R. O. Parke Loyd
Proxima Centauri, Güneş Sistemi’ne en yakın yıldızdır. Birkaç yıl evvel, bir araştırma grubu, yıldızın yörüngesinde dönen Proxima-b isimli bir gezegenin varlığını ortaya çıkardı. O, Dünya’dan biraz daha büyük, büyük olasılıkla kayalık ve ‘yaşanabilir bölge’ ya da ‘Goldilocks bölgesi’ denen yerde bulunuyor. Bu, Proxima-b’nin yıldızdan yanlışsız uzaklıkta olduğu manasına gelir ve bu sayede yüzeyinde sıvı su bulunabilir.
NEDEN PROXIMA CENTAURI’YE BAKIYORUZ?
Öte yandan, bu yıldız sistemi, Güneş’ten büyük oranda farklı. Proxima Centauri, ‘kırmızı cüce’ ismi verilen küçük bir yıldız, Güneş’in yarıçapının yaklaşık yüzde 15’i büyüklüğe sahip ve büyük oranda daha soğuk. Şu durumda, Proxima-b’nin Goldilocks bölgesinde olması için, aslında Proxima Centauri’ye Dünya’nın Güneş’e olduğundan çok daha yakın olması gerek.
Daha küçük bir yıldızın daha uslu bir yıldız olacağını düşünebilirsiniz lakin aslında durum hiç de o denli değil; kırmızı cüceler, Güneş’e kıyasla çok daha sık yıldız parlamaları üretir. Hâl böyleyken, öbür bir yıldız sisteminde hayat ihtimali barındıran en yakın gezegen olan Proxima-b, Dünya’nın Güneş Sistemi’nde maruz kaldığı uzay havasından çok daha şiddetli bir uzay havasına maruz kalıyor.
NELER BULDUK?
2018 yılında meslektaşım Meredith MacGregor, Proxima Centauri’den, Güneş’teki patlamalardan çok daha farklı görünen ışık parlamaları yayıldığını keşfetti. Proxima Centauri’yi gözlemlemek için ışığı milimetre dalga uzunluklarında algılayan bir teleskop kullanıyordu ve bu dalga uzunluğunda büyük bir ışık parlaması gördü. Gökbilimciler, daha evvel milimetre dalga uzunluğundaki ışıkta gerçekleşen bir yıldız parlamasına şahit olmamışlardı.
Meslektaşlarım ve ben, yıldızdan yayılan milimetre ışığındaki bu olağandışı parlamalarla ilgili daha fazla şey öğrenmek ve bunların nitekim de parlama mı yoksa diğer bir olgu mu olduğunu anlamak istedik. Proxima Centauri’nin şu ana dek elde edilmiş en geniş dalga uzunluğu kapsamına sahip (yaklaşık iki günlük) en uzun müşahede setini elde etmek için Dünya’daki dokuz teleskop ve bir uydu müşahede konutunu kullandık.
Müşahede başlar başlamaz, sahiden de büyük bir parlama fark ettik. Yıldızın ultraviyole ışığı saniyenin çok küçük bir kısmında 10 bin kattan fazla bir oranda arttı. Şayet beşerler ultraviyole ışığı görebilselerdi, bu, bir kameranın flaşı yüzünden görme yeteneğini kaybetmek üzere olurdu. Proxima Centauri hakikaten çok süratli parladı. Işıktaki bu artış sadece birkaç saniye sürdü ve ardından kademeli bir azalma yaşandı. Bu keşif, bu garip milimetrelik salımların hakikaten de parlama olduğunu doğruladı.
BU DURUM GEZEGENDEKİ MÜMKÜN ÖMÜR İÇİN NE MANAYA GELİYOR?
Şu anda gökbilimciler bu soruyu faal biçimde araştırıyorlar zira her iki tarafa de gidebilir. Ultraviyole radyasyonunu duyduğunuzda, büyük olasılıkla Dünya’da kendimizi ultraviyole radyasyondan muhafazaya çalışmak için güneş kremi kullandığımız gerçeği aklınıza geliyordur. Ultraviyole radyasyonu, insan hücrelerinde bulunan proteinlere ve DNA’ya ziyan verebilir ve bu da güneş yanıklarına ve kansere yol açabilir. Bu durum, potansiyel olarak farklı bir gezegendeki hayat için de geçerli olacaktır.
Öte yandan, biyolojik moleküllerin kimyasıyla uğraşmanın bizlere sağladığı birtakım avantajlar olabilir ve öbür bir gezegende ömrü harekete geçirmeye yardım edebilir. Hayatın varlığını devam ettirmesi için daha güç bir etraf olsa bile, başlangıçta ömrün yaratılması için daha uygun bir ortam sunabilir.
Bununla birlikte, gökbilimcilerin ve astrobiyologların en fazla ilgilendikleri problem, bu büyük parlamaların meydana geldiği her seferde, temelde bu yıldızın yörüngesinde dönen -potansiyel olarak Dünya gibisi gezegenler de dahil olmak üzere- rastgele bir gezegenin atmosferini bir ölçü aşındırıyor olması. Şayet gezegeninizde bir atmosfer kalmadıysa, o durumda kesin olarak yaşama karşı alabildiğine düşman bir ortamdasınız demektir; çünkü etrafta çok büyük ölçüde radyasyon, büyük ısı dalgalanmaları ve solunacak çok az hava vardır ya da hiç hava yoktur. Bu, hayatın var olmasının imkânsız olacağı manasına gelmese de bir gezegenin yüzeyinin direkt uzayın tesirlerine maruz kalması, temelde Dünya’daki her şeyden büsbütün farklı bir ortam yaratacaktır.
PROXIMA-B’NİN BİR ATMOSFERİ VAR MI?
Şu anda hiç kimse bunu öngörmüyor. Bu parlamaların meydana geldiği gerçeği, atmosferin bozulmamış olarak kalması ihtimali açısından hiç de iyi değil; bilhassa de Güneş’te yaşananlara benzeri plazma patlamalarıyla ilişkilendiriliyorlarsa. Lakin bu yüzden bu işi yapıyoruz. Gezegensel atmosfer modelleri oluşturan insanların, takımımızın bu parlamalar hakkında öğrendiklerini alıp, bu gezegende varlığını koruyan bir atmosferle ilgili olasılıkları tespit etmeye çalışmasını umuyoruz.
Yazının yepyenisi The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
