Carly Cassella
Başparmağın bir şeyleri kavrayacak biçimde evrim geçirmesi, çoklukla taş aletlerin yükselişi ile eşzamanlı görülür. Birtakım bilim insanları, objeleri güç uygularken hassas biçimde kavrama ya da kullanma yeteneği olmasaydı, birinci insan öncüllerimizin çeşidimizi asla bu kadar büyük bir muvaffakiyete taşıyamayabileceğini düşünüyor.
Bu, farklı bir hipotez lakin başparmaklar ve aletler bir vakitler düşündüğümüz üzere iç içe olmayabilirler de. Gerçekte, birinci beşerler, başparmakları bizimkine dönüşmeden çok daha evvelce de alet yapmış ve kullanmış olabilirler.
DEĞİŞİMDEN EVVEL DE TAŞ ALETLER KULLANIYORLARDI
Yayınlanan yeni bir araştırma, kavrayıcı başparmağın yaklaşık 2 milyon yıl evvel geliştiğini ve eski insanların bunun gerçekleşmesinden evvel de taş aletler ürettiğine dair deliller ortaya çıkardı. Son yıllarda, günümüzden iki ilâ üç milyon yıl evvel yaşayan homininilerin (insansıların/ç.n.) birinci örneklerinden biri olan Australopithecine tipi, arkasında alet kullanımına dair dolaylı delilleri bırakan birinci beşerler olarak öne çıkmaya başladı. Yeni araştırma, o vakitler, bizimkine kıyasla başparmakların şempanzelerinkine daha fazla benzediğini ortaya koyuyor.
Araştırmacılar, Australopithecinelerin primat atalarına kıyasla daha iyi bir el marifetine sahip olduğunu söylüyorlar. Buna rağmen, elleri çağdaş beşerlerle tıpkı biçimde orantılı olsa da başparmakları günümüzde sahip olduğumuz aktif kavrama hünerine sahip değildi.
Almanya’da bulunan Tübingen Eberhard Karls Üniversitesi’nden paleoantropolog Katerina Harvati, “Verimli bir başparmak kavrayışı halindeki el hünerinin gelişmesi, soyumuzun birinci tanımlayıcı özellikleri ortasında yer alıyordu ve cetlerimize dayanılmaz bir ahenk sağlama avantajı sağladı” diyor.
“Homo cinslerinde görülen bu daima ve yüksek el hüneri seviyeleri, insan biyo-kültürel evrimi açısından başparmak kavrayışının ahenk sağlamaya dair büyük kıymetinin bir göstergesi” diye ekliyor.
ESKİ FİKİRLERİ ÇÜRÜTÜYOR
Kavrayıcı başparmaklarımızın bir formda insan üretimi aletlerin evriminde rol oynadığı fikri yıllardır konuşulmaktaydı ancak şu ana dek insanlık tarihinde tesirli biçimde başparmak kullanımının birinci ne vakit ortaya çıktığını ve bunun bizim alet üretme konusundaki gelişimimizle nasıl eşleştiğini şimdi tam olarak anlayamamıştık.
2015 yılında araştırmacılar, Australopithecus africanus’un başparmağında ve avuç içlerinde iki milyon yıl evvel başparmağın güçlü bir biçimde kavramasına imkan sağlayacak bir kemik modeli olduğunu keşfettiler.
2011’de, iki milyon yıl öncesine yakın bir periyotta yaşayan ve ‘A. Sediba’ ismiyle bilinen farklı bir Australopitekus çeşidinin de insanlarınkine emsal hassas kavrama yeteneğine sahip olduğu kabul edildi. Ne var ki, yeni araştırma bu eski çalışmaları çürütüyor. Bu yetenek, başkalarınınki üzere elverişli bir anatomiye değil, başparmağın biyomekaniğine dayanıyor.
