O yıllara nazaran pek rastlanmayan bu ismi hiç kimse onun kadar iyi taşıyamazdı. Hoşluğunu, cazipliğini annesi Vuslat Hanım’dan alıyordu. Bugün Kumbaracıbaşı Ailesi’ni yakından tanıyan, “o yıllar”ın şahidi çabucak herkes, İpek’in ismi geçtiğinde, evvel onun “ne kadar zarif” olduğunu anlatır. Hakkında yazılanların çabucak hepsi “snob” ve “çekici” bir bayan olduğu konusunda hemfikirdir. Elbet ki bu tariflerin haklılık hissesi yok sayılamaz. Ancak İpek Kumbaracıbaşı yahut bilinen ismiyle İpek Kıramer, bütün bunların ötesinde bir hassaslığa sahipti. Bu kesin! Burada onun, bir devrin yakın şahidi, en özel bayanlarından birinin, İpek Kıramer’in hayatının çok kısa bir hikayesini okuyacaksınız.
Annesi Vuslat (Muşkara) Hanım İzmirli, babası Şefik (Kumbaracıbaşı) Beyefendi Giritli’dir. Şefik Beyefendi, son derece mütevazı bir aileye mensuptur. Galatasaray Lisesi mezunu olması ona yesyeni hayat verir. İlerleyen yıllarda başarılı bir iş insanı olacaktır. Vuslat Hanım ise hem Osmanlı hem de Cumhuriyet devirlerinde kelam sahibi olmuş, karar sistemi içinde yer almış bir ailenin üyesidir. Vuslat Hanım’ın babası Sultan Abdülhamid’in hekimlerinden Mehmet Emin Paşa’dır. Paşa, Beyrut Üniversitesi’nden mezun, harika Fransızca ve Arapça konuşan biridir. Vuslat Hanım’ın büyük dayısı Talat Muşkara ise “Atatürk’ün bâtın silahı” olarak anılır. İttihâd ve Terakki Cemiyeti’nin İzmir genel sekreteridir. Talat Paşa ile karıştırılmaması için lakabı “Küçük Talat”tır. Vuslat Hanım, varlıklı ailesi sayesinde el bebek gül bebek büyütülür. Birinci gençlik fotoğraflarında, gramofon eşliğinde dans eden, şık giysiler içinde arkadaşlarıyla piknik yapan, epeyce sevinçli bir genç kız görürüz. Vuslat Hanım ve Şefik Bey’in yolları İzmir’de kesişir. Bir akraba vesilesiyle tanışır, aşık olur ve evlenirler. Bu aşktan iki çocuk doğar; Erim ve İpek.
Vuslat Kumbaracıbaşı, 1950’ler (solda), Vuslat Kumbaracıbaşı, çocukları Erim ve İpek’le.
ANKARA, 1950’LER, 60’LAR…
İpek Kumbaracıbaşı, 1945 yılında Ankara’da dünyaya gelir. Doğduğu yıl, İkinci Dünya Savaşı Almanların hezimeti ile sonuçlanmış, Türkiye savaşa direkt dahil olmamayı başarmıştır. Bir yıl sonra, 7 Ocak 1946 tarihinde, Celal Bayar önderliğinde kurulacak olan Demokrat Parti, İpek’in ömründe değerli bir yer tutacaktır. Ankara o yıllarda, yalnızca devletin resmi başşehri değil, adeta bir kültür sanat başşehridir de… Kumbaracıbaşı çiftinin meskenleri periyodun en nezih bölgelerinden, Kızılay’a yakın, Sümer Sokak’tadır. Beş katlı konutu, baba Şefik Beyefendi tasarlar. İpek’e nazaran orası bir konuttan çok, bir “yuva”dır: “Annem, babam, ağabeyim ve dadımla bir arada yaşadığımız Sümer Sokak günleri unutulmazdı. Birbirine çok bağlı, memnun bir aileydik. Bu mutluluğun temelinde elbet ki anne ve babamın birbirlerine aşık olması yatıyordu. İnsan çocukken ne görürse, onu taklit eder. Biz sevgi, hürmet görmüştük. Çocuk deyip geçmezlerdi, el üstünde tutulduk. Akşam yemeklerinde minik ailemiz sofrada toplanırdı. Bizim konutta o denli özel günlere ayrılan sofra grupları filan da yoktu. Annem ve babam için en büyük konuk bizdik ve sürekli şık sofralarda ağırlandık”. Kumbaracıbaşı çiftinin konutu, konuklarla dolup taşar. Sevenleri, dostları