Son aylarda isminden kelam ettiren Hindistan genel grev dalgası devam ediyor. Hindu milliyetçisi Narendra Modi hükümeti, Hindistanlı çiftçi ve emekçi sendikalarının taleplerini yok sayıyor. İşçiler ise Yeni Delhi’yi çevreleyen yollarda taleplerine kulak verilmesini bekliyor. 250 milyon üzere bir sayıyla gündeme gelmiş olan bu grevin ateşi şimdi sönmüş değil. Hindistan’da Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanan 26 Ocak için hareket hazırlıkları sürüyor.
Bu mühlet zarfında biz de Hindistan’daki emek uğraşını daha iyi anlamaya çalışabiliriz. Ülkedeki sendikal hareketleri ve toplumsal çabayı IndustriALL Global Sendikası Asya Pasifik Dokuma ve Hazır Giyim Koordinatörü Göknur Marş ile konuştuk.
“Hükümetin ıslahat olarak isimlendirdiği işçileri ve sendikalarını ilgilendiren yasa değişiklikleri, pandemiyi mazeret ederek sendikalaşmanın önünü kesiyor. Sendika üyesi olduğu için işçiyi işten atan patronları de destekleyecek formda birçok iş kanunun farklı eyaletlerde yürürlükten kaldırılması ve çalışma saatlerinin günlük 12 saate çıkarılmasının bu kitleselliği ortaya çıkardığını söylemek çok da yanlış olmaz” tabirlerini kullanan Marş, hem yeni duruma hem de ülkedeki emek çabasına dair sorularımızı yanıtladı.
KAYIT DIŞI ÇALIŞMA ORANI YÜZDE 94
Hindistan’daki sendikalara baktığımızda, ülkenin demografik yapısıyla gerçek orantılı bir çeşitlilik bizi karşılıyor. Bununla birlikte içlerinden kimilerinin liderlik rolüne soyunduğunu da görüyoruz. Örneğin All India Kisan Sabha (AIKS) öne çıkan çiftçi örgütlerinden bir tanesi üzere duruyor. Başlarken bize kısaca Hindistan’daki emek örgütlerini ve işleyiş biçimlerini anlatabilir misiniz?
28 eyalet ve sekiz bölge ile anayasa tarafından tanınan 22 lisan ve binlerce diyalekt ile altı resmi din ve yüzlerce kabile dini, bölgesel dini ile Hindistan hakikaten çeşitliliğin, farklılıkların ülkesi ve bu çeşitlilik sendikalarda da karşımıza çıkıyor. Hindistan’da 12 merkezi sendika federasyonu mevcut, bu federasyonlara bağlı yaklaşık 20 bin sendika var, toplam üye sayısı ise 25 milyondan fazla. Bizim iş yeri sendikacılığı olarak tanımladığımız, bir iş yerinde örgütlü sendika, bağlı olduğu ulusal sendika ve onun bağlı olduğu merkezi sendika federasyonu formunda sıralayabiliriz. Sendikalar çoklukla siyasi partiler ile yakın ilgi içindeler. Her ne kadar kayıt dışı istihdam içinde sendikalaşma yolları açılsa da aslında toplu iş kontratı bağıtlama oranı ülke genelinde çok düşük. Kimi sendikaların daha etkin aksiyon örgütlediklerini söyleyebiliriz, AIKS de 26 Kasım’daki genel grevin Lisanlı Chalo (Delhi’ye gidiyoruz) akabinde çiftçilerin hareketini örgütleyenlerden biri. Yeniden AIKS merkez komitesinin de içinde bulunduğu çiftçi örgütleri 26 Kasım’daki genel grevi destekleme kararı aldılar. Haryana, Uttar Pradesh ve Punjab eyaletleri hem ülkenin büyük eyaletleri hem de tarım emeğinin ağır olduğu eyaletler. Bu eyaletlerden yalnızca AIKS üyesi çiftçiler değil onlarca çiftçi örgütünden işçiler bir ortaya geldi ve Singhu ve Tikri noktaları başta olmak üzere Delhi’nin farklı giriş çıkış noktalarında hareketlerine devam ediyorlar. Rajasthan, Kerala üzere eyaletlerden de direnişe dayanak sürüyor. Binlerce traktör Delhi’ye girip hükümet binasının yolunu tutmak üzere hazır bekliyor. Kisan Ekta Morcha farklı direniş noktalarından 500 binden fazla çiftçinin katıldığı hareketleri aktaran aktüel kanal oldu.
