Jayati Ghosh
Şubat ayında, 12 yaşındaki Jamlo Makdam, Telangana’daki biber tarlalarında bir tarım personeli olarak çalışmak ve günlük 200 rupi (yaklaşık 18 TL) kazanmak için Hindistan’ın Chhattisgarh eyaletindeki konutundan ayrıldı. Ancak 23 Mart sabahı, -ülke çapındaki yüz milyonlarca başka beşerle birlikte- ansızın çalışmasına müsaade verilmediğini öğrendi. Başbakan Narendra Modi, bir evvelki akşam Hindistan’ın acımasız biçimde karantinaya alındığını duyurmuş, sırf dört saat evvel haber vererek tüm ekonomik faaliyetleri, hatta tüm seyahatleri de durdurmuştu. Toplu taşıma araçları yoktu, insanların yollarda yürümesine müsaade verilmiyordu, dükkan yahut işyerleri açık değildi; ve Hindistan’da hiçbir yasal ya da toplumsal muhafazası olmayan 450 milyon kadar kayıt dışı emekçinin hiçbir geçim talihi yoktu.
KARANTİNA VEFATLARI FAKIRLERI VURDU
Jamlo bir müddetliğine konuta götürmek üzere biriktirdiği parayla geçindi. Ne var ki, birkaç hafta içinde parası tükendi ve yiyecek ya da nakit halinde rastgele bir yardım almadığından, o ve arkadaşları açlıkla yüz yüze geldi. Umutsuzca, konuta hakikat uzun bir yürüyüşe başladılar; üç gün üç gece boyunca ormanlar ve tarlalarda 150 km yürürken, polisler tarafından sadece yola çıkmaya yürek ettikleri için bile durdurulup cezalandırılabilecekleri otoyollardan uzak urdular. Ne var ki, 18 Nisan günü susuz ve aç haldeki Jamlo, konutundan yalnızca birkaç saatlik arada yere yığılarak can verdi.
Jamlo, Covid-19’a karşı devletin hem insani bir felaket yaratan hem de hastalığın durmaksızın yayılmasını durduramayan acımasız devlet yansısının bir sonucu olarak, 1000’e ulaştığı iddia edilen ve giderek artan sayıdaki “karantina ölümlerinde” bir öbür istatistik haline geldi. Hindistan’da, salgınla başa çıkma uğraşı asla ‘hayat kurtarmaya karşı geçim sıkıntısı’ ile ilgili olmadı: Birtakım hayatlar başkalarından çok daha ucuz olduğundan, hayatlara karşı hayatlar kelam konusuydu ve bu türlü olmaya da devam ediyor. Hindistan, bir müddettir ekonomik eşitsizlikler ve toplumsal ayrımcılık konusunda dünya başkanı pozisyonunda; salgın siyasetlerinin ortaya koyduğu reaksiyon bu durumu ön plana çıkarırken, daha yeni ve daha tatsız ögeleri da beraberinde getirdi.
VİRÜSÜ ÜLKEYE TAŞIYAN ZENGİNLER FAKIRLERI SUÇLUYOR
Hastalık Hindistan’a, nüfusun yurtdışına seyahat edebilen ve en iyi şartlarda yaşayan yüzde 2’lik kısmı aracılığıyla girdi. Buna rağmen, fakirler orantısız bir formda acı çekmek durumunda kaldı ve artık, giderek artan bir formda, salgının yayılmasından ötürü suçlanıyorlar.
Kast sistemine dayalı hiyerarşik Hinduizm’in bir modülü olan kirlilik, saflık ve damgalamaya dair asırlardır süren uygulamalar, sıhhatle ilgili korkuların ayrımcı davranışları kabaca meşrulaştırmasıyla, ‘sosyal mesafe’ ismi altında öteki bir maksada uygun hale getirildi. Seçkin ve orta sınıfın tavırları utanç vericiydi: Sıhhat çalışanlarını kutlamak için ikiyüzlü bir halde tencere tava çaldılar fakat daha sonra bu insanları salgının nedeni olarak damgaladılar ve toplum sıhhati ve bakım hizmetleri en makus durumda olan çalışanlara nakit yardımı yapılmasını ya da müdafaa sağlanmasını akıllarına bile getirmediler.
