’nın üçüncü sırada mekan aldığı görülüyor.
‘KRİZİ FIRSATA ÇEVİRME’
Raporda, erişim engelleme pratiklerinin 14. yılına girerken, devletin karmaşık internet sansür mekanizmasının daha evvel olmadığı kadar canlı ve canlı formda işlemeye ve gelişmeye devam ettiği belirtilmiş ve 2020 içinde RTÜK’ün de İnternet ile ilgili salahiyetini kullanacağı ve Covid-19 salgını sırasında ‘krizi fırsata çevirme’ anlayışıyla ortaya çıkan ve toplumsal medyayı daha da fazla denetim altına almak için atılan adımlarla 2020 içinde 5651 sayılı Kanun’da daha da kısıtlayıcı birtakım değişiklikler yapılacağının öngörüldüğü belirtildi.
Raporun Web Adresi
Gazete Duvar
