Jînda Zekioğlu
1985 yılında, Dersim’in Mazgirt kazasından Londra’ya göç eden ailesi, ismi ile müsemma ağırbaşlı olsun diye Giran ismini vermişler ona. Toprağının ve lisanının sesini unutmayan bir evlat olarak büyürken, olabildiğince eşit olduğunu ancak İngiliz olmadığını da fark etmesi güç olmamış. Ailesinin bunda hakkı büyük, “Kürtlük gerçeğinden hiç kopmadım” diyor ABD HDP Temsilcisi Sosyolog Giran Özcan.
Birçok Kürt üzere daima “ne olmadığı” üzerinden tanımlanmak zorunda kalarak büyüyen, “Giran değil Ahmet’sin” dayatması ile onurundan vazgeçmesi beklenen bir özne olarak görmüş hep kendini.
“Aynı durum 40 milyon kişinin kolektif kimliği için de makbul. Kendimin ve mensubu olduğum halkın ne olmadığı değil de, ne olduğu üzerinden varlığını söz edebilmesi için emek sahibi olmak bu hayatı mealli kalmanın kıymetli bir koşulu haline geldi benim için” diyor Özcan.
Giran Özcan
Kendisi ile, Amerika’daki Kürt siyasetleri üzerine konuşmaya niyetlendik gelgelelim gündem bizi George Floyd’dan ‘Kürtlük Bilinci’ne sürükledi.
Bir sosyologsunuz. Başkaca The Region isimli haber sitesinde Ortadoğu meydanında editörlük yaptınız. Bir Kürt olarak, sizin politikleşme sürecinizde Amerika’nın Kürtlük algısının mekanı neydi? Bu mealde daima karşılaştırılan Siyahlar ile bir analoji kurar mıydınız siz de?
Bir Kürt olarak bu yerkürede hangi halk ezilmiş yahut eziliyorsa onlarla kesinlikle bir analoji kurmuşumdur. ABD ve Güney Afrika’da siyahlar ile, Birleşik Krallık’da İskoç ve İrlandalılar ile, Sri Lanka’da Tamiller ile ve daha nicesinde. Mevcut global tertipte sistem dışına itilmiş kişilerin birbirinden güç alması, iştirakler bulması hem mealli hem de kıymetli bir gereksinimdir. Hakikaten bu topluluklar arasında da ilişkilenmelerin ve ortaklaşmaların gün geçtikçe derinleştiğini görebiliyoruz.
‘SİYAHLAR SOKAĞA ÇIKMASA KÖLELİK SON BULMAZDI’
George Floyd’un ırkçı hissiyatla öldürülmesi Minneapolis’te bir direniş başlattı. Siyahlar, arkadaşlarını öldüren bir polis memuru nezdinde ‘beyaz adam’ı ve beyaz siyasetleri işaret etti. ‘Siyah bilinci’ direnişlerinin ‘Beyaz’ siyasetleri değiştirebilme ihtimali nedir sizce?
Siyahların ABD’deki direnişi esasen ‘beyaz’ siyasetleri değiştirmiştir, 300 yıldır da değiştiriyor. Devletler gerçek değişim için halklara çok az araç bırakırlar; bunlardan biri sokağa çıkmaktır. Sokağa çıkmasaydı çalışanlar ABD’de 8 saatlik iş günü ve sendikalaşma hakkı elde edilemezdi; sokağa çıkmasaydı hatunlar, oy kullanma hakkı elde edilemezdi; sokağa çıkmasaydı siyahlar, kölelik son bulmazdı, mektepler ve otobüslerde ırkçı tatbikler bitmezdi.
Misal günlerde Mardin Derik’te bir mağarada 40 bireye ilişkin kafatası ve kemikler bulundu. 90’lı yıllardaki JİTEM kaybetmeleri olduğu düşünülüyor. Fakat benzeri bir reaksiyon oluşmadı. Kürtlerin aslında siyasetçileri cezaevinde, sokağa çıkan tutuklanıyor. Gelgelelim enternasyonalistlerden de yükselen büyük bir reaksiyon yok. Bu sessizliğin başkaca sebepleri de var mı sizce?
Kürtlerin tarihi ayaklanmalarla doludur. Bu ayaklanmalar sayesindedir ki, yüzlerce lisan ve kültürün yok olup gittiği modernite çağımızda, Kürtler ve Kürtlük kendini yalnızca var etmekle kalmamış, kendi kesimindeki en esaslı toplumsal sıkıntılara tahlil arayışları bile geliştirebilmişlerdir. Mesela, Kürtlerin bayan özgürlük savaşı bir ekol haline gelmiş, yerkürenin birçok tarafında eğitim materyali olarak okutulmaktadır. Enternasyonalistlerin Kürt halkının savaşı önünde sessiz olduklarını düşünmüyorum. Latin Amerika’dan Kuzey Amerika’ya, Avrupa’nın her zaviyesinden Afganistan ve Hindistan’a kadar Kürt halkının uğraşına karşı bir hassasiyet ve birikim gelişiyor. Bugün bile ABD’deki siyah aktivist ve örgütler Kürtlerden öğrenecek çok şeyleri olduğunu söylüyorlar.
‘ŞİDDETİ SİZDEN ÖĞRENDİK’ ÜZERE SLOGANLAR SİSTEMSEL SORUNUN DIŞAVURUMU’
Çeşitli söylemler girdi bu süreçte literatüre. “Nefes alamıyorum” üzere, “Biz şiddeti sizden öğrendik” üzere. Bir sosyolog olarak, bu tabirlerin lisana gelmesinin toplumsal tesirleri gelecek nesiller ismine ne söz ediyor sizce?
Söylem çok kıymetlidir. Hele bir de “Biz şiddeti sizden öğrendik” üzere tarih bilinci ve vurgusu taşıdığında çok tesirlidir. Yanlış anlaşılmasın, burada şiddeti övmüyorum, söylemin kendisindeki tarih bilincine dikkat çekiyorum. Yaşadığımız bu hengamda anlık ve süratli tüketilebilen his ve haberlere ilgi duyulmaktadır. Haberi bir cümlede, öfkeyi bir görüntüde, hareketi bir paylaşımda gerçekleştiriyoruz. Bu durumda söylemin vakit ve mekandan kopuk olmaması gerektiğini düşünüyorum. “Nefes alamıyorum” sloganı her atıldığında Minneapolis’te George Floyd’un ensesindeki ırkçı polisin seri hissedilecektir; ”Biz şiddeti sizden öğrendik” üzere sloganlar ise tekil hadiselerin bir tarihi bağlamı olduğunu ve daha büyük sistemsel problemlerin dışavurumu olduğunu anlatacaktır bugünün ve gelecek nesillere.
‘ABD ORTAMA KÜRTLER İÇİN GELMEDİ’
Biraz da Ortadoğu’ya dönelim. Rojava’da direnen bir halk ve o halkı bastırmak için her tıp illegalitenin kullanılması kelam konusu. ABD ise savaşın ortasına ismini yazdırmışken, -belki de Trump’ın karakterinden ötürü- istikrarsız siyasetler yürüttü. Süreci daha iyi yönetemez miydi?
