Gültan Kışanak 12 Eylül askeri darbe devrinde, şimdi 19 yaşında iken tutuklandı. 1980-1982 yılları ortasında Diyarbakır Cezaevi’ndeydi. Azap gördü. Dışarıya çıktığında onda ne değişmişti? “İmkansızı başarmış üzereydim. Bir kaygı tünelinden geçmiş, hırpalanmış lakin güç kazanmış, umutlarını hayallerinin sığınağında büyütmüş ve büyümüş olarak çıktım cezaevinden ve yoluma devam ettim” diye yanıtlıyor Kışanak.
2014 Türkiye Lokal Seçimlerinde Diyarbakır Büyükşehir Belediye Lideri seçilen Kışanak’ın cezaevi süreci bugün de devam ediyor. 25 Ekim 2016’da gözaltına alındı. 30 Ekim 2016’da, DBP’li Meclis Üyesi Fırat Anlı’yla birlikte tutuklanarak Kocaeli F Tipi Cezaevi’ne gönderildi.
Kışanak hakkında “terör örgütü kurmak ve yönetmek” cürmünden 41 defa, “terör örgütü propagandası yapmak” ve “kanuna karşıt toplantı ve yürüyüşlere silahsız katılarak ihtara karşın tabiatıyla dağılmamak” cürümlerinden 57 yıl 6 aydan 230 yıl 6 aya kadar mahpus cezası istendi.
Kışanak’a 12 Eylül’ün Kürt bölgesine tesirini, mevcut iktidarın “Kürt meselesine” yaklaşımını ve muhalefeti sorduk.
12 Eylül’ün Türkiye tarihi açısından kayıp bir vakte neden olduğu, şimdinin toplumunda izleri olduğu düşünülür. Kürt kentlerine ve siyasi hareketine tesiri nasıl oldu?
12 Eylül toplumsal gelişimin istikametini değiştirmek hedefiyle yapılan bir darbeydi ve hem toplumsal yapıda hem de devlet nizamında esaslı değişikliklere yol açtı. Bu nedenle günümüzde hala 12 Eylül yaşanıyor demek abartı olmayacaktır. Türkiye genelinde, 12 Eylül öncesinde, toplumda “aktif yurttaş” olma yolunda güçlü bir uğraş vardı. Hak arama, haksızlığa karşı çıkma, talepleri için uğraş etme, örgütlenme üzere; demokratik toplum olma argümanının güçlü emareleri vardı. Bu özellikler, canlılık ve dinamizm belirtisidir. Çalışanlar, gençler, bayanlar, fakirler yani halk geleceğe ilgi duyuyor, meselelerin tahlilinde kendisini özne olarak görüyordu. 12 Eylül bunu kesintiye uğrattı. Baskı ve şiddet toplumu edilgen, güce ve iktidara nazaran biçim değiştiren, talep eden değil, iktidardan bekleyen, verilene razı olan, özne olma tezini yitiren bir yapıya zorladı. 12 Eylül rejiminin otoritenin, gücün korkusunu daima yüreğinde taşıyan, “suskun toplum” yaratma emeli, ne yazık ki bir müddet sonra şeklen sivil yönetime geçilse de değişmedi.
Kürtler de bütün bunlardan nasibini aldı. Lakin, Diyarbakır Cezaevi’nde uygulanan vahşete karşı onurunu muhafaza refleksi de harekete geçti. Kürt hareketinin kısa müddette kitleselleşmesinde bunun değerli bir katkısı oldu. 40 yıldan beri devam eden savaşın, çatışmanın nedenleri sorgulanırken, 12 Eylül rejiminin belirleyici tesiri gerçek anlaşılmalıdır. Demokratik uğraş imkânlarının tümden ortadan kaldırılmasının yıkıcı tesirlerini yaşıyoruz hâlâ. Bu nedenle 12 Eylül rejimi ile hakikat düzgün bir hesaplaşma Türkiye’nin demokrasi problemlerinin da Kürt probleminin de tahlilinde kilit bir rol oynuyor.
19 yaşında tutuklandınız. 1980-1982 yılları ortasında Diyarbakır Cezaevi’ndeydiniz. Azap gördünüz. O derece şiddetin içinden kalabalığa karıştığınızda, dışarıya çıktığınızda sizde ne değişmişti?
İmkansızı başarmış üzereydim. Bir kaygı tünelinden geçmiş, hırpalanmış lakin güç kazanmış, umutlarını hayallerinin sığınağında büyütmüş ve büyümüş olarak çıktım cezaevinden ve yoluma devam ettim.
