Toplumsal ağlar dezavantajlı kümeler başta olmak üzere haksızlığa uğrayan bütün bireylerin sesini duyurabildiği, kamuoyu oluşturabildiği bir alan. Bayan cinayetlerini kerteriz alırsak vahşice işlenen cinayetler dışındaki şiddet vakaları haber mecralarında neredeyse hiç yer bulamıyor. Müddeti hudutlu haber bültenlerindeki haberlerin seçilerek alındığı, istikrarlı bir kürasyon yapılmaya çalışıldığını düşünürsek onlarca haberin dışarıda kaldığını söyleyebiliriz. Öbür taraftan dijital mecralarda haber yayınının sonu olmasa da yer verilen haberlerin yaygın medyadakine emsal olduğunu görüyoruz. Hal bu türlü olunca sesini duyurmak isteyen, öteki beşerlerle dayanışma içinde olmak isteyen, çıkardığı sesle adalet çarkının bir cinayete kurban gitmeden evvel dönmesini sağlamak isteyen bayanların ana mecrası toplumsal ağlar oldu.
YAYGIN MEDYA DUYGUSAL YÜKÜ “AĞIR” OLMAYAN HADISELERLE İLGİLENMİYOR
Yaygın medyada rastgele bir şiddet hadisesinin yer bulabilmesi için “alışıldık” olayların dışında olması gerekiyor. Bir canlının dümdüz bir şiddete maruz kalması habere husus olması için uzun vakittir kâfi değil. Tasarlanmış, canice hislerle işlenen cinayetler, geri planda “alışılmadık” duygusal kıssalar yer almadığı sürece yok sayılıyor. Bayanlar hayattayken, yaşamak için seslerini çıkarırken ve yaygın medyanın e-posta adreslerini doldururken, irtibat numaralarını çevirirken kıymet görmeyen kaygıları, vefatlarından sonra hüzünlü bir ses tonuyla sunulan “iç parçalayan” metinlerden ibaret kalıyor. Çünkü televizyon kanallarının haber bültenleri bir haberi olduğu üzere vermekten fazla hislere hitap edecek şekilde-coşku, ıstırap, heyecan, merak- kurgulayarak izleyicilerini ekranda tutmaya çalışıyor. Bir çeşit manipülasyon yani. Hal böyleyken bayanlar da –üstüne basa basa söylemek istiyorum- yaşamak ismine toplumsal ağları uğraşlarının merkezine alıyorlar.
HAK SAVUNUSU VE DAYANIŞMA İÇİN TOPLUMSAL AĞLAR
Olağan koşullar altında hukuken bir haksızlığa uğradığını düşünen bir insan, en yakın polis merkezine yahut savcılığa gidip şikâyetini beyan eder. Daha sonra da süreç mevzuatta belirlendiği üzere işler. Mağdur olduğunu tez eden kişinin hayatına yönelik önemli bir tehdit kelam mevzusuysa da yeniden adalet makamları gereken tedbirleri acilen alır. Dediğim üzere, olağan koşullarda. Türkiye’de ne yazık ki biz o olağan kuralları görmeye hasret kalsak da bu talepten asla vazgeçmiyoruz. Vazgeçmiyoruz lakin bir yandan da hak savunusu sürerken bayanların açık ve görünür biçimde hayatlarının tehlikede olduğunu biliyoruz. Tehdit, şantaj, taciz, tecavüz ve vefatla burun buruna gelen bayanlar, haklarını yasal yollarla ararken seslerinin duyulması için olağan olarak toplumsal ağları kullanmaya başlıyor. Risk altında olan şahsen kendi hayatları da dayanışma içinde oldukları öbür insanların hayatları da olsa gerekli sürecin ilerlemesi için toplumsal medyayı güçlü bir araç olarak kullanıyorlar.