ABD’nin Rojava ve Suriye’deki sıkıntıları ne kadar istikrarlı yönettiğini anlatabilmek için ABD’nin uzun soluklu stratejik gayelerini ya bilmek ya da bir biçimde kestirebilmek gerekir. ABD yere Kürtler için gelmedi. Hasebiyle süreç idaresindeki muvaffakiyetinin ölçüsü Kürtlerin istikbali değildir. 2. Yerküre Savaşından sonra global hegemonyasını neredeyse resmen ilan eden bir ABD vardı. Günümüzde bu hegemonya çeşitli alanlarda tehdit ediliyor ve Suriye bunlardan birisi. ABD’nin yerküre üstünde birkaç dakika içerisinde askeri olarak vuramayacağı tek bir alan yoktur. Ekonomik olarak yayılımı daha da derinliklidir. Bundan ötürü yerkürenin rastgele bir konumunda yaşanabilecek bir alan kaybı ABD hegemonyası açısından bir gerileme olarak değerlendirilecektir. Sorunuza dönersek, Suriye’de bu minvalde bir savaşın verildiğini varsaydığımızda ABD’nin kendi stratejik amaçları açısından süreci çok iyi yönetemediği sonucuna varılabileceğini düşünüyorum. Uygarlık tarihi boyunca hegemonik güçlerin çıkışı, yayılması ve düşüşü olmuştur; ABD’nin kendi hegemonyasındaki doruk aşamasını geçip geçmediğini çok uzak olmayan bir devir içerisinde görüleceğini düşünüyorum.
Tarafsızlığını himayesinin sebebi Türk ilgileri ve Kürt siyasetleri mıdır bir tek?
Yukarda belirttiğim üzere, ABD’nin bir hegemonya derdi var. 2. Yerküre Savaşında global hegemonyasını kurumsallaştırdığı vakit Türkiye çok kıymetli bir kazanımdı ABD için. 70 yıl boyunca bu kazanımı korumak için ABD idarelerinin Türkiye’de gözünü yummadığı durum kalmamıştı. “Alan şad, satan memnun” ilgisi laf konusuydu. Suriye’de bu bağlantı biçiminin çerçevesi muteberliğini yitirdi. ABD Suriye’den çıkarsa Orta Doğu’yu, çıkmazsa da Türkiye’yi kaybedeceği bir ikilemin içine düştü. Son yılların ABD’nin bu durumu dengeleme uğraşlarıyla geçtiğini belirtmek çok da yanlış olmayacaktır. Bir taraftan Rojava’daki Kürtlerle başarılı alakasını devam ettirebildiğini, vesair taraftan da Türkiye ile bağların çok da zedelenmediğini göz önünde bulundurursak bu dengeyi şimdiye kadar tutturabildiği söylenebilir.
‘ABD’DE YÜZDE 69 ‘KÜRTLERE İHANET ETMEMELİYİZ’ DEDİ’
Kürt sorunu ABD’nin ne kadar gündeminde? Ne kadar ilgilendiriyor Amerikalı demokratları, Rojava’daki halkların istikbali?
Benim ABD’de bulunduğum üç yıllık devrin içerisinde bile Kürt sorununa ilgi katbekat artmıştır. Yönetici Trump’ın 2019’un ekim ayında Suriye’den çekilme kararından sonra Fox News’un yaptırdığı bir ankette halkın yüzde 69’unun “Kürtlere ihanet etmemeliyiz” diyerek Trump’ın kararına karşı olduklarını belirtmişlerdi. Fox News seyircileri yüklü olarak ABD’nin muhafazakar kısmından olup, Trump’ın tabanını temel olarak oluşturan kısımdır. Kürtler, ABD’nin hem siyasi gündeminde hem de toplumsal gündeminde değerli bir husus başlığı olarak alanını almıştır.
‘DEVLET KATINDAKİ ÇELİŞKİYE ÜÇÜNCÜ YOLU SUNMANIN ZAMANI’
HDP bu süreçte, “Savaştınız, kaybettiniz, ateşkes yaptınız” biçiminde yorumladı süreci. Siz de Erdoğan’ın yenildiğini düşünüyor musunuz? Suriye’de kimin eli daha güçlü sizce?