Toplumsal reaksiyonlar hâlihazırda eksikken, hükümetin reaksiyonları daha da berbattı. (Kerala Eyaleti üzere onurlu istisnalar da kelam konusu.) Merkezi hükümetin halk sıhhatine yaklaşımı cimrice, beceriksizce ve duyarsız bir biçimde oldu. Çin ve Avrupa’dan kopyalanan tecrit siyasetleri, Hindistan nüfusunun büyük bir kısmının yaşadığı gerçekliğe yabancıdır. Toplumsal -daha doğrusu fiziksel- uzaklık, kalabalık ve tıklım tıklım meskenlerde, bir odada beş yahut daha fazla bireyle yaşayan beşerler tarafından gerçekleştirilemez. Pak suya erişim sonlu olduğundan sık sık el yıkamak bir lüks ve suya bayanlar ve kız çocukları tarafından yapılan uzun ve kuvvetli seyahatler sayesinde ulaşılıyor. Lakin memur sınıfı bu yönergeleri düzenlemeye ya da fakir insanların bu amaçlara ulaşmasını mümkün kılmaya gerek görmedi. Ve hastalığa yakalanan insanların tedavisi büyük ölçüde gelirlerine nazaran değişiyor: Kamu hastaneleri çok kalabalık ve çok zorlanıyor; özel olanlar ise akıl almaz fiyatlar talep ediyorlar.
HER ŞEYİ ÜRETENLER HİÇBİR ŞEYDEN FAYDALANAMIYOR
Hindistan’daki kasaba ve kentleri inşa eden, çeşitli hizmetleri sağlayan tahminen 100 milyon yahut daha fazla kır-kent kökenli göçmene yönelik resmi tavır daha da çarpıcıydı. Karantinanın başlarında, yurt dışında mahsur kalan Hintliler için özel dönüş uçuşları gerçekleştirildi. Buna rağmen iç göçmenler iki ay boyunca bu türlü bir takviye göremedi; geçim haklarından yoksun bırakıldılar ve sırf -ve nadiren- en bedelsiz dayanağı aldılar. Çaresizlik içinde, el otomobilleri, konteynerler ve çimento mikserleri üzerinde seyahat yaptıklarında yahut meskene gitmek için yüzlerce kilometre yürüdüklerinde dayak yediler, gözaltına alındılar, üzerlerine dezenfektan püskürtüldü ve hatta trenlerin hareket etmesine müsaade verilmediğini düşünerek üzerinde uyudukları tren raylarında can verdiler.
Ülke çapında gün batımından şafağa kadar süren (halk sıhhati mantığıyla hiçbir ilgisi olmayan) keyfi sokağa çıkma yasakları, onları çok sıcak güneşin altında yürümeye mecbur etti. Nihayet bu cins göçmenler için özel tren seferleri başlatıldığında, yaklaşık iki ay karantinada yaşayan fakir emekçiler bilet almak, enfeksiyona maruz kalmak ve daha sonra tam bilet fiyatı ödemek üzere çok sayıda istasyonda toplanmak zorunda kaldı. Bu trenlerdeki şartlar çoklukla çok müthişti; yiyecek ve su temini olmadan çok sıcakta yapılan seyahatleri gecikmeliydi ve mayıs ayında, sırf 10 gün içerisinde, 80 kişi vagonlarda öldü.
Şu anda yaklaşık 100 milyon ton besin tipi tahıl stokuna sahip olan Hindistan’ın kamu dağıtım sistemi, yeni ortaya çıkan aç insanları beslemek emeliyle kullanılabilirdi. Buna karşın, açlığa dair emareler büyüdükçe bile fiyatsız dağıtım için sırf küçük ölçüye onay verildi ve bu iğrenç cimrilik, besin stoklarının bir kısmının el dezenfektanları imalinde kullanılan etanole dönüştürülmek üzere satılmasıyla durum daha da makus bir hal aldı. Bu ortada, Covid-19’a yönelik tek bir maksat güden odaklanma, fakirlerin öteki sıhhat tasalarının göz arkası edilmesi yahut daha az dikkat edilmesi manasına geliyordu. Tüberküloz, Hindistan’daki fakirlerin en büyük katili olagelmiştir; lakin birçok tüberküloz hastası tedaviye erişim sağlayamadı. Çocukların aşılanmasında ve hastanede yapılan doğumlarda yüzde 40 oranında düşüş görüldü.
GÖRÜNÜRDEKİ ‘KADERCİLİK’ FIRTINA ÖNCESİ SESSİZLİK Mİ?
Covid-19’a yönelik idari yansıların sınıf, kast, cinsiyet ve hatta din temelli eşitsizlikleri ağırlaştırdığı pek çok öteki taraf kelam hususudur. Buna rağmen, anket oranları Modi ve muhalefete (siyasi partiler, sendikalar ve toplumsal hareketler de dahil olmak üzere) dayanakta pek bir düşüş göstermiyor üzere görünüyor. Ezilen milyonlarca insanın mevcut görünüşteki pasif, mukadderatçı hali yeni bir boyun eğme işareti mi, yoksa yalnızca fırtına öncesi bir sessizlik mi?
*Jayati Ghosh, Yeni Delhi’deki Jawaharlal Nehru Üniversitesi’nde iktisat profesörüdür.
Makalenin özgünü The Guardian gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