Bir öteki husus da nicelik. Verilen sayılar değerlendirildiğinde Hindistan’daki işçilerin çok değerli bir kısmının örgütlü olduğu göze çarpıyor. Hatta ülke nüfusuyla kıyasladığımızda sayılar iyice dikkat cazibeli hale geliyor. Hindistan’daki işçilerin örgütlülüğü hakikaten bu sayılardaki üzere kuvvetli mi? Bunu nasıl yorumlayabiliriz?
Bu noktada tahminen bir ufak açıklama yapmak gerekir. Hindistan’da ‘organised-unorganised sector’ tarifleri örgütlülük için değil ancak kayıtlı ve kayıt dışı çalışmayı söz eder. Kayıt dışı çalışma oranı %94 ve kayıt dışı çalışan emekçileri örgütleyen sendikalar da mevcut. Hükümetin açıkladığı kayıtlı sendikalar ve üye sayılarına baktığımızda, son olarak 2014 yılına ilişkin datalarda 12 bin 486 kayıtlı sendika ve 7 milyon 885 bin üye olduğunu görüyoruz, ama, hükümetin yürüttüğü bu sayıma yalnızca 14 eyalet katılmış. Memleketler arası Çalışma Örgütü (ILO) datalarına baktığımızda ise sendikalaşma oranın 2011-12 yılları için %10.7 olduğunu görüyoruz. Bayan çalışanlar için bu oran çok daha az. Hem kayıt dışı dalda hem özelde ve kamu bölümünde bayan çalışanların örgütlülüğü %4.5 civarında.
Öte yandan bu sendikalar ulusal merkezi sendika federasyonu üyesi. İçlerinde en çok üyeye sahip olan Bharatiya Mazdoor Sangh (BMS) 10 milyondan fazla üyesi olduğunu söylüyor. BMS faşist Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS) teşkilatına üye ve hükümetin ’emek reformları’nı uygun gördüğünden ulusal greve katılmıyor. Militan sendikalardan Komünist Parti fraksiyonlarına bağlı olanlar, örneğin Hindistan Sendikalar Merkezi (CITU) 6 milyon üyeye sahip. BMS üyelerini toplam örgütlü iş gücü dışında tutarsak aslında 15 milyon sendika üyesinden ve yüzde altı civarı sendikalaşmadan bahsetmek mümkün.
‘ÇALIŞMA SAATİNİN 12’YE ÇIKARILMASI, KİTLESELLİĞİ ARTTIRDI’
Hindistan özelinde genel grevin hayli yaygın bir uğraş biçimi olduğunu görüyoruz. Bu genel grevlerin ülkede yarattığı atmosfer ne oluyor? İşçilerin bu genel grevlerden aldığı sonuçların geçmiş örneklerini nasıl yorumlayabiliriz? Yoksa genel greve ‘sıkışmışlık’ kelam konusu mu?
Hindistan kıtasında çeşitli hareket biçimlerini görmek mümkün. Oturma hareketleri, insan zincirleri oluşturmak, fabrika kapılarını bloke etmek, patron meskeninin önünde basın açıklaması yapmak, iş yerinde siyah kurdele takmak, Delhi özelinde Jantar Mantar meydanında aylarca süren oturma hareketleri, açlık grevleri ve mitingler düzenlemek… Öte yandan genel grev kelam konusu olduğunda emekçilerin, örgütlü olsun olmasın, taleplerini yükseltmek ve kazanılmış haklarından vazgeçmemek için sabah erken saatlerde iş yerleri önünde buluşup bulundukları kent merkezlerindeki toplanma alanlarına hakikat yürüyüş yaptıklarını, slogan attıklarını görüyoruz.
Göknur Marş 2016 yılında 180 milyon emekçi Hindistan’da greve çıktığında ben de Delhi’de toplanma alanı olan Jantar Mantar’da greve katılma fırsatı buldum. O vakit bahsettiğimiz dünya tarihinin en kitlesel genel greviydi. Artık 2020 yılında greve çıkanların sayısı çiftçilerin de takviyesiyle 250 milyona ulaştı ve biz yeniden en kitlesel grevden bahsediyoruz. Hükümetin ıslahat olarak isimlendirdiği, işçileri ve sendikalarını ilgilendiren yasa değişiklikleri, pandemiyi mazeret ederek sendikalaşmanın önünü kesiyor. Sendika üyesi olduğu için işçiyi işten atan patronları de destekleyecek halde birçok iş kanunun farklı eyaletlerde yürürlükten kaldırılması ve çalışma saatlerinin günlük 12 saate çıkarılmasının bu kitleselliği ortaya çıkardığını söylemek çok da yanlış olmaz. Bir yanda iş bulma umuduyla köyden kente, tarımdan servis ve imalat dallarına iç göç devam ederken pandemi sürecinde işsiz kalıp şehirlerarası yollarda yürüyerek köylerine dönmeye çalışan bu göçmen emekçi ailelerinin hayatta kalma uğraşına şahit olduk.
Bilhassa 1991 yılından beri süregelen hükümetin neo-liberal akınlarına karşı sendikaların genel grev kararı alması birtakım bölümlerce bir ritüel olarak algılanıyor ve tesiri sorgulanıyor. Geçmiş yıllarda da taleplerin misal olduğunu biliyoruz, hükümetin insani olmayan emek tersi siyasetlerine son vermesi, özelleştirmelerin durdurulması, toplumsal güvenlik ve ömür fiyatı sağlanması, grev hakkı ve sendikal özgürlüklerin garanti altına alınması üzere. Genel grevi ‘sıkışmışlık’ olarak tabir eden kesim, genel olarak hareketlerin hükümetin onay verdiği aksiyon alanlarında değil de iş yerlerinde yapılmasını savunuyor. Açıkçası genel grevlerin sıkışmışlık değil de çalışanlar ortasında şuur oluşturma noktasında kıymetli bir yeri olduğunu düşünüyorum. Arkadaşlarımın çeviri dayanağıyla kimi emekçilerle alanda irtibata geçebilmiştim ve ortalarında birinci kere bu türlü bir aksiyona katılan, dağıtılan broşürleri cebine koyup iş yerinde arkadaşlarıyla paylaşma planı yapan birçoğuyla konuştuk. Hindistan kelam konusu olduğunda genel grev ile hayatı büsbütün durdurmak kelam konusu olmayabilir ama bu sene şahit olduğumuz çiftçilerin direnişi de genel greve verdiği dayanakla aksiyonların başlangıç tarihiyle genel grevin uzantısı olarak yorumlanabilir.
Modi hükümeti birinci sefer basın açıklaması yaparak bir direnişe yanıt vermiştir. Hükümet ve çiftçiler ortasındaki müzakereler sürerken çiftçiler hem halkın her kısmından dayanak almaya devam ediyorlar hem de köylerde, kabilelerde tüm çiftçileri yasa değişiklikleri hakkında bilgilendiriyorlar. Her geçen gün daha çok bayan çiftçi aksiyon alanlarına katılıyor, 26 Ocak Hindistan’da Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanıyor ve çiftçiler şimdiden aksiyon hazırlığındalar. Çiftçiler hükümetin eylül ayında geçirdiği üç maddeyi protesto etseler de aslında en acil talepleri eserlere uygulanan taban fiyatının kaldırılmaması. Hükümet bunu piyasanın hürleşmesi olarak söz etse de çiftçiler ürettiklerini taban fiyatının altına satmak zorunda kalacaklarını, çok uluslu şirketlerin ortalarında rekabete yol açıp fiyatları daha da aşağı çekeceklerini ve kendilerinin daha fazla kredi borcu altında kalacaklarını biliyorlar. Bunun sömürüyü derinleştireceğinin farkındalar.
‘DELHİ BÜSBÜTÜN KUŞATILMIŞ DURUMDA’
Ülkenin emek hareketinin etnik/dini dağılımı ve örgütlenmesine dair neler söyleyebiliriz? Emek hareketleri içerisinde din/etnisite bağlayıcı bir rol oynuyor mu? Bununla birlikte -örneğin son grevde- haber ajansları aracılığıyla edindiğimiz bilgiye nazaran Müslümanları dışlayan vatandaşlık maddesine karşı da bir tavrın işçiler tarafından sokakta gösterilmesi dikkat cazipti. Sahiden emek hareketleri açısından Modi idaresinin Hindu milliyetçisi tavrına karşı bu türlü bir karşı duruş kelam konusu oluyor mu?