‘KAÇ KİŞİYİ DAHA TUTUKLAYABİLİRLER?’
40 yıl evvel cezaevindeydiniz. Bugün de cezaevindesiniz. Ferdî tarihinize bakınca bilhassa Kürtler açısından durumun değişmediği görünüyor. Bunun kırılabileceğini düşünüyor musunuz? Nasıl?
Evet. Benim 40 yıl sonra bir sefer daha cezaevinde olmam, Kürtlere yönelik baskı siyasetlerinin devam ettiğinin bir göstergesi. Lakin ortadan geçen 40 yılda neler yaşandığını görmeden güya her şey yerinde sayıyormuş üzere bir kıymetlendirme de eksik kalacaktır. Benim ve benim üzere çok sayıda Kürt siyasi rehinenin varlığı bile baskıcı devlet siyasetlerinin artık dikiş tutmadığının bir göstergesi. Kaç kişiyi daha tutuklayabilirler?
Bugün yaşananlar değişimi, gelişmeyi kabul edemeyenlerin ayak diremesidir. Değişim, tahlil, barış kaçınılmaz olarak kapıya dayanmıştır. Tahlilin kapısı kesinlikle açılacaktır. Keşke daha ağır bedeller ödenmeden ve daha fazla gecikmeden gerçekleşse. Bu tarihî sorumluluk tüm demokratik muhalefetin omuzlarında.
‘ŞU ŞARTLARDA DIŞARISI CAZİP GELMİYOR’
Sizi ve öteki Kürt siyasetçileri ne vakit dışarıda göreceğiz? “Siyasi rehine” olduğunuzu söylüyorsunuz. Bu durum hangi koşullarda sona erecek?
Güçlü bir demokrasi ittifakı kurulur ve memleketin meselelerini çözme tezi ile halkın karşısına çıkılırsa, yalnızca bizler değil açık cezaevine dönüşen tüm ülke rahat bir nefes alır. Hiçbir demokratik hakkın kullanılamadığı, insanların fikirlerini söylemeye korktuğu, iktidarı eleştiren bir cümle için televizyon ekranlarının kapatıldığı, bayana yönelik türlü şiddetin giderek arttığı, adalet ve hukukun üstünlüğü sözlerinin neredeyse sözlüklerden çıkartılacak kadar görünmez olduğu bir dışarı, hiç cazip gelmiyor doğrusu. En iyisi, içerisi dışarısı demeden, minimum demokrasi kurallarının işlediği, kronik problemlerin tahlil masasına yatırıldığı bir süreç için el birliğiyle çabalamalı.
‘TÜRKİYE TANSIYON ÇIZGISINE DÖNÜŞMÜŞ BİR ÇEMBERİN İÇİNDE’
Yeni Türkiye ideolojisinin Bahçeli-Erdoğan birlikteliğinden oluşan ‘İslamcı milliyetçilik’ olduğu görülüyor. Bu birlikteliğin ‘Kürt sorununa’ ait yaklaşımı sizce nasıl?
Mevcut iktidar blokunun başta Kürt sorunu olmak üzere Türkiye’nin temel problemleri konusunda hiçbir strateji, tahlil yaklaşımı yok. Militarist siyasetlerin, içeride ve dışarıda tek seçenek olarak ön planda tutulmasının bir tek nedeni var; o da iktidarda kalabilmek. Bu yaklaşımın sonu; Ortadoğu labirentinde ve global emperyalist güçlerin hesapları ortasında yolunu kaybetmek olur. Suriye, Libya, Akdeniz, Irak derken dört bir yandan daima hararetli- ateşi yüksek, adeta tansiyon çizgisine dönüşmüş bir çemberin içinde Türkiye. Bu durum daha ne kadar, bir kıvılcım almadan devam edebilir? Tüm Türkiye’nin iktidar bloğunun yarattığı tartışmayı, gündemleri bir kenara bırakıp, alternatif tahlil stratejileri üzerinde baş yorması gerekir. Yoksa durum pek parlak gözükmüyor.
Bir kaç gün evvel Sakarya’da çalışan, mevsimlik tarım personeli Kürt aileye yönelik ırkçı hücum, nefret lisanının, daima düşman yaratma zihniyetinin, siyasetinin, Türkiye’yi içeride de ne kadar tehlikeli bir hale getirdiğini gösteriyor. Bu zihniyeti mahkum etmenin tek yolu, barış siyasetlerini büyük bir içtenlikle ve ortaklaşarak, herkesi katarak geliştirmek. İktidarın planlarına baş yormaktansa, tahlile, barışa, demokratik gelişime baş yormak çok daha değerli.
