Cemane Ferhat
Bölgenin ayarlarıyla kim oynuyor? Bu sarkastik soru, bilhassa Orta Doğu’da beklenmedik siyasi olaylar takip edildiğinde çok fazla karşımıza çıkmakta. Taliban’ın ülkenin denetimini ele geçirmesi ve başşehir Kabil’e girmesiyle süratli dönüşümler yaşayan Afganistan’a gelince “ülkenin ayarlarıyla oynayan”ın ABD olduğunu görüyoruz.
ABD, 2001’deki “11 Eylül” akınlarının akabinde başlatılan bu savaşın artık faydalı olmadığına karar verdi. Mevcut lider Joe Biden, günler evvel düzenlediği basın toplantısında bu misyondan sıyrılmaya çalışsa da, ne planladığı üzere “ne Taliban”ı yenebildi ne de “güçlü bir devlet kurabildi.
Afganistan’da olanlar yalnızca ülke “işgalcilerin mezarlığı” olduğu için değil, birebir vakitte hiçbir şey yolunda gitmediği için de şaşırtan değil. Hasebiyle Biden, Donald Trump’ın müsaadeden giderek Taliban’la vardığı mutabakatı daha ileri noktalara taşımaktan çekinmedi. ABD, savaşın bir başarısızlık olduğunu ve iktidardaki herkesin yozlaşmış olduğunu erken fark etti. Kimsenin gerçek sayısını bilemediği ve örgütle savaşabileceğine dair hiçbir ispatın olmadığı hayalî bir ordu. Savaş ağaları, parlamento koltukları ve çalabilecekleri her şeyi ele geçirmek için iktidar saflarına geçtiler. Her şeyden evvel Washington’un artık hiçbir rol oynamadığına inandığı müstafi Cumhurbaşkanı Eşref Gani de dahil hiçbiri bir işe yaramıyor.
Buna karşılık Washington, “Taliban” ile ilişkilenmeyi tercih etti. Nüfuz ve gücü ile ülkeyi ona teslim etti. Amerika hiçbir vakit Afganları ve onların yazgısını umursamadı, yalnızca kendi çıkarlarını önemsedi. Hasebiyle hareketle yapılan mutabakatta varılan en değerli unsurlar, hareketin ülkede “barışı tesis etmesi” ile ilgili olanlar değil, daha çok Taliban olarak bilinen “Afganistan İslam Emirliği”nin ne kendi üyeleri ne de öbür kümelerin üyelerine, el Esas’ın Afganistan topraklarını ABD ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmek için kullanmasına müsaade vermeyeceğini tabir eden kısımdı. Tehdit oluşturanlara “ABD ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit edenlerin Afganistan’da yeri yoktur” biçiminde açık bir ileti gönderecek ve üyelerine ABD ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit eden küme yahut bireylerle iş birliği yapmama talimatını verecekti.
Ayrıyeten, muahedeye nazaran Taliban, “Afganistan’daki rastgele bir küme yahut bireyin Amerika Birleşik Devletleri ve müttefiklerinin güvenliğini tehdit etmesini önleyecek ve birebir vakitte içerdiği taahhütlere uygun olarak onları askere almayacak, eğitmeyecek ve mutabakattaki hususlar yeterince onlara mesken sahipliği yapmayacaktır”
Amerika Birleşik Devletleri’nin neredeyse tek ehemmiyet verdiği şey bu. Demokratik bir sistemi sürdürmeye gelince, en azından Afganistan’daki telaş duyduğu bahisler listesinde bulunmuyor. Birebir şey “Taliban” periyodunda bayanların durumu ve taciz edilmeden çalışma ve eğitim hakkı için de geçerli. Hoş bir retorik, imajını kurtarmak için kâfi olabilir.
Bu nedenle geçtiğimiz günlerde “Taliban”, asıl hedefi dışarıya itimat vermek olan açık bir yol izliyor. İnanç verici iletiler ülkeyi ele geçirmesinin akabinde açıklamalarda bulunan tüm örgüt yetkilileri tarafından lisana getirildi. Pratikte ceplerinde Amerikan taleplerini içeren bir kâğıt taşıyor üzereydiler ve bu taleplere uyma niyetlerini belirtmekte dilekli görünüyorlardı. İçeriden bakıldığında hareket, “Afganistan’ın demokratik bir ülke olmayacağını, İslam hukukuna nazaran yönetileceğini” teyit ederek, şanlı bir öndere bağlı olacak “yönetim konseyi”nin önünü açtığı için, önümüzdeki periyot için nasıl bir yönelim içinde olacağını ilan etmede daha cüretkâr görünüyor.
Önümüzdeki günlerde net olan bir şey varsa, o da hareketin Afganistan’dan tahliyelerin tamamlanmasına müsaade vereceği ve tecrit edilmemek ya da idaresinin tanınması için ABD’ye verdiği kelamları bir müddetliğine de olsa yerine getireceğidir. Hareket, hareketin eşlik etmediği açıklamalarla onları ne kadar yatıştırmaya çalışırsa çalışsın, içeride hiçbir şey garanti edilemez. Bu da Afganistan halkının bütün kaygılarını legal kılar. Her şeyin netliğe kavuşacağı nokta, Taliban’ın fakat, son yabancının ülkeyi terk ettiğinden emin olduğunda başlayacaktır.
Yazının özgünü Al Araby sitesinden alınmıştır. (Çeviren: İslam Özkan)
Gazete Duvar