Bursa’nın Gürsu ilçesinde pazarda çalışan 17 yaşındaki Suriyeli Hamza Casus, bir kümenin tacizine uğrayan Suriyeli bir bayanı savunduğu için darp edilerek öldürüldü. Hamza’nın öyküsünü farklı lisanlarda dünyaya duyurmak isteyen Cevdet Acu, şu ana kadar 12 başka lisanda (İtalyanca, Almanca, İspanyolca, Portekizce, İsveççe, Fransızca, İbranice, Korece, Japonca, Taylandca, Malezyaca, Hindistanca) yazıyı yayına hazırladı.
Cevdet Acu, Hamza Ajan’ın katledilen birinci Suriyeli mülteci olmadığına dikkat çekerek şunları söyledi: “Ancak umarım sonuncusu olur. Ve umarım bundan sonra öteki bir Hamza’mızı öbür bir canımızı daha kaybetmeyiz. Hamza, bu dünyada tarihî olarak en fazla zulme ve şiddete maksat olan kümelerden birisi olan bir bayanın hakkını savunmaya çalışırken dört kişi tarafından vahşice dövülerek öldürüldü. Hamza, patriarkanın gölgesine sığınarak toplumda bir bayanı taciz etmeyi normalleştirmiş ve çabucak hemen her gün bayanlara taciz yahut şiddet uygulanan bir coğrafyada, dört şahsa insani bedelleri ve insanca hareket etmeyi hatırlatmaya çalışırken hayatını kaybetti.
Hamza’nın tek kederi hiçbir biçimde ve şartta tolere edilemeyecek bayan tacizine karşı bir insan olarak itiraz etmekti. Hamza ve onun üzere onlarcasının linç edilerek katledilmesinin tek nedeni onların Suriyeli olması değildir; bu katledilen insanların en temel ortak özelliği yaşadıkları toplumun içerisinde toplumun ‘öteki’leri olmalarıdır. En nihayetinde Hamza zorla yerinden edilen milyonlarca mülteciden birisiydi. İlgili literatürde yapılan birçok araştırmaya baktığınızda Türkiye ve Türkiye üzere mültecilerin ağır olduğu ülkelerde, toplumun genel çoğunluğu, mültecileri toplumun bir modülü olarak görmemekte ve berbat giden her şeyin sorumlusu olarak mültecileri göstermektedir. Hamza bu nefret dolu iklimin kurbanı olan toplumun ‘öteki’lerinden birisiydi.”
‘HAMZA BU TOPLUMUN İÇİNDE HOŞ VE BEDELLI OLAN NEYSE ONU TEMSİL EDİYOR’
Türkiye’deki medyanın mültecilere karşı halini eleştiren Acu, tüm bunlara karşın Hamza’nın kıssasını dünyanın en ucra köşesine ulaştıracağını söylüyor: “Gündelik hayatın içerisinde insanların unut(a)mayacağı kimi hadiseler ve süreçler vardır yahut kimi insanların vefatlarını asla unut(a)mazsınız. Hamza’nın fizikî olarak ortamızdan ayrılışı da benim için asla unutmayacağım hadiselerden bir adedidir. Zira Hamza bu toplumun içerisinde hoş ve pahalı olan neyse onu temsil ediyor; insanlara insani temel pahaları hatırlatmaya çalışıyordu. Zira Hamza ataerkil bir toplumda sistemin açıklarından cüret alarak bir bayana hakaret etmeyi olağan hale getirmiş çağ dışı zihniyete karşı küçücük yaşı, lakin kocaman yüreğiyle mevti kıymetine karşı çıkıyordu. Daha hayatının baharını dahi yaşamasına müsaade verilmeden 17 yaşında vahşice katledildi Hamza. Lakin bundan daha acı olan nokta Türkiye’deki birden fazla medya kurum ve kuruluşunun Hamza’nın vefatını hiçbir formda haber olarak dahi paylaşmamış olmasıdır. Bu duyarsızlık ve bu göz gerisi etme durumu yeni bir hal değil, ne yazık ki daha evvel linç edilen yahut cinsel istismara maruz kalan onlarca mülteci yeniden Türkiye’deki birçok kitlesel medyanın dikkatini çekecek kadar değerli bulunmadı yahut onlar için haber niteliği taşımadı.
Örneğin, çok değil daha birkaç ay evvel ırkçı bir taarruz sonucunda pompalı tüfeğin kullanılması sonucunda Hatay Reyhanlı’da Suriyeli 2 yaşındaki Halid Yusuf’un hayatını yitirmesini birçok medya haber olarak vermedi; yahut onlarca Suriyeli bayan mülteciye uygulanan cinsel istismar haberlerini yalnızca birkaç medya kuruluşunda görebilirsiniz. Tüm bunlara ek olarak yaptığım saha çalışmalarında gözlemlediğim kadarıyla; insani olmayan şartlarda çalışmak zorunda bırakılan ve bu bağlamda sistemin yeni köleleri olarak görülen onlarca Suriyeli bayan mültecinin iş yerinde uğradığı tacizleri hiçbir vakit rastgele bir medya platformunda haber olarak dahi gör(e)meyeceğiz.
İşini kaybetme dehşetiyle hiçbir yere şikâyette bulanamayan onlarca mülteci bayanla tanıştım. Tüm bu üstte sıraladığım nedenlerden ve Hamza’nın gencecik yaşında vahşice katledilmesinden ötürü Hamza ve onun üzere toplumdan dışlanan ve ‘öteki’leştirilen milyonlarca insan için bir ses olup onların öyküsünü Hamza özelinde dünyanın farklı lisanlarında dünyanın en ücra köşelerine bile duyurmak istedim. Etrafımdaki arkadaşlarımın da büyük bir fedakârlıkla yaptığı yardımla birlikte şu ana kadar Hamza’nın kıssasını 12 lisana çevirdik ve şu ana kadar 6 başka lisanda yayını yapıldı. Toplam 20 lisana çevireceğiz ve vakitle tüm lisanlarda yayınları gerçekleştireceğimize inanıyorum.”
‘HAMZA OLMAK TEK SÖZLE İNSAN KALABİLMEKTİR’
“Hamza’nın kıymetini anlayabilmek için evvel Hamza’nın temsil ettiği hayatın neye tekabül ettiğini bilmek gerekir” diyen Acu şöyle devam ediyor: “Hamza, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) bilgilerine nazaran, 79,5 milyon zorla yerinden edilen beşerden biriydi. Öbür bir tabirle bugün tüm zorla yerinden edilenler bir ülke oluşturmak istese İngiltere nüfusundan daha fazla bir sayıya sahipler. Gittikleri her yerde toplumun ‘öteki’si olan bu insanların sayısı her gecen gün artan şiddet, çatışma, savaş ve global iklim değişikliğinden ötürü artmaktadır. Hamza, 2011 Suriye krizinden ötürü İdlip’ten Türkiye’ye yalnızca insanca yaşayabilmek için gelen milyonlarca insanlardan bir tanesiydi. Hamza üretim süreci içerisinde bulunarak hem ailesine hem de içinde yaşadığı topluma ekonomik bir katkı sağlayan gencecik bir fidandı. Yalnızca hayatta kalabilmek için ülkesinden ve konutundan ayrılmak zorunda bırakılan Hamza, sığınmak için geldiği bir ülkede vahşice katledilerek hayatını kaybetti. En nihayetinde benim ne hissettiğim değil, değerli olan Hamza’nın bu onurlu duruşunu ve onun bize bıraktığı insani mirası sahiplenip dünyanın farklı lisanlarında her yere duyurabilmektir. Hamza olmak, tek sözle insan kalabilmek demektir. Tüm bu ‘öteki’leştirmelere, ırkçılığa ve mazlumlara uygulanan şiddete karşın her birimiz için insanca bir ömrün mümkün olduğuna ve bir gün kesinlikle bunu elde edeceğimize inanıyorum.”
‘GENCECİK BİR FİDANIN VAHŞİCE ÖLDÜRÜLMESİ BİR KATLİAMDIR’
Cevdet Acu, Hamza ve onun üzere yerinden edilen insanların ortak kıssasını bir vakitler mülteci konumunda olan ünlü düşünür Hannah Arendt’in ‘Totalitarizmin Kaynakları’ isimli yapıtından bir örnekle şöyle anlattı: “’Anayurtlarından ayrıldıklarında artık yurtsuzlardı, devletlerini bıraktıklarında artık devletsizlerdi, insan haklarından mahrum bırakıldıklarında artık haksızlardı, yeryüzünün posasıydılar’. Giorgio Agamben ise mültecileri ve onların toplum içerisindeki durumlarını ‘çıplak hayat’ (bare life), yani korunmasız ömür alanları olarak kıymetlendirmektedir. Arendt ve Agamben üstte belirtilen tabirlerle hayata ikince sefer tutunmaya çalışan mültecilerin toplum içerisindeki savunmasız durumuna işaret etmiştir. Mülteciler yalnızca Türkiye’de değil gittikleri çabucak hemen her coğrafyada misal negatif ayrımcılığa maruz kalmaktadırlar; bu yüzden de kimi mülteciler aslında hiçbir vakit rastgele bir topluma entegre dahi olamadan daima yer değiştirmiş ve bitmeyen seyahatini sürdürmek zorunda bırakılmıştır. Şu ana kadar yaptığım saha çalışmaları sonucunda yüz yüze konuşma fırsatı bulduğum yüzlerce mültecinin ortak isteği eşit fırsatlara sahip olarak yalnızca insanca yaşayabilmektir. Hamza Casus ve ailesi de daha iyi bir ömür mümkün şiarıyla hareket ederek Türkiye’ye gelmişlerdi. Ölmek yahut öldürmek zorunda bırakılmamak için yerinden edilen gencecik bir fidanın sığındığı bir yerde, vahşice hayatını kaybetmesi bir katliamdır.
Hamza ve onun üzere zorla yerinden edilen milyonlarca insanın neden ülkesinden ayrılmak zorunda bırakıldığını en özlü biçimde şair Warsan Shire izah etmiştir. Yurt (Home) isimli şiirinin birinci dörtlüğü sayfalarca açıklanabilecek mülteci kavramını en kısa ve en öz haliyle şöyle açıklar:
Kimse terk etmez yurdunu
yurdu bir köpekbalığının ağzı olmadıkça
kimse dönüp hududa hakikat kaçmaz
bütün kent onlarla birlikte kaçmıyorsa”
‘BİLİNMEYEN HER ŞEY KORKUTUCUDUR’
Türkiye’de ekonomik kriz derinleştikçe Suriyelilere karşı öfke de büyüyor. Bir nevi ülkenin yaşadığı krizin faturası Suriyelilere kesiliyor. Acu şöyle devam ediyor: “Ülke içerisinde yaşanan sosyo-ekonomik kriz ile mültecilere yahut toplumun içerisindeki ‘öteki’lere uygulanan ayrımcılık ve ırkçılık ortasında bir korelasyon olduğunu söylemek mümkündür. Lakin bundan daha değerli olan nokta, toplum içerisinde mültecilere yönelik ayrımcılığın iki temel nedeni olduğunu düşünüyorum. Birincisi, toplum içerisindeki kronik sistem meselelerine ve bu bağlamda siyasal iktidara sesini çıkaramayan, buna kâfi cüreti göster(e)meyen büyük bir çoğunluk, içindeki bu öfkeyi yahut nefreti çabucak yanı başında bulunan toplum içerisinde savunmasız durumda olan bir kümeye yahut halka göstermektedir. Bu her vakit mülteci değildir; kimi durumda tekrar toplum içerisinde etnik yahut dini manada azınlık durumunda olan halklara da bu ayrımcılık uygulanır. Toplumdaki büyük bir çoğunluk sistemsel sıkıntıları düzeltmeye çalışıp herkese insanca bir ömür alanı sunmaya çalışmak yerine, bundan daha kolay olan seçeneği kullanarak toplum içerisinde zayıf durumda olan mültecileri gaye almakta ve onları dışlamaktadır.
İkinci değerli neden ise mültecilerle olan bağlantı eksikliğidir. Bilinmeyen her şey korkutucudur ve toplum içerisindeki büyük bir çoğunluk aslında mültecilerle hiçbir sohbet etmeden onlar hakkında kesin önyargılar oluşturmaktadır. Öbür bir sözle; bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olma hastalığı. Bu önyargılar çoğunlukla negatiftir. Bu kümede yer alan birçok insan yüklü olarak mülteci zıddı medya kuruluşlarının ve siyasetçilerin tesiri altında hareket etmekte ve farklı kaynaktan rastgele bir haber sitesini dahi takip etmeden mülteci aksisi bir hal takınmaktadır. Tüm bu oluşan ön yargılardan ötürü mültecilerle bir irtibat gerçekleşmez. En nihayetinde Einstein’ın tabir ettiği üzere ‘bir önyargıyı yıkmak atomu parçalamaktan daha zordur’.”