ABD’nin global hegemonyasının tehdit edildiği, çeşitli güçlerin iktidar savaşına giriştiği bu süreci bir kaos aralığı olarak tanımlamak gerekir. Bu kaos ortamımızdaki birçok hükümeti, diktatörü ve devleti devirmiş yahut dönüştürmüştür. Bu süreçte hem Erdoğan hem de Türkiye Cumhuriyeti bir devlet olarak tıpkı kadere kurban gitmemek için önemli uğraş içerisinde oldular. Erdoğan liderliğindeki hükümet ise az kalsın devleti bertaraf ediyordu. Artık ise karşılıklı çok tedirgin, berabere giden bir istikrar var. Bu istikrar bazen AKP-MHP ikileminde, bazen Albayrak-Soylu gerginliğinde bazen de Çakıcı-Peker yüzleşmesinde kendisini hissettirmektedir. Çünkü, Türkiye Cumhuriyeti devletini yöneten asıl takım yani derin devlet, tarihi boyunca çok hükümet bertaraf etti. Bu durum, devlet otoritesinin hangi ideolojik kıyafetle halklarımızın önüne çıkacağı arbedesidir. Bu hengamenin devletin Suriye siyasetine yansıması da bir taraftan insanlık düşmanı selefi örgütlerle ortaklaşmasına neden oluyorken, gayri taraftan da Kürt halkının rastgele bir statü elde etmemesi için yüz yıldır süregelen imha siyasetlerini devam ettirmesine neden oluyor. Türkiye’de bu devlet katındaki çelişkiye halk olarak üçüncü bir yolu sunmamızın vakti gelmiştir. Ama bu başarılırsa cumhuriyetin demokratikleşmesinden bahsedilebilir ve içinde bulunduğumuz kısır döngüler aşılabilir.
Türkiye solunun, Amerika’nın yerde Kürtlere destek olmasına rağmen ürettikleri argümanları nasıl değerlendiriyorsunuz? ‘Emperyalistlerle ortak hareket etme, emperyalistin desteği ile kurulacak devletin varlığını sorgulama’ halini demokratik buluyor musunuz?
Türkiye’deki en büyük sol blok HDP’dir. Şahsen argümanlarımızı güçlü buluyorum. Ezilen bir halk olmasına karşın, Kürt siyasetinde “Türk halkının hassasiyetleri” diye bir kavram bulunmaktadır. Bunun meali şudur: birlikte yaşadığı halkın – hürmet ve empatinin bir gereği olarak – hassasiyetleri önemsenerek söylem ve siyasetlerin üretilmesi. Maatteessüf, Kürt halkının hassasiyetleri Türkiye’nin ana akım siyasetinde kavram olarak mekanını almış değil. Kürt halkının varlığı-kimliği-statüsü hala tartışma konusu yapılıyorsa o vakit bu hususta tefsir yapacak her insanın, sağda ve solda, bu noktadan başlaması gerektiğini düşünüyorum. Sizin belirttiğiniz çerçevedeki sorgulamaları demokratik bulmakla birlikte, bu aşamada yargılayabilme konumu varlığı tartışılmayan halkların imtiyazı olarak kıymetlendirmekten de kendimi alıkoyamıyorum.
HDP Amerika’nın nasıl bir gündemi var? Amerika’da yaşayan HDP’liler için HDP neyin temsilcisi, neyin teminatı?
HDP’nin ABD’deki gündemi yukarda da belirttiğim üçüncü yolun diplomasisini yürütmektir. Türkiye’de HDP nasıl ki anti-demokratik, otoriter ve talancı kliklerin çelişkilerinin ortasında halkların ortak ve eşit hayat isteğini temsil ediyorsa, ABD’deki çalışmalarımız da bu vizyonumuzu en geniş kitlelere ulaştırma hedefi doğrultusunda örgütlenmektedir. HDP ABD Temsilciliği bu manada yalnızca ABD’deki HDP’liler için değil, yerküredeki tüm HDP’liler için bu hizmeti mekanına getirmeye çalışmaktadır.
Gazete Duvar
