Astrid Sletten*
Bir yardım vazifelisi olarak, çatışma, kuraklık ve Covid’den oluşan kusursuz bir fırtınanın ülkeyi nasıl sardığına birinci elden şahit oluyorum. Ülkeyi terk etmek yerine Kabil Milletlerarası Havaalanı’na uçmak ve ülkeden kaçmaya çalışan ailelerle yollarımızın kesişmesi, bana gerçeküstü bir şey yaşadığımı hissettirdi. Üç gün boyunca havaalanı toprağındaki bir sahra hastanesinde mahsur kaldım; kalabalıklar ve yaşanan kaos kente giden bütün yolları kapatıyor, patlayan silah hiçbir halde uyumaya müsaade vermiyordu.
2003 yılından beridir eğitim, beslenme ve barınma üzere yardımlar sağladığımız Norveç Mülteci Konseyi’ne ilişkin yardım operasyonuna başkanlık etmek üzere Afganistan’a dönmüştüm. Pek çok meslektaşımla konuşurken, Afganistan’daki insani krizin Kabil Havaalanı’nın çok daha ötelerine uzandığını açık biçimde görüyorum.
KRİZ BÜYÜYOR, KAYIPLAR ARTIYOR
Bu yılın başından beridir yarım milyonu aşkın insan çatışmalardan kaçmak zorunda kaldı. Ocak ayından beridir büyüyen çatışmalarda 5 bin sivil daha katledildi. Milyonlarca insan, çatışmalar ve hür düşüşe geçen iktisat sebebiyle geçim kaynaklarını yitirdi; pek birçok beslenme ve barınma masraflarını ödemek için büyük ölçüde borç aldı. Dünya Bankası, ülkedeki yoksulluk oranının yüzde 70’in üzerine çıkabileceği ihtarında bulunuyor.
Tüm bunlar yetmezmiş üzere, Afganistan’da yıkıcı bir kuraklık yaşanıyor. Nüfusun neredeyse üçte biri acil durum düzeyine çıkan açlıkla yüz yüze ve bu durumun önümüzdeki aylarda daha da berbatlaşması bekleniyor. Bitkin düşmüş aileler tarım topraklarını sattıklarını ve yalnızca hayatta kalabilmek için göçmen kamplarına yerleştiklerini söylüyorlar.
Covid salgını ise durumu daha da makus hale getirdi. Ülke şimdiden üç büyük salgın dalgası yaşadı. Dünya Sıhhat Örgütü, nüfusun sırf yüzde beşinin aşılanmış olması sebebiyle, yerinden edilmiş topluluklar ortasındaki yeni bir hadise artışının süratle kentlere yayılmasından korkuyor. Bu durum, hâlihazırda çatışmaların yol açtığı acil durumlarla başa çıkmakta zorlanan sıhhat sistemine daha fazla yük bindirecek.
Afgan siviller, hayatta kalmaları ve hayat kurtarıcı dayanak sağlamaları için yardım kuruluşlarına bel bağlamış durumda. Ne var ki yardım kuruluşlarının bu krize geniş çaplı bir insani müdahale yapabilmeleri için üç alanda gerçekleştirilmesi gereken hareketler kelam konusu.
SİLAHLAR SUSMALI VE TEMAS SAĞLANMALI
Öncelikle, tüm silahlı kümeler, sivillerin hayatlarını muhafaza doğrultusunda en yüksek seviyede itina göstermeli. Geçen hafta gerçekleşen havaalanı atakları, şimdi çatışmaların sona ermediğinin açık bir işaretiydi. Bütün taraflar için sivilleri ve sivil altyapıyı muhafaza yükümlülüğü kelam konusu. Onları gaye alan şiddet sona ermeli. Hastaneler ve okullar inançlı yerler olarak kalmalı.
İkinci olarak, insani yardım vazifelilerinin, Afganistan sathında gereksinim duyan tüm topluluklara engellenmeden ulaşabilmesi gerekiyor. Bu, eğitim programlarımıza tekrar başladığımızda, hem erkek hem de kız çocukların derslere katılabilmesi gerektiği manasına geliyor. Bu da demek oluyor ki, bayan ve erkek çalışanımız yardım sağlamak için özgürce hareket edebilmeli.
Bu şartların yaratılması için Taliban ile görüşmek çok kıymetli. Tarafsız biçimde çatışmaların taraflarıyla etkileşim kurmak, silahlı gruplarca denetlenen bölgelerde yaşayan topluluklara yardım sağlayan kuruluşlar açısından standart bir uygulamadır. Somali’de El-Şebab’la konuşuyoruz. Afganistan’da yıllardan beridir Taliban yetkilileriyle temas halindeyiz ve sonuç itibariyle, ülkenin hükümet denetimi dışındaki bölgelerinde çalışabiliyoruz.
Yardım gruplarımız, faaliyette bulunduğumuz birçok vilayette Taliban tarafından kontrolden geçti. Her durumda, çalışmalarımıza devam etmemiz istendi. Verilen bu garantilerin, önümüzdeki haftalar ve aylarda alanda manisiz ulaşıma dönüştürülmesi gerekiyor.
NATO SİLAHLAR YERİNE İNSANİ YARDIMA KAYNAK SAĞLAMALI
Son olarak, yardım sağlayan ülkelerin insani yardım faaliyetlerini hızlandırması ve finanse etmesi gerekiyor. Şu anda 18 milyonu aşkın insan -yani nüfusun yarısı- yardıma muhtaç durumda ve bu sayı giderek artıyor. Buna rağmen, Afganistan’ın 2021 yılı için duyurduğu yardım daveti, yılın sekiz ayı içinde sadece yüzde 40 oranında finanse edildi.
Artık sona eren askeri ve siyasi projeleri için trilyonlarca dolar harcayan NATO ülkeleri, gerilerinde bıraktıkları yerinden edilmiş insanlara yardım sunan kuruluşlara süratli ve esnek bir finansman sağlama konusunda ahlaki yükümlülük taşıyorlar.
Önümüzdeki haftalarda tekrar faaliyete geçmeyi umut ediyoruz. Bu, bilhassa de büyük gerilim altında olan ve gelecekleri konusunda kendilerini bilinmeyen bir durumda hisseden özverili Afgan meslektaşlarımız kelam konusu olduğunda yanıtlaması sıkıntı bir soru. Ulusal işçi, ülkedeki yardım topluluğunun büyük kısmını oluşturuyor ve başarılı bir insani yardım için gerekliler.
Afganistanlı dostlarını desteklemeye ve bunu sürdürmeye niyetli olanlara duydukları bağlılık, sahiden de övgüye kıymet. Bununla birlikte, güvenlik şartları elverişli hale geldiği anda ülkeye daha fazla memleketler arası işçi getirmeyi de planlıyoruz. Taliban’ın son hız iktidara dönmüş olması tüm nüfusu büyük ölçüde etkiledi. Kabil Havaalanı’nda ortalık karışırken, ülkenin dört bir yanındaki sıradan Afganlar her zamankinden daha tehlikeli bir gelecekle yüz yüze. Temel insani yardımlar için daha fazla beklemeleri mümkün değil.
*Astrid Sletten, Norveç Mülteci Kurulu Afganistan ülke yöneticisidir.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar