Bugün Covid 19 salgınının tesirini gösterdiği mahallelere, kentlere baktığımızda çok keskin bir halde dikkat çeken bir nokta var: O da ‘kırmızı’ yani salgının tehlikeli bir formda yayıldığı bölgelerin emekçi sınıfının ve fakirlerin ağır yaşadığı yerler oluşu. Elbette salgının en çok fakirleri etkilediği artık bilinen bir gerçek. Ancak birebir insanların ekonomik krizin faturasını ödemek zorunda kalması ise, durumu çok daha çıplak bir formda ortaya seriyor.
Biz de bu durum üzerine Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Musa Piroğlu ile konuştuk. Pekala neden kendisiyle onu tercih ettik? 1988 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nde okurken çalıştığı inşaattan düşerek iş kazası geçiren Piroğlu’na, omurilik zedelenmesi tanısı konuldu. O günden bu yana tekerlekli sandalye kullanıyor. Ama bu durumun onu ‘engellediğini’ söylemek pek mümkün değil. Çünkü İzmir ve İstanbul’un sokakları kendisini epey iyi tanıdığı üzere, Covid 19 sürecinin başından bugüne, bilhassa işçilerin hak arama gayretlerinde sık sık gördüğümüz bir isim.
“Karşımızda iktidarda kalmak için her şeyi yapmaya hazır bir güç var. Ve bizim bu güce karşı emsal bir seferberliği yaratmamız gerekiyor ki bunu ortadan kaldırabilelim” diyen Piroğlu, sorunun asıl olarak toplumsal muhalefette olduğunu belirterek tahlilin Kürt halkıyla işçilerin birliğinden geçtiğinin altını çiziyor: “İktidarın ölümcül endişe duyduğu yeri yaratmak zorundayız: Bu, Kürt halkıyla Türkiye işçilerinin, demokrasi güçlerinin yan yana gelmesidir.”
‘FABRİKALAR ‘VİRÜS TARLALARINA’ DÖNÜŞTÜ’
Covid 19 salgınının başından beri sokaktasınız. Sizi daima işçilerin hak arama gayretlerinde gördük. Sizce salgının Türkiye’de hissedildiği günlerden bugüne hakikat baktığımızda işçilerin ömürlerinde neler değişti?
Aslında salgın başlamadan evvel de önemli bir durum kelam konusuydu. Dünya çapında yaşanan kriz, önlenemeyen neoliberal siyasetlerin yol açtığı yıkım, Türkiye’de kendini işsizlik ve artan yoksulluk olarak dayatıyordu. Salgın bu krizin derinleşmesine ve hükümetin sınıf tersi, sınıf düşmanı siyasetlerinin kristalize olmasına yol açtı yalnızca. Hükümet bu salgını bir ‘sınıf karantinası’ uygulamasıyla karşılamayı tercih etti. Yani şunu yaptı: Üst sınıfları yaşamsal olarak ve ekonomik olarak muhafazaya alırken, personel sınıfı ve fakirleri kendi mukadderatıyla baş başa bırakmayı tercih etti. ‘Çarklar dönecek’ sloganı, bu siyasetin kolay halde izah edilmiş hali olarak ortaya çıktı.
Ne oldu? ‘Evde kalın’ davetleri yapılırken emekçi sınıfına fabrikalarda çalışma dayatması yapıldı. Yaş kısıtlaması getirilirken, personel çocuklarının çalışmasının önü açıldı, sokağa çıkma yasağı duyuru edilirken fabrikalarda çalışan emekçilere ulaşım müsaadesi verildi, fabrikalar bir çeşit ‘virüsün yayılma tarlasına’ dönüştü, emekçiler bu virüsü kendi hayat alanlarına taşıdılar ve ortaya şöyle bir manzara çıktı: Virüsün en tesirli olduğu alanlar, personel sınıfının ve fakirlerin hayat yerleri haline geldi. Bunlar ülke çapında kent olarak baktığımızda, Bursa, İstanbul, Kocaeli, Ankara, İzmir üzere büyükşehirler olarak öne çıkarken bu kentlerde de emekçi sınıfının ağır olarak yaşadığı yerler oldu. Bugün hâlâ İstanbul’da fakirlerin ve emekçilerin yaşadığı yerler, hadise sayısının en yüksek olduğu, salgının en fazla yayıldığı yerler.
