Ephraim Mirvis
Yakın periyotta, Londra’da yaşayan harika bir Uygur insan hakları savunucusu olan Rahima Mahmut ile konuşma bahtına sahip oldum. Bana her vakit için Çin’de yaşayan ailesiyle yakın bir münasebeti olduğunu lakin vakitle bunun onlara ziyan vermesinden endişelendikleri için telefonlarını cevaplamaktan bile korktuklarını söyledi. Evvel yasaklanan klasik İslami selamlaşmayı kullanmayı ve en nihayetinde de onun aramalarına cevap vermeyi büsbütün bırakmışlardı. Bir gün ağabeyi telefonu açana kadar ısrarla aramayı sürdürdü ve titreyen bir sesle ona yalvardı: “Bizi Allah’a havale et ve biz de seni Allah’a havale edelim.”
Rahima’nın bu buz üzere veda kelamlarını duymasının üzerinden yaklaşık dört yıl geçti. Artık ailesinin başına neler geldiğini bilmesine imkân yok ve katlanmış olabilecekleri şeylere dair dinmeyen bir kaygıyla yaşıyor.
HEPİMİZ BU ZULMÜN TANIĞIYIZ
Elie Wiesel bir defasında şöyle demişti: “Bir şahidi dinleyen kişi de şahit olur.” Farklı insanlardan da benzeri açıklamalar işittiğim için ve çağlar boyunca Musevilerin yaşadığı zulümlerin derin acılara dayanarak, kendimi konuşmak zorunda hissediyorum.
Bu sorumluluk bu hafta, “Yahudi inancını unutturma ve Musevilerin geleneklerini yaşatmalarını engelleme” teşebbüslerini aklımıza getirdiğimiz Hanuka Bayramı için edilen dualarda da açık bir halde gündeme geldi. Bu kelamlar, 2 bin 000 daha uzun bir mühlet evvel Musevilere yapılan zalimce baskılara atıfta bulunuyor.
Çağdaş, gelişmiş dünyamızda, inançlarından vazgeçmeyi reddeden bayan ve erkeklerin hâlâ dövüldükleri hakikat olabilir mi? Pekala ya bayanların doğmamış çocuklarını aldırmaya zorlanıp tekrar gebe kalmalarını engellemek için kısırlaştırılmaları? Bu zorla hapsetme, çocukların ailelerinden alınması, sindirme ve korkutma kültürü gündelik bir uygulama haline mi geldi?
Maalesef, Çin’deki Uygur Müslüman azınlığa yapılan bu zulmün kanıtlarının yükü ziyadesiyle büyük. Uydu manzaraları, sızan evraklar ve hayatta kalanların tanıklıklarının tamamı, dünyanın çoğunlukla görmezden gelmeye devam ettiği ve 1 milyondan fazla insanı etkileyen yıkıcı bir manzara çiziyor.
DEĞİŞİM İMKÂNSIZ MI?
Olumlu tarafta bir değişim umudu olup olmadığını öğrenmek için araştırmacılarla ve kampanyacılarla görüştüm. Mektuplar yazdım ve sıkıntıyı değerli isimlere özel olarak lisana getirdim. Her görüşmemde, mevcut umutsuz durumda rastgele bir iyileşme yaşanmasının imkânsız olduğu hissine kapıldım.
‘İmkânsız’, 60’lı ve 70’li yıllarda Güney Afrika’da apartheid [ırk ayrımcılığı rejimi] güçlenirken sık sık işittiğim bir sözcüktü. Bir haham olan babam, Nelson Mandela’nın hapsedildiği Robben Adası’nda tutulan siyasi mahkûmlara ziyaretler gerçekleştirecekti. Annem, ülkede siyah anaokulu öğretmenlerine eğitim verilen yegâne okulun müdürüydü. Uzun vakit boyunca, Apartheid yöneticilerinin denetlenemez gücü ve zalimane katılığı nedeniyle, rastgele bir olumlu değişim fikri imkânsız hale gelmişti. Buna karşın en sonunda bir değişim yaşandı.