çoktur. Bayram günlerinde Vuslat Hanım, çikolatasını, likörünü eksik etmez. Cumhuriyet Ankara’sında likör ikram etmek adeta bir gelenektir. O yıllarda likör, yalnızca bir içki ikramı değil, genç Cumhuriyet’in çağdaşlaşma sürecinin de bir kesimidir. Tıpkı operaya ve baleye gitmek gibi! Kumbaracıbaşı çifti üst katlarında yaşayan Rus kiracıları ile birlikte sık sık Rus balelerini izlemeye masraf; yeni kurulan Ankara Sanat Tiyatrosu’nun hiçbir oyununu kaçırmazlar. Şefik Beyefendi, Hisar ve Varlık mecmualarına abonedir. İpek’in şiir zevki, meskene gelen bu mecmualar sayesinde gelişir. O denli ki Ankara Koleji öğrencisiyken şiir okuma müsabakalarında birinciliği kimseye bırakmaz. En sevdiği şair ise hiç değişmez. Attila İlhan’ın şiirlerindeki tansiyonlu hava, hayal ve gerçek, gizemli karakterler, kentsoylu duyarlık İpek’i elbette derinden tesirler. Vuslat Hanım ise sıkı bir Vogue Paris okurudur. 50’li yıllarda bayanların pek birçoklarının ilham kaynağı, Marilyn Monroe olsa da Demokrat Partili hanımefendilerin “ikon”u Jacqueline Kennedy’dir. Berbere saç taratılırken, meskene gelen terziye model gösterilirken daima tıpkı şey duyulur: “Jacqueline üzere olsun”. Gündelik terzilerin, terzihanelerin kıymetini yitirmediği, giderek herkesin Amerikan estetik anlayışıyla biçimlendiği periyotta Vuslat Hanım özgün tarzını korur. Berbere sık gitmez, topuzunu kendi yapar. Lanvin Arpege kokusu duyuldu mu herkes bilir ki oradan Vuslat Kumbaracıbaşı geçiyor. Her vakit şık, bakımlı, hoş kokan; ipekler, danteller ve incilerle süslenmiş Vuslat Hanım, İpek’in hayatı boyunca en değerli rol modeli olarak kalır.
22 Mayıs 1950 tarihinde Demokrat Parti, iktidarı CHP’den devralır. Vuslat Hanım, Demokrat Parti iktidarını sevinçle karşılar. O denli ya, Berin Menderes de yakın arkadaşıdır. İpek de beş yaşından bu yana ileride “kayınvalide”si olacak “Berin teyze”sini tanıyordur. Ülkedeki çabucak hemen her kesitin dayanağıyla iktidar olan DP, süreç içinde büyük bir düş kırıklığı yaratır, istenileni veremez. Vuslat Hanım’ın sevinci uzun sürmez. Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde bir küme subay, on yıllık Demokrat Parti iktidarının ülkeyi gittikçe bir baskı rejimine ve kardeş hengamesine götürdüğü münasebetlerini ileri sürerek, 27 Mayıs 1960 sabahı ülke idaresine bütünüyle el koyar. 37 subaydan oluşan Ulusal Birlik Komitesi bu harekat ile anayasa ve TBMM’yi fesheder, siyasi faaliyetleri askıya alır. Yargılamalar sonucunda, Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Kuvvetli ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edilir. Ülkeye bir sis çökmüştür…
. BEKLENMEDİK BİR AŞK: İPEK VE YÜKSEL…
Vakit geçer… Hayat tekrar olağan akışına dönmeye başlar. Vuslat Hanım yine davetler veriyordur. Bir poker davetinde Yüksel Menderes ve İpek yakınlaşır. Kısa müddet sonra Berin Menderes, İpek’i oğluna ister. Adnan Menderes, idam edileli üç yıl olmuştur. Şefik Beyefendi, evvelce “Ben acıya kızımı vermem” diyerek bu evliliğe karşı çıkar. Süreç içinde onay verir. İpek’in bu evliliği istemesinin nedenlerinden biri de, Menderes Ailesi’nin o yıllarda maddi manevi olarak güç günler yaşıyor olmasıdır. İpek, yoktan var etme tutkusuyla evlenmek ister. Her şeyi baştan