Ülke genelinde demografik göstergeler her alanda hala geçerliliğini müdafaaya devam ediyor. Cinsiyetiniz, kastınız, dininiz, etnik aidiyetiniz, kabileniz, lisanınız bunların hepsi gündelik hayatta karşınıza bir sorun olarak çıkabilir. Hindistan’da soyadları çoğunlukla bir kişinin dinini ve kastını açığa verir. 2000’li yıllarda yapılan bir anket çalışmasında çok uluslu bir şirkete iş başvurusu yapanlar ortasında soyadının işe alım sürecini etkilediği sonucuna varılmıştır. Toplum genelinde muhakkak ayrışma çizgileri hala mevcut ve bu durum emek örgütlerini de az ya da çok etkilemeye devam ediyor. İçlerinde buna karşı bir duruş sergileyenler olduğu üzere bunu kendi siyasetlerinin bir ögesi yapanlar da var. Hükümetin bilhassa anti-milliyetçi ve anti-Hindu olarak ilan ettiği ayrıştırıcı siyasetlere yalnızca kimi emek örgütleri değil öğrenci örgütleri ve sivil toplum kuruluşları da karşı çıkıyor.
Şu anda toplumun her kısmından, her dinden ve kasttan beşerler çiftçilerin hareketine dayanak oluyor. Çiftçilerin haklı olduğunu ve bu maddelerin sömürüyü artıracağını lisana getiriyorlar. Bazen alanlarda roti (ekmek) yapıyorlar, marşlarla danslarla ya da alana getirdikleri kitaplarla çiftçilere dayanak oluyorlar ve dinlerinden ya da kastlarından bağımsız olarak dayanışmalarını tabir ediyorlar. Aslında Delhi neredeyse büsbütün kuşatılmış demek yanlış olmaz. Öte yandan hükümetin yaratmaya çalıştığı anti-Hindu sözü toplumda o kadar güçlü bir karşılık buluyor ki çiftçilerin direnişinin sesi olan Kisan Ekta Morcha da kendine turuncu ve yeşil renklerinden oluşan bir logo seçmiş.
Son olarak biraz daha uzaktan bakarak yorumlamak gerekirse, Hindistan emek hareketinin dünya içerisinde nereye oturduğunu söyleyebiliriz? Sonuç olarak global sermayesinin yükünü en ağır formda çeken ülkelerden biriyle karşı karşıyayız. Üstelik bu ülke gelir eşitsizliklerinin de epeyce kritik boyutlara ulaştığı bir ülke.
Milletlerarası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) her sene üye sendikalarıyla bir anket çalışması yapar ve sendikal özgürlükler, toplu iş mukavelesi bağıtlama, söz özgürlüğü, beşere yakışır iş ve ömür fiyatı üzere emek hareketini yakından ilgilendiren noktaları derleyen sendikal haklar raporunu yayımlar. Hindistan son yıllarda bu anket sonuçlarına nazaran dünyada sendikal haklar açısından çalışanlar için en makûs 10 ülkeden biri olmaya devam ediyor. Birebir listede yıllardır Türkiye’yi de görüyoruz. Pandemi sürecinde hak ihlalleri Hindistan’da da arttı, en çok bayan çalışanlar ve göçmen personeller etkilendi. Kayıt dışı çalışmanın anavatanı olan ülkede toplumsal garantiden bahsetmek neredeyse imkansız. İş teminatı olmadığı üzere günübirlik işlerde iş güvenliğinden de bahsetmek mümkün değil. Öte yandan hükümet de emek aksisi siyasetlerini yasalaştırmaya devam ediyor. Global ölçekte, bilhassa Asya’da, Endonezya, Tayland, Filipinler, Güney Kore üzere çeşitli ülkelerde çalışanlar hükümetlerin çalışma yasası ıslahatları olarak isimlendirdiği, sömürüyü derinleştirip örgütlülüğü ortadan kaldırmayı hedefleyen maddelerle karşı karşıyalar. Öte yandan personeller çeşitli grevlerle hükümetlere seslerini duyuruyorlar. Hindistan emek hareketi de pandemiye karşın örgütlülüğünü artırmaya, çalışanlar ortasında sınıf şuurunu yükseltmeye, sendikal haklar için çabaya etmeye devam ediyor. Pandemi ülkede istihdamı ve geliri daha da düşürdü, gelir eşitsizlikleri ve genç işsizliği arttı lakin sendikal hareket süregiden çiftçi direnişi üzere çabayı ve dayanışmayı yükselttikçe personel sınıfı örgütlülüğünü artırmaya ve Hindistan da global emek hareketi içinde değerli bir dinamik olmaya devam edecektir.
En genç komünist lider: Onurlu bir personelin onurlu kızıyımDÜNYA
Yeryüzünün en büyük grevi ‘tarihin sonunda’ gerçekleşiyorDÜNYA FORUM
Dünyanın en büyük grevi: ‘Sessizlik komplosu’nu kırmamız gerekDÜNYAGazete Duvar