‘İmkânsız’, 1980’lerde İrlanda Baş Hahamlığı yaptığım vakit zarfında eşim ve ben Sovyet Yahudiliği için yürütülen global bir kampanyada faal olarak yer almışken, yaşadığımız üzücü sonuçtu. Kudretli Sovyetler Birliği’nin sayısız Yahudi’ye ve diğer insanlara yaptığı ezici baskı, aşılması mümkün olmayan bir adaletsizlik üzere görünüyordu. Dünya çapındaki protestocuların, bir ‘Yahudi olarak yaşama suçu’ nedeniyle çalışma kamplarına gönderilen saf erkek ve bayanların yazgısını değiştirmesi de imkânsız görünüyordu. Tekrar de en sonunda değişim yaşandı.
BU BİR İNSANLIK VAZİFESİDİR
Geçtiğimiz hafta, 10 Aralık 1948’de kabul edilen İnsan Hakları Üniversal Beyannamesi’nin 72’inci yıldönümü kutlandı. Birebir yıl, 9 Aralık günü, soykırım cürmünün önlenmesi ve cezalandırılmasına dair kontrat kabul edilmişti. İnsanlığın en kıymetli hukuksal ve ahlaki beyannameleri ortasında bulunan her iki doküman de, onlara karşı harekete geçmeye hazır değilsek, siyasi bir alana kayma tehdidi altındadır.
Sahip olduğumuz özgürlükler, yaptığımız şeylerin hiçbir işe yaramadığı algısıyla birleştiğinde, birçok vakit bir ilgisizlik kültürü yaratır. Vakit ve beraberinde tarih, bize nefretin gelişmesine müsaade veren şeyin tam olarak bu türlü bir vurdumduymazlık olduğunu gösteriyor. Talmud şunu öğretir: “Bizden misyonu yerine getirmemiz beklenmiyor lakin ondan vazgeçme özgürlüğüne de sahip değiliz.”
Benim için bu dersin öğrettiği, gerçeğin, hiçbir yerde iyi insanların apartheid ve Sovyetler Birliği’ne verdiği yansıdan daha açık olmadığıdır. Nasıl olduysa, her gazete manşeti ve her yeni müttefikle birlikte, bir vakitler imkânsız görünen şey en nihayetinde kaçınılmaz hale geldi. Sonunda değişim yaşandı; çünkü vakitle, acı çeken şahıslar öbür bir inanca sahip olsalar, onlar tarafından bilinmeseler ve dünyanın öbür ucunda yaşıyor olsalar bile, sıradan beşerler seslerini çıkardılar. Uygur Müslümanları için de bu biçimde bir değişim yaratabiliriz.
SORUŞTURMA BAŞLATILMALI VE SORUMLULAR CEZALANDIRILMALI
Olan bitenler hakkında hızlı, bağımsız ve sınırsız bir soruşturma yapılması gerektiği ortadadır. Sorumlulardan hesap sorulmalı ve kaçmayı başaran Uygurlara sığınma hakkı verilmelidir.
Her birimiz, bu reaksiyonların yanı sıra ve bunların hayata geçirilmesine yardımcı olmak için hareket etme sorumluluğunu paylaşıyoruz. Bugün, size, milletvekilinize bir mektup yazmanızı öneriyorum. Basın organlarına mektup yazın. Uygurların zorla çalıştırılmasıyla teması olan şirketlere yazın. Olanları toplumsal medyada duyurun. Yaşananlar hakkında arkadaşlarınızla konuşun ve onları da birebirini yapmaya teşvik edin. Hiç kimsenin, sorumluluğun diğerlerine ilişkin olduğunu söylemesine müsaade vermeyin.
Şu anda, akıl almaz bir kitlesel vahşet gerçekleşiyor. Vazife büyük olsa bile, hiçbirimiz bundan kaçınmakta özgür değiliz. Nelson Mandela’nın da dediği üzere: “Bir şey bitene kadar hep imkânsız görünür.”
*Ephraim Mirvis, İngiliz Milletler Topluluğu Birleşik İbrani Cemaatlerinin Hahambaşı olarak misyon yapan bir Ortodoks hahamıdır.
Makalenin yepyenisi, The Guardian gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