Araştırma takımı, bunu başarmak için, hominininin elinde bulunan tek bir kas ve eklem üzerinde ağırlaştı. ‘Opponens pollicis’ ismiyle bilinen kas, ‘trapeziometacarpal eklemde’ (TMC) esnemeye imkan sağladığından, başparmak kavrayışı kelam konusu olduğunda büyük değere bir sahip olduğu düşünülüyor. Bu kasın yeri, yolu ve genel bağlanma bölgeleri, insan tipine ilişkin çeşitli fosillerle karşılaştırıldı.
Tübingen Üniversitesi’nde vazifeli biyomekanik uzmanı Alexandros Karakostis, “Yaklaşımımız, kemik formunun ve boyutunun üç boyutlu tahlili ile son teknoloji sanal kas modelleme tekniğini bir ortaya getiriyor” diyor. “Daha da kıymetlisi, şu anda yaşayan ‘taksonlar’ -şempanzeler ve çağdaş insanlar- ortasındaki farkların geçmiş deneysel çalışmalarda açıklanan şeyleri yansıttığını teyit ederek, modellerimizin öngörülerini doğrulayabildik.”
MİSAL İNSANSILAR BİZİM KADAR GELİŞEMEDİ
Neandertaller (Homo neanderthalensis) de dahil olmak üzere, kendi cinsimiz emsal biçimde yüksek seviyelerde el marifeti sergilerken, başka homininiler bu beceriyi gösteremedi. Başparmak verimliliği ve el marifeti, bütün Australopitekuslarda daima biçimde daha düşüktü.
Australopitekusun en son alt çeşidi olan ‘A. Sediba’ bile, TMC ekleminde daha düşük bir esneme marifeti sergiliyordu. Öte yandan, ilgi cazip biçimde, bu vakit diliminde Güney Afrika’daki Swartkrans bölgesinde yaşayan birinci homininiler, bizim ellerimize çok daha fazla benzeyen ellere sahipti.
Aslında, bilim insanları, Swartkrans sakinlerinin başparmak mekaniğinin şempanzeler ve çağdaş beşerler ortasında, ortalarda bir yerde olduğunu tabir ediyorlar. Karakostis, “En çok şaşırdığımız şeylerden biri, Güney Afrika’daki Swartkrans bölgesinde bulunduktan sonra yaklaşık iki milyon yıl öncesine tarihlenen ve birinci Homo’yla ya da soyu tükenmiş bir hominini yan kolu olan Paranthropus robustus’la ilişkilendirilen hominini el fosillerinin, çağdaş insanlarınkine emsal bir el marifetine sahip olabileceğini bulmaktı” diyor.
EVRİMDE BİR SIÇRAMA YARATTI
Bu türlü bir el mahareti, Swartkans hafriyat alanında bulunan homininilerin, ateşi birinci kere kullanan ve Güney Afrika’da büyük hayvanları avlamaya başlayan birinci insanımsılar olarak kabul edilmesinin sebeplerinden biri olabilir. Araştırmanın müellifleri, bu dönüşümün potansiyel olarak ‘iki milyon yıl sonra meydana gelen değerli biyo-kültürel gelişimlerin bir kesimi olabilecek kritik kıymete sahip bir evrimsel avantaja’ yol açtığını belirtiyorlar.
Neredeyse o andan itibaren, birinci beşerler kaynakları kendi faydasına kullanmak, Afrika’dan ayrılmak ve karmaşık bir kültür geliştirmek yolunda muhtaç oldukları aletlere sahip oldular. Bununla birlikte, bundan daha evvel bile Australopitekus çeşitlerinin daha az hassasiyetle taş aletler kullanmış olması beklenen görünüyor.
Araştırma müellifleri artık, kendi başparmaklarımızın vakit çizelgesini ve milyonlarca yıl boyunca elde etmemize yardımcı oldukları şeyleri daha iyi anlamak maksadıyla, Neandertaller de dahil olmak üzere makul hominid kümelerinin ellerini daha yakından incelemeyi bekliyorlar.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