Bunun sıhhat açısından karşılığından kelam edecek olursak, emekçiler ortasında hastalanma oranı yüksek bir formda arttı, vefatlar muhakkak oranlarda buralarda görüldü. Toplumsal olarak da bilhassa yazdan bu yana salgın, personel sınıfına önemli bir yoksulluk ve işsizlik olarak görüldü ve görülmeye devam ediyor. Yani aslında ekonomik kriz personel sınıfı açısından yoksulluk, sefalet ve işsizlik manasına geliyordu, bu derinleşti ve arttı.
Ekonomik krizin derinleşmesi gündemdeyken, bunun işçilere yansıması nasıl oluyor? Örneğin Sakarya’daki Kürt mevsimlik emekçilere atak münferit bir hadise olarak kıymetlendirilebilir mi? Yoksa bu hadisesi farklı açılardan da okumak gerekiyor mu?
Bunu iki boyutuyla tartışmak gerekiyor. Birincisi, ekonomik kriz denen kavram, hâkim sınıflar ve zenginler için daha fazla büyüme, monopolleşme ve zenginlik alanı yaratma manasına gelirken; fakirler ve emekçiler için daha fazla sefalet ve işsizlik, küçük esnaflar ve üreticiler içinse iflas manasına geliyor. Kriz birileri için fırsat, birileri içinse sefalet olarak ortaya çıktı ve bu derinleşti. Garantisiz çalışan sayısı arttı ve iktidar bütün yasal düzenlemeleriyle, bütün uygulamalarıyla tekelci sermayeyi ve zenginleri gözetirken emekçi sınıfına bu krizin bütün faturasını ödetmeye devam etti. Gerçekten ‘ücretsiz izin’ uygulamasının uzatılması ve yaygın hale getirilmesi bunun somut örneği. Çalışanlar günlük 39 ile 24 kuruş olarak tanım edilen, neredeyse kuruş kuruş hesaplanan bir parayla yaşamaya zorlandılar. Sermaye artık bunu daha yabanî bir biçimde kullanarak, insanları ya fiyatsız müsaadeye çıkarmak ya da çok daha düşük fiyatla çalışmak gerçeğiyle yüz yüze bırakıyor. Yani bir yandan personellerin alım gücü düşerken, öte yandan işsizlik artıyor.
İkinci boyutuysa şu: Sakarya’da meydana gelen hücum, yalnızca bir ekonomik kriz düzlemiyle ele alınmaması gereken bir şey. Sakarya’daki atak yalnızca personellere yönelik bir hücum değil. Bu emekçiler Kürt çalışanlar ve Kürt kimlikleri sebebiyle bu hücuma uğradılar. Bu akın ülkenin çok fazla kentinde çabucak hemen her yıl tekrarlanıyor. Kendi ömür alanları yağmalandığı için, sömürge şartları gereği, kendi ekonomileri ellerinden alındığı için her yıl yüzbinlerce beşerden oluşan bir küme halinde mevsimlik emekçi olarak batıya; Karedeniz’e, Çukurova’ya çalışmaya gidiyorlar. Bu insanların yüzbinlercesi çocuk çalışanlardan oluşuyor ve gittikleri yerlerde insanlık dışı şartlarda, çok düşük fiyatlarla çalıştırılıyorlar; hem de önemli bir ırkçı ve şoven hücumla yüz yüze geliyorlar!
Sakarya’daki akın ve benzerleri, aslında mahallî sermaye odaklarının çalışanların haklarını gasp etmek, kendi varlıklarını kalıcı kılmak için milliyetçiliği kendi çıkarları ismine kullanmaları olarak ortaya çıkarken, bu taarruzun gerisinde temel olarak devletin Kürtlere karşı taarruzları cezasız bırakan ve şovenizmi kışkırtan siyasetinin rolü çok önemli bir biçimde açığa çıkıyor. Hiç cezalandırma yapılmadı. Bu hadisede da şimdiye kadar yapılmadı, hangi atak olsa devlet çabucak devreye girdi ve hücuma uğrayan beşerler meskenlerine yollandı ya da kenti terk etmeye zorladı. Saldıranlar da ödüllendirildi. Gerçekten Sakarya’da da gözaltına alınanlar, tıpkı gün özgür bırakıldılar. Bu yüzden bu taarruz, bir sınıfa yönelik bir akın olmasına karşın, temel olarak Kürt emekçilere yönelik ırkçı bir taarruz olarak öne çıkıyor, buradan bakmak gerekiyor.
‘UMUTSUZLUK İÇİN SEBEP YOK’
Eski bir tarih öğretmeni olduğunuzu da göz önünde bulundurarak bir soru yöneltmek isterim. İçinden geçtiğimiz vakit dilimi bu yıl içinde çokça incelendi, ancak kendi vaktimizin dışından bugüne bakarsak neler söyleyebiliriz? Geçmişten örnek verecek olursak Ortaçağ karanlığı, dünyanın bir kısmı için kendi geçmişlerinden -yani o vaktin ‘eskisinden’- daha karanlık bir vakit dilimiydi. Sizce yakın geleceğin -ya da bugünün- ekonomik, kültürel ve toplumsal çöküşle bize geçtiğimiz yüzyılları mumla aratacak bir evreye girmesi beklenen mi?
Birincisi, tarihin tekerrür etmesi denen kavram benim bakış açımdan hakikat bir kavram değil. Zira tarihi yapan özneler, irade sahibi sınıflardan oluştuğu sürece bu kelam konusu değil. Tarih, tekrar ettirilmeye çalıştırılabilir. Lakin kelam konusu olan tarihin bir tekerrürü değildir. Global ölçekte neoliberal yıkımın yol açtığı popülist, otoriter eğilimlerin güçlenmesi, ırkçılığın bilhassa mülteci düşmanlığı üzerinden dirilmesi ve dünya çapında totaliter, baskıcı rejimlerin iktidara gelmesi dünya için karamsar bir tablo yaratsa da aslında tersten kapitalist üretimin ve onun ideolojik aygıtlarının sonuna hakikat geldiğinin de göstergesi olarak okunması gerekiyor. Çünkü bir yandan bir karamsarlık olarak bize sunulan o dediğiniz karanlık bir algı kelam konusuyken tersten; çabucak salgından evvel başlayan, Şili’den, Kolombiya’dan İran’a kadar tesirini gösteren büyük halk hareketleri ve ABD’de hâlâ devam eden ırkçılık tersi hareketler, Sudan’da otuz yıllık iktidarı deviren büyük halk hareketi ve dünya çapında emekçi sınıfının yeninden canlanması düşünüldüğünde geleceğe karamsar bakmak için hiçbir sebep yok.
Bunun Türkiye açısından da bu türlü okunması gerekiyor. İktidarın yol açtığı uygulamalar insanların başında çok makûs, karanlık bir ekip çağrışımlar uyandırabiliyor lakin bu ülkenin tarihi 12 Eylül zulmünü görmüş, 12 Eylül hapishanelerini; Metris’i, Mamak’ı, Amed zindanlarını görmüş bir tarih… 93 sürecini yaşamış, köylerin yıkıldığı, insanlara her çeşit zulmün yapıldığı bir devri yaşamış, katliamlarla örülmüş bir tarih bu… O yüzden önümüzdeki süreç de AKP iktidarının kaybetmeye başladığı bir süreç olarak okunmak zorunda. Tarihi süreci bu türlü okuduğumuzda, yani geçmişin gelecekle irtibatı için tarihî bir okuma yaptığımızda bu periyoda karşı da kendimizi daha rahat pozisyonlandırma bahtına sahip olacağız. Ümitsizlik için sebep yok, umut hayli güçlendirecek datalar çok ziyadesiyle mevcut.
‘İKTİDAR HARIKULÂDE BİR İKTİDAR’
Son devirde iktidarın sık sık iç çatışmalara, uyuşmazlıklara girdiğine şahit oluyoruz. Sizce yönetenler eskisi üzere yönetemiyor mu? Öteki taraftan uzun bir süredir ‘AKP sona yaklaşıyor’ yorumu da yapılıyor. Lakin görünen o ki iktidar bir formda kendini yenileyebiliyor. Sizce bu kendini yenileyiş ve bahsedilen ‘son’ nasıl değerlendirilmeli?
İktidarın elbette kaybetmekte ve tükenmekte olduğu iyimserliği, bunun zaten yıkılacağı üzere bir beklentiye dönüşmemek zorunda. Çünkü bu iyimserlik, iktidarların kendilerine karşı önemli muhalefet hareketleri ve sınıf hareketleri olmadığı sürece üretebileceği ve devam edebileceği üzere iradi bir karamsarlıkla bir arada ele alınmak zorunda. Ne yazık ki sizin dediğiniz olgu, bu muhalefetin temsilcileri tarafından ziyadesiyle dillendirilen ve giderek de her öğesi bir siyasi perspektife dönüşmüş olan bir bakış açısını tabir ediyor. En somut haliyle, ‘Gidiyorlar, hiçbir şey yapmaya gerek yok’ telaffuzunu özetleyen, bir seçimle iktidarın mutlaka yıkılacağı beklentisini doğuran ve bu beklentiye yaslanan siyasal çizgiyi besleyen bir bakış açısı kelam konusu. Bir seçim beklentisi var. Anketler bunu günden güne besliyor ve diyor ki AKP oy kaybediyor, AKP bloku oy kaybediyor, kendi içlerinde çatışmalar ağırlaşıyor, ağır bir ekonomik kriz var, siyasal durum ve dış siyaset onlar için her gün daha fazla çuvalladıkları bir yere dönüşmüş durumda… Yani aslında somut olguların hepsi iktidarın kaybettiğini gösteriyor.
Ancak bu iyimserlik, şu gerçeği görmezden gelmeye yol açmamalı: Bu iktidar rastgele bir hükümet değil artık. Varolan iktidar ‘olağanüstü’ bir iktidar… Yani devletin karakterinin değiştiği, duruşmaların, medyanın güç aygıtı olarak öne çıktığı ve zora dayalı olarak kendini var etmeye çalışan bir iktidardan kelam ediyoruz ve bu iktidarın hayatta kalmak için her şeyi yapabileceği gerçeğini de unutmamak gerekiyor. O yüzden de bir seçim yerine, o seçime taban yaratan ve seçimi zorlayıp sonuçlarını kabul ettirecek bir halk hareketini, bir gücü öremezsek ve bu halk hareketine önderlik edecek toplumsal muhalefeti derleyip toparlayamazsak, bu bizi karamsarlığa götürecek daha makûs bir sürece tekabül edebilir. Biz bunları yaşadık. Yani bu ülkede kazanılmış seçimlerin nasıl kaybedilmiş olarak gösterildiği, en son İstanbul seçimlerinin nasıl tekrar ettirildiği göz önünde bulundurulmalı. Artık bu iktidarın sokağı daima baskı altında tuttuğu gerçeği de görülmek zorunda. Karşımızda iktidarda kalmak için her şeyi yapmaya hazır bir güç var. Ve bizim bu güce karşı misal bir seferberliği yaratmamız gerekiyor ki bunu ortadan kaldırabilelim. Yoksa bu iyimserlik daha karanlık bir geleceğin oluşması riskini taşıyor. Son cümlemi de şöyle söyleyeyim, iyimser olmak için her şey mevcut, fakat bu iyimserliği besleyecek gerekli atılımları yapmak, somut hareket alanlarını yaratmak kaydıyla.