Pınar Gültekin cinayetinden sonra bayanların maruz kaldığı şiddet kuvvetli bir formda tekrar gündeme gelmişken bir de cinsiyet eşitliğinin benimsenmesi ve hane/aile içi şiddetin önlenmesini içeren İstanbul Sözleşmesi’nden çekilip çekilmeme tartışmaları birçok insanın gündemine girdi. Toplumsal ağlarda bayanlar hem farkındalık yaratmak ve dayanışma içinde olduklarını göstermek gayesiyle mesaj ve fotoğraflar paylaşmaya hem de şahsen maruz kaldıkları şiddet vakalarını detaylarıyla/delilleriyle paylaşmaya başladı. Adaletin aranacağı yer tekrar adliyeler olsa da bayanlar kendi yaşadıklarını paylaşarak hem halının altına süpürülmek istenen yaşamsal sıkıntılarını açığa vurarak öbür bayanlara cüret veriyor hem de dayanışma içinde olduklarını gösteriyorlar.
Toplumsal medyanın hak savunusunda hayli tesirli mecralar olduğunu acı deneyimlerle biliyoruz. Şule Çet’ten Rabia Naz’a kadar birçok hadisede birinci haberlerin, raporların ve açıklamaların gerçeği yansıtmadığını topyekûn deneyim ettik. İşte toplumsal medyada başlatılan bu cins konuşmalar arttıkça, bayan cinayetleri daha görünür olduğu üzere adalet çarkının hızlanmasına, medyanın takibine ve ihmali olan herkesin duruşmada yargılanmasına vesile oluyor. Toplumsal ağlar, bayan hakları hareketinin güçlü bir kası olarak sümen altı edilmek istenen hadiselere karşı kamuoyu oluşturarak değerli bir baskı ögesini meydana getiriyor.
TOPLUMSAL AĞLARDA HAK ARAYIŞI VE YENİ TOPLUMSAL AĞ YASASI
Elbette toplumsal ağlardaki hak arayışının içinde farklı etnik kökene, cinsel yönelime, dine ve daha kaç kimlik ögesine sahip insanların ve kümelerin hak arama uğraşını görebiliyoruz. İşte yaygın medyadaki eşik bekçilerinin topluma iletmeye kıymet görmediği insan hakları ihlallerini birinci ağızdan yahut hadiselere tanıklık eden insanlardan duyabiliyoruz. Toplumsal ağları bu kadar değerli yapan da sesini adalet yahut medya eşiğine ulaştıramayan insanlardan haberdar olmamızı sağlaması ve mağdurların yalnız kalmaması.
Öteki taraftan, hükümetin denetim edemediği bu alana dair rahatsızlığını da bilmeyen yok. Bilhassa idari ve isimli kanallarla uygulanması istenen erişim pürüzlerinin değerli bir kısmının toplumsal ağ şirketlerince uygulanmaması ironik olarak bizim haber alma özgürlüğümüzü, bilginin özgür deveranını sağlıyor.
Meclis’ten geçen yeni toplumsal ağlar yasası uygulanmaya başladığında toplumsal ağ şirketleri ticari çıkarları ile kullanıcı talepleri ortasında hakikaten de çok önemli bir imtihan verecek. Şayet toplumsal ağ şirketleri verilen erişim pürüzü kararlarını ve içerik kaldırma taleplerini harfiyen uygularlarsa mesela Fatma Altınmakas’ın isminin geçtiği hiçbir mesaj ve dijital malzeme toplumsal ağlarda görünmeyecek, hatta engellenmekle kalmayıp silinecek. Arama motoruna Fatma’nın ismini yazdığınızda kayınbiraderinin cinsel saldırısına maruz kaldığı için şikâyetçi olan, sonra da kocası tarafından katledilen bu bayana dair hiçbir şey bulamayacaksınız. Fatma gibiler güya hiç yaşamamış üzere, hiç katledilmemiş üzere olacak.
Yeni kanunla birlikte eleştirel medya yayınlarının ve muhalif fikirlerin özgürce söz edilebilmesi engelleneceği üzere toplumsal ağlar üzerinden sesini duyurmaya çalışan herkesin sesi de kısılacak.
Gazete Duvar
