Bharat Malkani
Breonna Taylor, Rayshard Brooks, George Floyd ve vesair pek çok siyah Amerikalının hukuk dışı öldürülmesine reaksiyon olarak başlayan protestolar, ABD’de ırksal adalet için yıllardır süren savaşla ilgili farkındalığı artırdı. ‘Black Lives Matter’ (BLM/Siyahların Hayatı Değerlidir) hareketi, bu amaca ulaşmak için polisin finansmanını durdurmak üzere çeşitli taleplerde bulundu. Kitabımda da belirttiğim üzere, ırk temelli adalet savaşı idam cezasının kaldırılmasını gerektirir; çünkü bu tatbik, Amerika’nın kölelik, linç ve ırkçı şiddet geçmişiyle temaslıdır.
İdam cezasının ırkçı yapısı, sömürge devrine kadar dayanır. 1712 yılında, New York kolonisi köleleştirilmiş kişilerin isyanına karşı bir karşılık olarak, yalnızca siyahlar için muteber olan bir idam cezası yasasını kabul etti. Bağımsızlığın akabinde, kölelik nizamı hala Amerika’daki idam cezası sistemlerini şekillendirmekteydi. Mesela, 1856’ya gelindiğinde Virginia’da köleleştirilmiş bir insanın idam edilebileceği 66 cürüm bulunuyordu; buna rağmen, beyazları idama götürecek sırf bir kabahat mevcuttu. Basitçe söylersek, siyah kişilerin hayatları beyazların hayatları kadar kıymetli değildi.
Köleleştirilmiş beşerler, kısmen eziyet dolu vefatları daha fazla hak ettikleri ve kısmen de gayri köleleştirilmiş insanlara bir ileti verildiği kanısıyla, birden fazla devir beyazlardan daha şiddetli infaz formüllerine maruz kaldılar. Bu nedenlerden dolayı, Frederick Douglass ve William Lloyd Garrison üzere devrin önde gelen kölelik karşılarından kimileri, idam cezasına açık biçimde karşı çıktılar. Kölelik ve mevt cezasıyla ilgili yanlışın tıpkı madalyonun iki yüzü olduğunun farkına varmışlardı: Her iki tatbik da kimi hayatların başkalarından daha bedelsiz olduğu inancına dayanıyordu.
LİNÇLER VE İNFAZLAR
Amerikan İç Savaşı, umumide Konfederasyon ve kölelik savunucuları için bir yenilgi olarak nitelendirilir; yeniden de savaş, beyaz üstünlükçülerinin zihniyetini değiştirmedi. Köleleştirilmiş kişilerin eski sahipleri ve ırk ayrımcılığını destekleyenler, artık özgür olan siyah nüfusa boyun eğdirmek için farklı yollar aradılar. 1865 yılında yürürlüğe giren ve ‘suç karşılığı ceza olması’ haricinde köleliği yasaklayan ABD anayasasındaki 13’üncü Değişikliğin içerdiği tabirlerden faydalandılar.
Ava Duvernay’in ‘13’üncü Değişiklik’ isimli belgeselinin ortaya koyduğu üzere, ceza yargılaması sistemi plantasyonların (kölelerin çalıştırıldığı çiftliklerin/ç.n.) noktasına kullanılmaya başlandı ve siyah Amerikalılar idam cezasına beyazlardan daha büyük bir nispette çarptırılmaya devam ettiler. İşin gerçeği, siyah Amerikalılar, kölelik devrinde olduğundan daha fazla infaz tehlikesi altındaydı. Siyahlar ‘mülk’ olarak sınıflandırıldıklarında ve nakdî bir pahaya sahip olduklarında, köle sahipleri birçok vakit hayatlarının kurtarılmasını savunuyordu. Özgürleşmeden sonra, durum artık değişmişti.
Irkçı ön yargılar 1900’lerin başında mevt cezasının varlığını sürdürmesinin merkezinde konum alıyordu. Colorado eyaleti 1897 yılında idam cezasını kaldırdı ve isimli yaptırımı olan infazlar ortadan kalkınca, beyazların üstünlüğünü savunanlar siyah kişileri linç etmeye başladı. Eyalet meclisi, dört yıl sonra linç çetelerini cezalandırmak maksadıyla değil, tersine siyah kişilerin öldürülebilmesini sağlamak isteyenleri yatıştırmak için idam cezasını tekrar yürürlüğe koydu.
Ve linç zıddı kampanyalar 1920’ler ve 1930’larda yargısız infazlarda bir düşüşe yol açtığında, buna karşılık olarak, linç bölgesine devlet tarafından onaylanmış idamların sayısında bir artış yaşandı.
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRMA VE TEKRAR YÜRÜLÜĞE KOYMA
1972 yılında ABD Yüksek Mahkemesi’nin idam cezasını yürürlükten kaldırmasına rağmen, sadece dört yıl sonra halkın bu karara reaksiyon göstermesinden ötürü, talep eden eyaletlerde tekrar yürürlüğe konmasına onay verdi. İdam cezası kompetanı Evan Mandery’nin belirttiği üzere, duruşmanın kararına yönelik tenkitler, idam cezası ile ırkçılık arasındaki ayrılmaz temasları bir kere daha ortaya koyan biçimde, sivil haklar çağına duyulan daha umumî bir reaksiyonun kesimiydi.
1987’de, ırk ayrımcılığı sebebiyle idam cezasını kaldırmaya yönelik bir teşebbüs Yüksek Duruşma tarafından reddedildi. Duruşma, dikkat cazibeli bir formda, idam cezasının ırk ayrımcılığı içeren bir formda uygulandığını kabul etmekle birlikte, bunun ‘ceza yargılama sistemimizin kaçınılmaz bir parçası’ olduğunu ve müsamaha gösterilmesi gerektiğini söz etti.
YAPISAL IRKÇILIK
Mevt cezasının ırksal ayrımcılığın temel alınarak uygulanması, günümüze kadar küçük bir farkla sürdü. Bugün, -sanığın ırkı yerine- mağdurun ırkı, bir kişinin idam cezasına çarptırılıp çarptırılmamasını belirlemede temel rolü oynuyor. Beyaz bir kişisi öldürdüğünüz bir durumda, siyah bir kişisi öldürdüğünüz durumdan çok daha fazla ihtimalle idama mahkum edilirsiniz. Ayrıyeten beyaz bir kişisi öldürmekle suçlanan siyah bir kişiyseniz, bu ihtimal katlanarak artar. En son rakamlar, 1976’dan beridir beyaz bir kişiyi öldürme suçlamasıyla 295 siyah insanın idam edildiğini, buna rağmen 21 beyaz insanın siyah bir kişinin öldürülmesi nedeniyle idam edildiğini gösteriyor.
Son periyotta, birtakım durumlarda idam cezasının ırk ayrımcısı bir formda uygulanmasını engellemek hedefiyle kimi başarılı uğraşlar sergilendi. Örnek olarak, 2018’de, ABD Yüksek Duruşması, bir jüri üyesinin “İncil’i inceledikten sonra, siyah kişilerin ruhları olup olmadığını merak ettim” dediği ortaya çıkınca, Keith Tharpe isimli bir adamın idam cezasını bozdu.
Tekrar de, ırkçılığın vefat cezasından vaka bazında kesilip alınabilecek bir tümör olmadığı, bundan ziyade sisteme mahsus olduğu apaçık ortada. Bu sebeple, ırksal adalet sorununa önemli biçimde yaklaşan siyasetçiler, ırksal açıdan daha adil bir topluluğa giden yolun idamlara son verilmesini gerektirdiğini kabul etmelidir.
Metnin aslı The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar