Qu Dongyu*
Covid-19 dünyada insan sıhhati ve refahına darbe vururken, her birimiz için besin üretme ve sağlıklı besine erişimi temin etme zaruriliği gözardı edilmemelidir. Gezegendeki tüm insanlara günlük besin sağlamak zorunda olan besin sistemleri, salgın tehdidi altındadır. Çağdaş tarihin en makûs besin krizinden kaçınmak istiyorsak, uygun ölçekte ve güçlü stratejik bir memleketler arası işbirliğine muhtaçlığımız var.
Global besin sistemleri ve besin güvenliği, salgından evvel bile tarım zararlıları, yoksulluk, çatışmalar ve iklim değişikliğinin tesirleri üzere birçok faktör tarafından zorlanıyordu. FAO’nun Dünyada Besin Güvenliği ve Beslenme Durumu isimli son raporuna nazaran, 2019’da yaklaşık 690 milyon kişi -neredeyse dünyadaki her on şahıstan biri- açtı. Covid-19 pandemisi 2020’nin sonu itibariyle dünya genelinde 130 milyon kişiyi daha kronik açlığa sürükleyebilir. Dahası, 2019’da üç milyar insan sağlıklı beslenmeye erişimden yoksundu ve öteki makus beslenme biçimlerinden muzdaripti.
Pandemi ve pandemiyle ilgili sınırlama önlemleri nedeniyle, global besin tedarik zincirlerinde kesintiler, işgücü kıtlığı ve hasat kayıpları yaşadık. Artık ise ekim döneminin geciktiğini görüyoruz. Çalışma ve geçim kaynakları için besin sistemlerine bağlı olan yaklaşık 4,5 milyar insan, tüketiciler için besin üretmek, toplamak, depolamak, işlemek, taşımak ve dağıtmanı yapmanın yanı sıra kendileri ve ailelerini beslemek için çalışıyor. Besin sistemi istihdamının yüzde 35’ini riske altına sokan pandemi, bayanları daha da yüksek oranda etkiliyor.
Bu gerçekliğin hem anlık hem de geniş kapsamlı tesirleri var. Birlikte, Covid-19’un besin güvenliği ve beslenme üzerindeki ziyanlı tesirlerini sınırlayabiliriz ve sınırlamak zorundayız. Tıpkı vakitte, daha güçlü ve adil bir gelecek için besin sistemlerimizi dönüştürmemiz gerekiyor. Daha iyisini inşa etmek için.
Pandeminin en başından beri, Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), herkese besleyici besin sağlamaya yardımcı olmak için ölçeklenebilir ve sürdürülebilir tahliller üzerinde çalışmaları için ülkeleri ve çiftçileri faal olarak destekledi. Bu, aksiyonlar için yedi öncelikli alan belirleyen FAO’nun kapsamlı Covid-19 Karşılık ve Güzelleşme Programı’nın temelini oluşturur. Lakin, bu tahlilleri kolaylaştırmak ve üzerine koymak için, mevcut klasik yaklaşım kâfi olmayacaktır. Aşağıdaki üç stratejik değişim, ortak cevabımıza rehberlik etmelidir.
Birinci olarak; karar verebilmek için daha iyi datalara muhtaçlığımız var.
Covid-19’un tesirine vaktinde ve tesirli karşılık verebilmek, bu bahiste dayanağın tam olarak nerede ve ne vakit gerekli olduğunu ve bu takviyenin en iyi nasıl uygulanabileceğini bilmeye bağlıdır. Bunun için de en aşağıdan en üste kadar, daha geniş ölçekli bilgi, bilgi ve tahliller üzerine çalışılması gerekiyor.
Fizikî uzaklık üzere pandemiyi denetim etmeye yönelik önlemler nedeniyle bilgi toplama süreçleri kesintiye uğrarken, FAO, ülkesel, bölgesel ve global seviyelerde data toplama yollarını süratle uyarlamakta ve geliştirmektedir. Örneğin, FAO yakın vakitte besin fiyatları ve hassaslık tahlili konusunda gerçek vakitli bilgiler için FAO Bilgi Laboratuvarı’nı yayınladı. Ayrıyeten, ülkeler içindeki müdahaleleri önceliklendirmeye yardımcı olmak için 1 milyondan fazla coğrafik veriyi içeren ‘El-Ele Coğrafik Jeo-Uzamsal Platformu’nu geliştirdik. Bu uygulama ile elde edilecek görsel datalar, olumsuz hava şartlarından etkilenebilecek muhtemel sıcak noktaların vakit içinde gelişimleri hakkında erken ikazlar yapılabilmesine imkan sağlayacak.
