Osman Çaklı
İZMİR – İzmir’de meydana gelen yıkıcı sarsıntının akabinde, yeni sarsıntıların olabileceği yorumları sıkça yapılıyor. İzmir sarsıntısını en çok hisseden bölgeler etraf vilayetler oldu. Jeotermal sondajları ve tesislerinin en ağır olduğu yer Ege Bölgesi. Sisam Adası merkezli meydana gelen zelzeleden sonra, Aydın’da etraf örgütlerinin yanı sıra Aydınlıların da jeotermaller ile ilgili dert ve rahatsızlıkları mevcut. Aydın’daki kaygıyı Germencik Etraf ve Tabiat Derneği Lideri Halil Çetinkaya, jeotermal tesisler ile sarsıntılar ortasındaki ilişkiyi ise Jeoloji Mühendisleri Odası İzmir Şube Lideri Alim Murathan anlattı.
Alim Murathan
‘AYDINLILAR JEOTERMALLERİN ZELZELEDE RİSK ÖGESİ OLMASINDAN RAHATSIZ’
Dünya kamuoyunda büyüklüğü kayıtlara 7.0 olarak geçen Sisam Adası merkezli zelzelede İzmir’de çok sayıda bina yıkıldı, onlarca insan öldü. Sarsıntının tesiri hâlâ devam ederken, Türkiye’de en çok jeotermal tesisin bulunduğu Aydın’da mümkün bir zelzelede jeotermal borularının patlama ihtimali ile birçok insanın 100-200 derece sıcaklıktaki suyla temasında ziyan görebileceği ve hayatını kaybedebileceği düşünülüyor. Öte yandan yeraltından sondajla çekilen jeotermal akışkanın mevzuata nazaran süreç gördükten sonra geri reenjekte olması gerekiyor. Ancak GERÇED Lideri Halil Çetinkaya, şirketlerin reenjeksiyon sürecini çok maliyetli olmasından ötürü yapmadığını söylüyor.
Jeotermal suyun faylardaki kırıklıklardan elde edildiğini söyleyen Çetinkaya, “Reenjeksiyon ne kadar yapılıyor ne kadar yapılmıyor bilmiyoruz. Suyun sondaj ile çekilmesi, yer altında bir boşluk oluşturuyor. Bilim insanları bunu doğruluyor. Jeotermal kaynaklı zelzelelerin olduğu dünyada biliniyor” dedi. Jeotermal santrallerin Aydın’da kurulmasından beri zelzelelerin yüzde 34 daha fazla meydana geldiğini lisana getiren Halil Çetinkaya şöyle konuştu: “Ahmet Ercan’ın bir yazısında gördüğüm bir datadan hareketle sarsıntıların arttığını biliyoruz. Aydın kamuoyunda önemli bir korku mevcut. Şirketlerin reenjekte yapmadığını yerlerde çökmeler olacağı söyleniyor. Zira aşağıdaki boşluk dolmuyor.”
‘OLASI BİR SARSINTIDA JEOTERMAL BORULARI PATLARSA FACİA OLUR’
İzmir’de meydana gelen zelzeleden sonra bütün kamuoyunda sarsıntılara hazır olunmadığı görüşü hakim. Bilhassa Aydın yöresi jeotermal santrallerin ihmalleriyle sıkça gündeme geliyor. Aydın’daki etraf örgütleri ve Aydınlılar, mümkün bir sarsıntıda, yerleşim yerlerinden geçen ve içinde 100-200 dereceye varan boruların patlaması halinde hayatını kaybetme riski olan insanların hesabını kim verecek diye soruyor. Tarlalardan, mahallelerden geçen borular hakkında da konuşan Halil Çetinkaya, “Borular patlarsa facia olur. Beşerler yanarak hayatını kaybedebilir. Son sarsıntılar insanları iyice huzursuz etti. Yalnızca biz değil öteki etraf dernekleri de bu dertleri lisana getiriyor. Bu türlü bir şey yaşanırsa kimse bunun hesabını veremez” diye konuştu.
‘JEOTERMALLER YIKICI ZELZELELER ÜRETMİYOR’
Türkiye’de jeotermal emelli açılan sondajların zelzelesi tetiklediğine yönelik bilimsel makale olmadığını lakin yurt dışında bu cins makalelerin olduğunu belirten Alim Murathan, “Jeotermallerin büyük zelzele güçlerini açığa çıkarma tesirinin olmadığını söyledi. İzmir özelinde güç emelli açılan sondajların olmadığını aktaran Murathan, “Aydın, Alaşehir vs. bölgelerinde açılan sondajların işletme süreci içinde, 2.0, 3.0 üzere zelzeleleri tetiklediği kelam konusu fakat bunlar küçük ölçekli sarsıntılar. Jeotermallerin 6.0 ya da 7.0 üzere zelzelelerin ürettiğine dair dünyada örnek yok” dedi. Mevzunun bilimsel açıdan mahrum olduğunu vurgulayan Alim Murathan, “Özellikle Ege bölgesindeki graben sistemlerinde bir rezervuara yapılan müdahalede yer altındaki hassaslığın bozulması doğal bir şey. Lakin bu bozulmanın yıkıcı zelzele yaratma riski derseniz dünyada bu türlü bir şey olmadı” diye konuştu.
Barajlar için bu riskin olduğunu söyleyen Murathan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Dünya’daki büyük barajların yarattığı ağır basınç olayı kimi ülkelerde fay çizgisini tetiklediği 6.6, 6.5 büyüklüğünde sarsıntılar ürettiği biliniyor. Bilimsel kayıtlara geçti. Lakin jeotermallere dair bilimsel bir data yok. Bilimde ciddiye alınmaması gereken diye bir şey olmaz. Ege bölgesinde meydana gelen zelzeleyle jeotermalin bağlantısını kurmak anlamsız. Ancak sıcak su çıkışları meydana gelebilir. Jeotermaller, sarsıntı kaynaklarıdır. Ancak bu doğaldır. Türkiye bir zelzele ülkesi, İzmir’de zelzele kenti, bizim yıllardır söz ettiğimiz bir şey var. 30 Ekim zelzelesinde de başka zelzelelerde de yeteri kadar hazırlıklı değiliz. Sarsıntı ve fay bunlar tabiat olayları, biz yerleşim alanlarını, yeri seçerken gerçek tercih ve gerekli planlamayı yapmış olsak, bu sarsıntı bizi etkilemezdi. Bizim mühendislik standartlarına uygun yapılar inşa etmemiz gerekiyor. Türkiye’de tabanla alakalı sorun var. Tabanla ilgili yapı kontrol ve kamu kontrolü yok maalesef.” Aydın’daki etraf örgütlerinin korkuları üzerine de kıymetlendirme yapan Alim Murathan, “Jeotermallere çevresel açıdan karşı çıkmak öbür bir şey lakin o bölgede jeotermal sondajların önemli büyük bir zelzele üretiyor üzere sorunları öne çıkarmak gerçek olmaz. Ama küçük zelzelelerin açığa çıktığı dünyada da biliniyor.”
Gazete Duvar