Son olarak bu hareket alanlarını biraz daha açabilir misiniz?
Hakikaten de bu iktidara karşı umudu yükseltecek çok fazla dinamik oluşmuş durumda. En başta iktidarın baskısı kitlelerde dehşet yerine öfke yaratıyor, bu çok kıymetli bir kazanım alanı. Kitleler hareket halinde ve bu baskıyla yılmıyorlar ve direnme potansiyeli epey yüksek duruyor. Bu da çok kıymetli bir hareket alanı. Sorun toplumsal muhalefetin kendisinde. Buna hepimizi dahil etmek gerekiyor, benim de içinde bulunduğum yer dahil. Çıkış yolu çok kolay, birincisi iktidarın ölümcül endişe duyduğu yeri yaratmak zorundayız. Bu da, Kürt halkıyla Türkiye işçilerinin, demokrasi güçlerinin yan yana gelmesidir.
Bu yan yana geliş, İstanbul seçimlerinde iktidara önemli bir darbe vurmuştur ve onu ayağa kaldırmıştır. Şu anda bütün gücüyle bu muhalefet cephesini parçalamaya çalışıyor. Bu parçalamayı durdurmanın yolu da bu birlikteliği yükseltmekten geçiyor. Sakarya hadisesi bunun çok çıplak göstergesidir. Sakarya, Kürt çalışanlarına bir hücumdur ancak aslında Sakarya, tüm demokrasi güçlerine, bu ülkenin geleceğine yönelik bir hücumdur. Biz bunu bu türlü görmek zorundayız ve bu ittifakı halk hareketi ekseninde kurmak ve dayatmak durumundayız. Bunu becerebilirsek, yani Kürt halkıyla HDP’nin meclis bünyesindeki devrimci hareketlerini, Türkiye emek hareketlerini, demokrasi güçlerinin yan yana gelmesini sağlarsak, iktidarın sonunu da getirmiş oluruz.
Musa Piroğlu kimdir?
1968 yılında Kırşehir’de doğdu. Erzincanlı Alevi bir emekçi aileden gelen Piroğlu, İzmir Atatürk Lisesi’ni bitirdiği yıl inşaatlarda çalışmaya başladı. 1986 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Tarih Bölümü’ne girdi. 1988 yılında okurken çalıştığı inşaattan düşerek iş kazası geçirdi, omurilik zedelenmesi tanısı koyuldu. O günden bu yana tekerlekli sandalye kullanıyor. Kendi tabiriyle kazadan sonra ‘daha etkin bir biçimde’ üniversitede öğrenci hareketlerinin içinde bulundu.
Üniversiteden sonra 15 yıl tarih öğretmenliği yaptı, bu müddette Eğitim-Sen’de yer aldı. 1990’lı yıllarda ‘Kurtuluş’ hareketine katıldı. Sırasıyla Birleşik Sosyalist Parti (BSP), Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) ve Sosyalist Demokrasi Partisi’nin (SDP) kurucuları ortasında yer aldı. Daha sonra SDP’nin Türkiye Gerçeği ile birleşmesi sonucu kurulan Birleşik Devrimci Parti’de yöneticilik yaptı. 24 Haziran seçimlerinde milletvekili seçildiği HDP’de Parti Meclisi ve Merkez Yürütme Kurulu’nda yer aldı. HDP Engelli Kurulu sözcülüğü misyonunda bulundu.
Gazete Duvar