yaratacağına inandığı için, ona nazaran ülkü bir evlilik yapıyordur. Bu evlilik ile kederli Menderes’lere adeta bir güneş girer… Nikahlarının yapılacağı salon tıklım tıklım dolar. Kumbaracıbaşı ve Menderes ailelerin yakın etrafı, İpek’in kolejli arkadaşları ve böylesi bir güne şahitlik yapmak isteyen pek çok Ankaralı, nikah salonundan sokaklara taşar. İzdihamdan ötürü gelin ve damat, otomobilden inemez. Berin Menderes, kötüleşir. Nikah memuru bu kalabalıktan ürküp, kayıplara karışır. Mecburen Berin Hanım’ın konutuna geri dönerler. Gece yarısı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Lideri tarafından nikahları kıyılır. Şefik Beyefendi, o gece günlüğüne “Kızım gitti, uğurum bitti” notunu düşerken, yeni evli çift, İstanbul’a, Çınar Oteli’nde balayına çıkar. Yeşilköy Çınar Otel, 60’lı, 70’li yıllarda epey gözdedir. O denli ki İstanbul’u ziyaret eden Grace Kelly bile bu otelde konuk olur. Çiçeği burnunda evliler, balaylarında çok memnundur. Tek sorun, İpek’in Ankara’da geçen kültür-sanat dolu yıllardan sonra, İstanbul’u epey “görgüsüz” bulmasıdır.
DOSTLUKLAR: GÜZİDE KUVVETLİ, EMEL GÜÇLÜ…
Hem İstanbul hem de Ankara yıllarında, İpek’in yakın etrafında “Güzide hanımefendi” diye andığı Güzide Şiddetli ve gelini Emel Kuvvetli vardır. Evvelce başbakan yardımcısı, sonraları dışişleri bakanı olan Fatin Rüştü Zorlu’nun annesi Güzide Zorlu’nun çocukluğu, genç kızlığı Osmanlı sarayında geçer. Son derece varlıklıdır. Hüseyin Rıfkı Paşa’nın kızı Güzide Hanım’ın ağzından çıkan her kelam buyruk sayılır. Kolay kolay kimseleri sevmeyen Güzide Hanım, İpek’e bayılıyordur. İpek, Güzide Hanım’ın bir kezinde “Bana genç kızlığımda mücevher armağan ederlerdi. Ben de ne olduğunu anlamaz, gidip, perdeye asardım” dediğini hiç unutmuyor. Güzide Güçlü, mücevherleri kadar, sahip olduğu gayrimenkuller ile de ünlüdür; “kırk anahtar” diye anılır. Güzide Güçlü, o yıllarda Taksim’deki Miramar Apartmanı’nın son katında yaşıyordur. İpek, sık sık Güzide Hanım’a yatılı misafirliğe sarfiyat. O günlerden birinde düşünde babasının öldüğünü görür. Gözyaşları içinde uyanır. Çabucak hayalini anlatır. Güzide Hanım, İpek’i “Haydi canım, düşünme bu türlü şeyler. Baban inşallah çok yaşayacak” diye teselli eder. Bu duşun üstünden kısa mühlet geçer. Şefik Beyefendi, birkaç ay sonra trafik kazasında hayatını kaybeder (Eylül, 1963). Öldüğünde şimdi 50’li yaşlarındadır. İpek, Güzide Hanım’ın gelini Emel Şiddetli ile de yakın bir bağ kurar. Emel Hanım da tıpkı kayınvalidesi üzere, kimselere yüz vermemesi ile ünlüdür ancak İpek’i öz kızı Sevin (Zorlu) kadar sever. İpek Kıramer, onu “Hayatımda gördüğüm en yüksek kalitede insandı” diye anıyor. Emel Güçlü, şıklığı ile meşhur bir hanımefendidir. Kendi etrafında bile kimseler şimdi bilmezken, Nina Ricci, Christian Dior üzere Fransız moda meskenlerinden diğer hiçbir yerden giyinmez. Bir gün İpek’e, “Üste, odama çık. Gardırobumdaki elbiselerle bize bir defile yap” der. Şöyle anlatıyor: “Ben o gün, bana kendi elbiselerini giydirerek, geçmişi yaşamak istiyor sandım. Bunun için defile yapacağımı düşündüm”. Emel Hanım, İpek’i, 1956 yılından kalma Christian Dior, kırmızı uzun tuvalet içinde görünce çok keyifli olur. İpek’e çok yaraştığını