Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan bugün Cuma namazından sonra ‘Türkiye’nin güç müjdesi’ni açıkladı. Karadeniz’de 320 milyar metreküp doğalgaz bulunduğunu belirten Erdoğan 2023’te Karadeniz doğalgazının kullanıma sunulmasını hedeflediklerini anlattı. Karadeniz’de bulunan doğalgaz uzun vadede nasıl sonuçlar yaratacak? Bulunan rezerv eksen kaydırır mı? Gazete Duvar muharrirleri değerlendirdi…
ÜMİT AKÇAY: IKTISATTAKI TIKANIKLIĞI GİDERMEYE YETMEYECEK
Erdoğan’ın açıkladığı gaz rezervi ölçüsünün (320 milyar metreküp), daha evvel memleketler arası basına sızdırılan ölçüden (800 milyar metreküp) daha az olduğu ortaya çıktı. Münasebetiyle gaz rezervinin ne kadar olduğu, bunun ne vakte çıkarılabileceği ve maliyetinin ne olacağı üzere hususların netleşmesi gerekiyor. Daha sağlıklı bir kıymetlendirme, sonrasında yapılabilir. Şimdilik söyleyebileceğim şudur: Bu tip bir gaz rezervinin bulunması, elbette ithalat faturasının azalmasına neden olabilir. Lakin bu kaynağın bulunmuş olmasının kendisi, ekonomik modeli ve tıkanıklıklarını gidermeye yetmeyecektir. Kıymetli olan 2013 sonrası yaşanan yapısal kriz konjonktürünün ve birikim modeli krizinin nasıl çözüleceği.
MÜHDAN SAĞLAM: TÜRKİYE’NİN 6-8 YILLIK MUHTAÇLIĞINI KARŞILAR
Türkiye’nin bulduğu 320 milyar metreküp gaz değerli. Fakat öncesinde rezervlerin daha fazla olduğuna dönük spekülatif haberler, piyasada beklentiyi arttırdı. Haliyle gerçek rezerv açıklandığında beklentinin altında kaldı. Türkiye’nin yıllık tüketimi 40-50 milyar metreküp ortasında değişiyor. Bu haliyle rezerv Türkiye’nin ortalama 6-8 yıllık gaz muhtaçlığını karşılar. Lakin Erdoğan rezervin çıkarılması için 2023’ü adres gösterdi. Rezervin bulunduğu derinlik üzere faktörler de bu süreyi tesirler. 2023te Türkiye’nin doğal gaz tüketiminin 60 milyar metreküp olacağı bir senaryoda bu sefer 5 yıllık muhtaçlığı karşılar. Bununla birlikte “eksen değişecek” tabirinin savlı ve abartılı olduğunu söylemek gerekiyor.
BAŞKAN ALGEDİK: ARTIK TÜKETİCİYE SONDAJIN PARASINI ÖDETECEKLER
AK Parti Genel Lideri 320 milyar metreküplük bir gaz rezervini bulduklarını açıkladı. Fatih gemisinin 3 haftada sondaj ve testi tamamlaması ve Türkiye’nin şimdiye kadar bulduğu rezervin 100 katını bulması inanılmaz.
Bu, teknik olarak mümkün değil, siyaseten mümkün. İklim, etraf, güç siyaseti ve toplum için de mümkün değil. Hatta felaket. 72 milyar metreküp gaz alım muahedesi olan, bunun 20-25 milyar metreküpünü kullanamayan, bu yüzden ödeme yapan Türkiye’nin düşük etraf standartları, kontrolsüz yatırımlar, yakıtlardan alınan yüksek KDV ve ÖTV ile aslında işi sıkıntı. Artık tüketiciye sondajın parasını ödetecekler. Karadeniz yaylaları ve vadileri seyahat denizini de yıkıma uğratacaklar.
Lakin bu durum işin imkansızlğını da ortaya koyuyor. 8-10 yıllık milyarlarca liralık böylesi bir yatırımı yapacak ne iktisat, ne güç gereksinimi, ne etraf ne de iklim var. Bunu herkes biliyor.
İLHAN UZGEL: REZERVİN EKSEN DEĞİŞTİRME İHTİMALİ YOK
Bulunan rezerv beklentilerin altında. Örneğin Kıbrıs Rum Kısmının bulduğunun altında. Bu rezervin hâlâ ne kadar derinlikte ve ne kalitede olduğu aşikâr değil. Bu rezerv Türkiye’nin 6-7 yıllık gereksinimini lakin karşılar. Bunu çıkarmak için ve nakletmek için büyük yatırım gerekecek. O yüzden global şirketleriyle işbirliği yapmak gerekecek. Bulunan rezervin şu anki tabloya nazaran iç ve dış siyasette rastgele bir eksen değiştirme ihtimali yok.