İkinci olarak; kolektif eylemlerimizin sinerjisini önemli ölçüde artırmalıyız.
Covid-19 krizi bizlere yalnızca bir ortaya gelmemiz değil, birebir vakitte daha evvel hiç olmadığı bir biçimde ahenk içinde hareket etmemiz gerektiğini de gösteriyor. Üretilen tüm dataları ve kaynakları ortak bir havuzda toplamak salgınla uğraşta bütünsel bir cevap ve iyileşme açısından epey kritik ehemmiyettedir. Bu tıpkı vakitte ekonomik iştirak, ziraî ticaret, sürdürülebilir ve güçlü besin sistemleri, gelecekte muhtemel, hayvandan beşere bulaşabilecek salgınların önlenmesi ve koordineli insani yardım hareketinin sağlanması hususlarında güçlü bir iş birliği de sağlayacaktır.
Pandemi halihazırda global ve bölgesel ticaret üzerinde gibisi görülmemiş bir tesir yaratıyor. 2020’de dünya mal ticaretinin yüzde 32’ye kadar daralması bekleniyor. Çağdaş zamanlardaki öteki besin yahut sıhhat krizlerinden farklı olarak, Covid-19’un tesirleri ulusal, bölgesel ve global seviyede arz ve talep şoklarına neden oluyor ve bu da besin üretimi ve erişilebilirliği için ani ve uzun vadeli risklere yol açıyor. Ticaret gerekliliklerinin uygunluğunu sağlamalı ve eserlerin sonların ötesine taşınmasında verimliliği artırmalıyız. FAO, bölge içi ticarete odaklanarak memleketler arası tarım ve besin ticaretini kolaylaştırmayı ve artırmayı hedeflemektedir.
Ek olarak, gelecekte hayvandan beşere geçen salgınlarının önlenmesi, ilgili tüm bölümlerden paydaşlar ortasında uyumu gerektirir. Bu, yüksek riskli alanlardaki potansiyel salgınları ele almak için sıhhat kesiminin yanı sıra ulusal ve lokal doğal kaynak idaresi ile kırsal kalkınmayı da içerir. Bu gereksinimlere karşılık vermek için FAO ve Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) yakın vakitte FAO/WHO Ortak Merkezi’ni güçlendirdi. Bu merkez, Codex Alimentarius Komisyonu’na konut sahipliği yapmakta ve zoonotik tehditleri iddia etmek, önlemek ve denetim etmek için ulusal kapasiteler oluşturmak üzere FAO, WHO ve öteki global ortaklar ve uyum sistemlerinin zoonotik hastalıklar konusundaki uzmanlığı birleştirmektedir.
Pandemiye karşı besin ve tarımda tesirli bir müdahale, bilhassa kırılgan küçük toprak sahiplerinin ve aile çiftçilerinin geçim şartlarını iyileştirmek için ortak insani hareketi gerektirir. Birleşmiş Milletler kuruluşları, özel kesim, sivil toplum ve kilit mahallî aktörler ortasında ve ortasındaki iş birliğini ve iştirakleri dikkatlice ve kâfi bir biçimde artırmalıyız. Lakin, daha fazla tutarlılık ve verimlilik için el ele çalışırsak, alanda muvaffakiyete ulaşabiliriz.
Üçüncü olarak, yenilikleri hızlandırmalıyız.
Yeni yatırım stratejileri, dijital teknoloji ve altyapı yenilikleri, daha iyi bilgi elde etmek, besin üretiminde verimliliği artırmak ve pazara erişim sağlamak için gereklidir. Bu bağlamda, özel dalın yenilik ve sonuç odaklı yaklaşımına dayalı olarak sistemlerinde ince ayar yapabilen hükümetler ve milletlerarası kuruluşlar için, özel dalın sunabileceği birçok faydalı tahlil vardır.
Besin krizlerinin önlenmesi sıhhat krizi bitene kadar bekleyemez ve salgından evvel şahit olunan kabul edilemez açlık ve besin güvensizliği seviyelerine geri dönmeyi de hedefleyemeyiz. FAO, toplayıcı gücünü, gerçek vakitli bilgilerini, erken ihtar sistemlerini ve teknik uzmanlığını dünyanın hizmetine sunuyor. Birlikte en savunmasızlara yardım edebilir, daha fazla krizi önleyebilir, şoklara karşı dayanıklılığı artırabilir ve besin sistemlerimizin tekrar yapılandırılmasını hızlandırabiliriz.
Birlikte herkesin iyi beslendiği bir gelecek sağlayabiliriz. Sizi, bize katılmaya ve tahlilin bir kesimi olmaya davet ediyorum.
*Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü Genel Yöneticisi
Gazete Duvar