söyler, öbür elbise denemesini istemez. O elbiseyi de ikram eder. Yıllar yılı ihtimamla sakladığı bu elbiseden hâlâ heyecanla kelam ediyor. Bu büyük dostluk, Emel Zorlu’nun vefat ettiği 5 Temmuz 1965 tarihine kadar sürer. Emel Hanım, öldüğünde şimdi elli bir yaşındadır. Güzide Güçlü ise “İsmet İnönü ölmeden ölmeyeceğim” diyerek, iki kanser atlatır. Nitekim de İnönü’den sonra, 1978 yılında, doksanlı yaşlarını sürerken vefat eder. Her iki bayan da ömürlerinin sonuna dek, İpek ile “anne-kız”/ “abla-kardeş” münasebetini sürdürürler. İpek’in hayatını derinden etkileyen bütün bayanlar, giyim-kuşamları, görkemleri ile göz kamaştırır. Ne yazık ki, çabucak hepsi büyük trajediler yaşar, intiharlar, idamlar üzere insan hayatını derinden sarsan olayları göğüslemek zorunda kalır. Tekrar de içlerine kapanmazlar!
Ankara Opera Binası’nda, büyükelçi Kuneralp’le birlikte…
MENDERES AİLESİ’NİN YENİ ÜYELERİ: IŞIK VE LÂLE
1963’te birinci çocukları Işık, 1968’de ikinci kızları Lâle dünyaya gelir. Küçük yaşta iki çocuğun bakımını üstlenmesi, üstelik Lale’nin beyin retardasyonu ile doğması, Yüksel Bey’in güç kişiliği ile birleşince memnun başlayan bu evlilik, kısa müddet içinde bunaltıcı hâle dönüşür. Vuslat Hanım’ın nazlı kızı için sıkıntı vakitler başlar. Geriye dönüp baktığında, “Bu evlilikle birlikte apansızın büyüdüm” diyor. Makus giden evliliği içinde kendisini Lâle’ye adar. Hastalığa deva bulmak için gitmediği tabip kalmaz. En sonunda çok güvendiği bir tabip şöyle der: “Kızım, bu hastalığın tek devası var, o da sevgi. Her şeyi unut. Tüm sevginle kızına sarıl. Lakin o vakit düzelir”. Bu tavsiyeye bugün dahi harfiyen uyan İpek, kızının günbegün iyiye gittiğini görür. Annesi Vuslat Hanım, her daim yanı başında, en büyük dayanağıdır. İpek küçük kızı için bakım kurslarına giderken, Vuslat Hanım torunları için özel öğretmenler meblağ. 23 yaşındaki İpek, iki yaşındaki kızının hastalığı ile yıpranmış, üstelik evliliği de günden güne berbata giden, yorgun bir genç bayandır. Yüksel Menderes ile yollarını ayırmaya karar verirler. “Ayrılık da sevdaya dahil” midir, tekrar bir ortaya gelme eforları oldu mu? Bilinmez… Tarih 8 Mart 1972’i gösterdiğinde Kavaklıdere’de, Kuğulu Park’ın çabucak altındaki Güney Apartmanı’nın 10 numaralı çatı katında Yüksel Menderes intihar eder. Ölmeden evvel, İpek’ e yazdığı mektupta şunlar yazıyordur: “Yıllar evvel beni seven, benim de sevdiğim eşsiz sevgilim…İpeğim…Canım İpeğim… Sana kimi günlerimizin anısı olarak benden kalan biçare buseyi bırakırım. Ne olur eşsiz sevgilim, aşkımızın yapıtı olarak çocuklarımızı sen kabullen. Seni sevdim. Yanından uzak olsam da tekrar sana yakınım. Gerisi boş. Bir an için var, sonra yokuz. Ne olur kabir acımı paylaş. Seni severek, sana veda ederim.” İpek, Ankara’yı yaşadı… İpek, bir devri yaşadı. Bu denli yıl sonra, Demokrat Parti’ye “içerden” bakan biri olarak şunları söylüyor: “Ben tarihçi yahut siyasetçi değilim. Demokrat Parti iktidarı günümüze kadar süren ne yanılgılara yol açtı, derinlemesine bilemem. Bildiğim şu ki, Adnan Beyefendi, vizyon sahibi bir insandı. Çalıp, çırpmadı! Lakin şu da bir gerçek ki, DP iktidarında İslamcı etraf ile yakınlaşıldı. Din üzerinden siyaset üretmek bu periyotta başladı”.