MUSA ÖZUĞURLU: ÇOK DA ABARTMAMAK LAZIM
Gazın bulunması elbette olumludur fakat şayet bulunan gaz yalnızca 320 milyar metreküp ise, devamı yoksa sevinci çok da abartmamak lazım. Kabaca karşılaştırma yapılabilmesi için birtakım örnekler verilebilir. Türkiye’nin bulduğu belirtilen gazın ölçüsü 320 milyar metreküp. Rusya’nın 38, İran’ın 32, Katar’ın yaklaşık 25 trilyon metreküp kanıtlanmış gazı var. Sahip oldukları rezervler trilyon ile ölçülen ülkelerin sayısı ise 25 kadar. Türkiye yılda yaklaşık 50 milyar metreküp gaz tüketiyor ve yaklaşık 15 milyar dolar ödüyor. Yani bulunan ölçü 320/50 = yaklaşık 6 yıllık gaz demektir. Bu da 6 yılda yaklaşık 90 milyar dolar eder.
Keşif bu hali ile Türkiye’yi “eksen tercihi yapabilecek” lükse eriştirmekten çok uzak. Malum Türkiye güçte dışa bağımlı bir ülke ve doğalgaz bu bağımlılığın değerli kalemlerinden birisi. Bulunan ölçü bağımlılığı süreksiz bir müddet erteleyebilir lakin daha fazlası yoksa Türkiyeyi “gaz koridoru” olmaktan kurtarmaya yetmez. Diğer yandan Türkiye gaz için süreksiz olarak dışa bağımlılıktan kurtarabilir fakat bir başka kıymetli kalem olan petrolde dışa bağımlılık devam edecek.
Bir öteki soru gazın çıkarılmasının hangi teknoloji ile olacağı. Bildiğimiz kadarıyla Türkiye’nin kâfi teknolojisi yok. Bu durumda milletlerarası rekabette hangi ülke ve şirket tercih edilecek?
Gaz iktisada kesinlikle katkı sağlayacaktır lakin bu, Türkiye’de refahın artacağı manasına gelmeyebilir. Bilhassa gelişmekte olan ülkelerin her birisi iktisadını bir temel kalem üzerine oturtmuş durumda. Yani Katar’ın gaz, Suudi Arabistan, İran’ın petrol kalemi üzere. Fakat bu kalem her ülkeye memnunluk getirmiyor.
Gaz ve petrol zengini İran, Rusya, Suudi Arabistan, Nijerya, Venezuela’yı ele alalım. Bu ülkelerde zenginliğin halk ile kâfi ölçüde paylaşılmadığını ya da bu ülkelerin çabucak hepsinde insan hakları, toplumsal haklar, demokrasi, refah üzere başlıklarda büyük meseleler yaşanabildiğini görüyoruz. Bu da “gaz bulundu, tüm meselelerimiz kısa müddette hallolacak” fikrinin acelecilik olduğunu gösterir.
Öteki yandan anılan ülkelerin çabucak hepsinde kesim aşikâr bir zümrenin hatta muhakkak ailelerin elinde ve iktidarda kalma aracı olarak da kullanılıyor. Türkiye’de gazın da (savunma sanayii ve inşaatta olduğu gibi) bir klik tarafından sahiplenilmesi, sermayenin aşikâr bir zümrede birikmesi sürecini de sertleştirecek ve sınıfsal çelişkiyi daha da arttıracaktır. Bu ortada memleketler arası sermayenin Türkiye’ye olan “ilgisi de” artacaktır. Bunun ileride ne üzere sıkıntılara yol açacağını şimdiden kestirmek sıkıntı.
Sonuç olarak gazın bulunmasının olumlu yanları olduğu ortada lakin beklenti yaratıldığı üzere Türkiye’yi ilanihaye bağımlılıktan kurtaracak, büyük zenginlik ve refah getirecek bir ölçüde olmadığı anlaşılıyor. Üstüne ne formda ve kimler tarafından çıkarılacağı ve bir zenginlik olarak nasıl kullanılacağına bağlı olarak tasa yaratacak ihtimaller ile de karşı karşıya olduğumuzu söyleyebiliriz.
Gazete Duvar