‘DEVLET MÜLTECİLERİ SAVUNMASIZ BIRAKMAMALIDIR’
Mültecilerin içinde yaşadığı her toplumda devletin devlet olmasından kaynaklı temel sorumlulukları olduğunu belirten Acu şunları söyledi: “Hiçbir devlet mültecilere uygulanan ayrımcılığa ve ırkçılığa göz yummamalı yahut mültecileri toplum içerisinde yasal olarak savunmasız durumda bırakmamalıdır. Devlet fakat insan varsa vardır, öncelik insandır ve her daim bu türlü olmalıdır. Mülteciler, içinde hayatını sürdürdüğü devletlerin acıma hissine değil üniversal insan haklarıyla düzenlenmiş ve herkese eşit bir biçimde uygulanan maddelerine gereksinim duyar. Kitlesel medya kuruluşları mültecilerle ilgili bir haber yaptığında basın ve yayın etik pahalarını temel almalı ve toplum içerisinde savunmasız durumda olan mültecilerin maruz kaldığı ayrımcılığa karşı onlar için bir ses olmalıdır. Bunun yanında mültecilerle ilgili çalışma yürüten sivil toplum kuruluşları hak temelli çalışmalara daha fazla tartı vererek mültecilerin haklarını savunmakta öncü kurumlar olmalıdır. Son yıllarda yaşanan sosyo-ekonomik krizleri ve mültecilere karşı şiddet içeren olayları göz önünde bulundurarak bir kıymetlendirme yapmak gerekirse; yaşadığımız çağın gerçek berbatlığı düşünen ve sorgulayan insan sayısının gitgide azalıyor olmasıdır. Halbuki insani hayata bağlayan ve beşere insan olduğunu hatırlatan yegâne öge düşünmek ve sorgulamaktır. Bu bağlamda René Descartes’in ‘düşünüyorum, o halde varım’ unsuru üzerine tekrar tekrar düşünmekte yarar var.”
‘BİR MÜLTECİYE IÇTENLIKLE ‘MERHABA, NASILSINIZ?’ DEYİN’
Farklı fikirlere ve farklılıklara karşı dünyaya at gözlüğüyle değil insani kıymetlerle bakmak gerektiğini söyleyen Acu şöyle devam etti: “Bu insani bedellerden en değerlisi her birimizin insan olarak eşit olduğu gerçekliğidir. Bir öteki tabirle: ‘her birimiz derimizin renginden, lisanımızdan, dinimizden, kültürümüzden, cinsel yönelimlerimizden bağımsız sadece insan olduğumuz için eşitiz, toplumda kimilerimiz türlü nedenlerle daha eşit değildir.’ Bu bağlamda mültecilere karşı negatif önyargıları olan şahıslara küçük bir tavsiyem var; yalnızca bir gün yolda yahut rastgele bir alanda karşılaştığınız bir mülteciye içtenlikle ‘merhaba, nasılsın?’ demeyi deneyin. Samimi olabilmek sıfır maliyetlidir; lakin beşere çok şey kazandırır.
Son olarak; kapitalist paradigmanın toplumsal hayata daha fazla kanalize olmasıyla birlikte her şeyin mekanikleştiği bir vakitte hoş ve pahalı olan her şeyi yani Hamza’yı ve onun bize bıraktığı mirası sahiplenmeliyiz. Sessizlerin ve mazlumların sesi olmalı ve onlar için insanca bir ömür alanı oluşturulana kadar, fırsat bulduğumuz her platformda yüksek sesle haykırarak insani pahalarla oluşturulmuş yeni bir hayatı inşa etmeliyiz. Hamza üzere zorla yerinden edilen ünlü Suriyeli şair Nizar Qabbani’nin bir şiirinde tabir ettiği şu veciz ifadeyi tekrar tekrar düşünmeli ve tahlil üretmek için gayret sarf etmeliyiz: ‘Neden sevgi dünyadaki herkes için ancak herkes için yok?”
Hamza’nın öyküsünü farklı lisanlarda dünyaya duyurabilmek için davette bulunan Acu; “Bu yazıları daha fazla beşere duyurabilmek için yayınlayabilecek platform (gazete yahut dergi) aramaktayız. Bu bahiste yardımcı olabilecekler bana mail yoluyla ulaşırsa çok sevinirim. [email protected]”
Gazete Duvar