‘EŞ BAŞKANLIK, EŞİT TEMSİL ARGÜMANIN GÖRÜNEN YÜZÜ’
Dışarı çıktığınızda sizi kapıda bekleyenler kimler olsun? Aslında özlediklerinizi soruyorum…
Kimse kapıda beklemesin. Gerçek bir özgürlük selamıyla ben karşılamak isterim. Özlediğim herkesi, tüm dostlarımı, arkadaşlarımı, ailemi, yakınlarımı, yoldaşlarımı…
Tahliye olmanın en berbat yanı, kapının gerisinde birilerini bırakarak çıkmak. Kanılarından ötürü, siyaset yaptıkları için, problemlere tahlil aradıkları için, adalet ve özgürlük istedikleri için cezaevlerinde bedel ödeyen herkes için kapılar açılsın.
Yeni Ömür Gazetesi’ndeki bir yazınızda HDP’nin bayan özgürlük çizgisini güçlendirecek sorular üzerinde durması gerektiğini yazdınız. “Nerede yanılgı yaptık?” sorusu başlığı altında sorular silsilesi ile devam ediyordu yazı. O yazı niye yazıldı? Eksiğiyle gediğiyle HDP için görünen nedir size?
HDP’nin bayan özgürlüğü savı, o denli bir kaç pratik siyaset ile sonlu değil. “Eş başkanlık”, “eşit temsil” bu savın görünen yüzü. Geleceğin demokratik toplumunu inşa etmek, eşitlik ve özgürlük pahalarını toplumsal değişimin rehberi olarak kabul etmek üzere büyük bir teze sahip HDP. Yazdığım yazı bu iddiayı kamuoyu önüne getirmek içindi. Çünkü büyük argümanlar büyük çabalar gerektirir.
‘KÜRT BAYANLARINI HAREKETE GEÇİREN ŞEY ÖZGÜRLÜK İHTİYACIYDI’
Türkiye’deki bayan hareketinin, Kürt hareketi içinde yer alan bayanlardan da ilham alarak buralara geldiğini düşünüyorum. Öbür taraftan bu denli feodal yapıya, kültürel kodlara karşın Kürt hareketi de inanılmaz ölçüde yol katetti. Bu nasıl gerçekleşebildi?
Yokluğu çekilen şey çok değerli olur ve insanı ona ulaşmaya yöneltir. Kürt bayanlarını harekete geçiren şey özgürlük gereksinimiydi. Fakat yanılgılı bir durumu da düzeltmek gerekir. Feodal yapılarda, hele ki çözülmeye başladıkları süreçlerde toplumsal hareketler için kıymetli fırsatlar oluşur. Kürt bayanları da bu fırsatları kıymetlendirerek, ideolojik- politik şuurla buluşarak hayli uzaklık katettiler. Kapitalizm, ataerkinin çözülüp yok olduğu, cinsiyet eşitliği ve özgürlüğünün sağlandığı bir sistem değildir. Tam aksine, erkek egemenliği, kapitalist sistemde en örgütlü halini yaşamaktadır. Global kapitalist sistemde bayan vücudu ve emeği en temel sömürü alanı haline getirilmiştir. Bugün dünya genelinde bayan hareketleri, kapitalist sistem aykırısı bir karakter kazanmaya hakikat evriliyor.
‘HAYATIN HER ALANINDA BAYANLAR BEN DE VARIM DEMEYE BAŞLADI’
Artık baktığınızda en çok neyi başardık diyorsunuz?
Bayan özgürlük gayretinin, toplumsal- siyasal çabanın, temel gündemlerinden biri haline gelmesi değerli bir muvaffakiyet. Önemsediğim bir başka muvaffakiyet bayanlarda özgüven gelişimi. Yalnızca siyasette değil hayatın her alanında bayanlar “ben de varım” demeye başladı. Ekonomik toplumsal pozisyonu, eğitim seviyesi, ömür stili çok farklı kısımlardan bayanlarda “özgüven” gelişimini görüyoruz. Bu çok değerli. Erkek egemenliğinin tekrar üretiminde, bayana giydirilmiş “özgüven” eksikliğinin çok değerli bir rolü var. Bayanın özgüven kazanması, eşit ve özgür bir geleceğe gerçek atılmış en büyük adım.
Gazete Duvar