. Bu trajik olayın yarattığı tesire karşın hayata dört elle sarılmayı bırakmayan İpek Kıramer, yıllar içinde iki evlilik daha yapar. 1977 yılında oğlu Emre doğar. Oğlunun doğumu, hayatını tazelese de, şahit olduğu epey olaydan sonra ağır bir depresyon geçirir.
YENİ HAYAT…
Tarih 1979 yılını gösterdiğinde İpek’in hayatında yepisyeni bir dönüm noktası yaşanır. Birebir apartmandan komşusu, onun iç giyimi çok sevdiğini, dizayncı tarafını yakından bildiği için küçük bir fikir verir. “Sen parlak bir zekaya sahipsin. İç giyimi çok seviyorsun. Neden kendi markanı kurmuyorsun?” “İpek Kıramer” markası bu fikirden yola çıkarak doğar. İşine dört elle sarılır. Hayatında yeni bir devir başlar. 1979 yılında atölye kurulur, 1985 yılında iç giyimde ismini duyurur. O günden bu yana, 8 bin koleksiyona imza atar. Tek dizayncı kendisi, ilham kaynağı ise annesi Vuslat Hanım’dır. 79 yaşında, bağırsak kanserinden vefat eden annesini, mevt döşeğinde bile küpesiz görmediğini hiç aklından çıkarmaz. Dizaynlarında şiirlerin, Amerikan sinemalarındaki ipek geceliklerin, dansların tesiri görülür. Sade, şık, etkileyici bir beğenisi vardır. Hoşluğun ise içten dışa geldiğine inanır. Onun için hoş olmak demek, vücut paklığı, kişilerarası bağlantı, hürmet, sevgi ve üslupla direkt bağlıdır. Günümüze dair sitemi de var: “Bayanlar marka çanta kullanmayı kendini gerçekleştirmek ile muadil tutuyor. Hasebiyle bayanlar çantayı değil, çantalar bayanları taşıyor. Paranızın olması sizi asil, gusto sahibi yapmaz”.
İpek Kıramer, çocukları Işık Menderes, Lâle Menderes ve Emre Kıramer ile…
BİR PERİYOT, BİR BAYAN…
İpek Kıramer, Cumhuriyet’in başşehrinde doğdu, bir devrin en yakın şahitlerinden biri oldu. Görkemli, pırıltılı hayatının art bahçesinde idamlar, intiharlar, ağır sıhhat sıkıntıları, depresyonlar vardı. Güçlü kişiliği ile hayatın üstesinden gelmeyi bildi. Geriye dönüp baktığında “Beş farklı insanın hayatını yaşamışım” diyor. Kalabalıklara karışmayı sevmiyor. Geçmişten yâdigar sağlam dostları ile görüşmeye devam ediyor. Yeni, sürprizli ve “orijinal” hiç kimseyle kolay kolay karşılaşmadığı için objelere daha çok bağlanıyor: “Emek verdiğin her şey seninle konuşur. Asla cansız olarak düşünmemek gerekir”. Sanırım, objelerin kendisini de değil, imgesini yaşamayı seviyor. Anlamsız bir kalabalığın ortasında olmaktansa, meskeninde vakit geçirmeyi tercih ediyor. Çocuklarının üçü ile de yakın arkadaş, üçü de kendi ayaklarının üstünde duruyor. Lâle bugün fotoğraflar yapan, renkleri çok iyi kullanan biri. Annesiyle birlikte çalışıyor.
Vuslat Hanım’ın “snob” kızı, artık ulaşılmaz derinliklerinde mücevher dolu anforalar, gemi enkazları, savaşlardan kalma kılıçlar barındıran, kendi kıyılarına çekilmiş dingin bir deniz gibi… Bağışlamaya ve yaratmaya hazır…
Gazete Duvar
