Adam Mann
Gaz devi ötegezegenler, kendi kendini yok eden karanlık unsurla dolu olabilir. Ve artık bir araştırma takımı, kozmosta olağan unsurdan yaklaşık altıya bir oranında daha ağır olan gizemli husustan kaynaklanabilecek mümkün ısınma tesirlerini tespit etmek gayesiyle, galaksinin uzak bölgelerinde bulunan devleri taramak için yakında açılışı yapılacak olan James Webb Uzay Teleskobu’nun kullanılmasını öneriyorlar.
UZAYI DOLDURAN HAYALET UNSUR
Fizikçiler, yıldızlar ve galaksiler üzerindeki kütleçekimsel tesiri nedeniyle karanlık hususun var olduğunu biliyorlar. Ama şu ana kadar, bu görünmez malzeme, özelliklerini daha iyi anlamak için gerçekleştirilen her türlü teşebbüsü boşa çıkardı.
Ohio Eyalet Üniversitesi’nden bir astro-parçacık fizikçisi olan Heyet Smirnov, Live Science mecmuasına verdiği demeçte, pek çok karanlık husus teorisinin öne sürdüğüne nazaran, bu hususun bağımsız parçacıklardan oluştuğunu ve bu parçacıkların kimi vakit olağan unsur parçacıklarının yanı sıra birbirleriyle çarpışabileceğini lisana getirdi. Bu modellere bakılırsa, iki karanlık husus parçacığı da birbirini parçalayabilir ve birbirini yok ederek ısı üretebilir, diye ekledi.
Şayet bu varsayımlar hakikat ise, karanlık unsur parçacıkları, vakit zaman ötegezegenler üzere büyük objelere çarparak parçacıkların güç kaybetmesine ve bu gezegenlerde birikmesine yol açar. Smirnov, burada birbirlerini yok edebileceklerini ve uzaktan saptanabilen ölçülebilir bir ısı sinyali üretebileceklerini söz etti.
Smirnov, Kaliforniya’nın Menlo Park kentinde bulunan SLAC Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarı’nda doktora sonrası araştırmacı olan meslektaşı Rebecca Leane ile birlikte, bu karakteristik ısı imzasını aramak için elektromanyetik yelpazenin kızılötesi bölgesinde gökyüzünü tarayacak olan uzay tabanlı Webb teleskopunu kullanmayı öneriyor.
EN UYGUN YERLER GAZ DEVLERİ VE KAHVERENGİ CÜCELER
Araştırmacılar, ‘Physical Review Letters’ mecmuasında 22 Nisan günü yayınlanan makalelerinde, daha büyük ötegezegenler daha fazla karanlık unsur biriktireceğinden, buna benzeri araştırmalar için en iyi adayların Jüpiter’den daha büyük olan gaz devleri ya da kahverengi cüceler, yani neredeyse bir yıldıza dönüşen fakat çekirdeklerinde nükleer füzyonu ateşlemek için kâfi gaz toplayamayan devasa dünyalar olduğunu belirtiyorlar.
Ortaya çıkan ısının karanlık husus yok oluşundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ve diğer bir süreçten gelip gelmediğini tespit etmek güç olacaktır; bu yüzden Smirnov ve Leane, ana yıldızlarından uzaklaşan ve ziyadesiyle yaşlı olan, yani çok düşük sıcaklıklara kadar soğumuş olan ötegezegenler aramamızı öneriyorlar. Şayet bunun üzere bir cisim kızılötesinde çok derecede parlaksa, karanlık unsurun varlığını ortaya koyabilir.
Öte yandan, Smirnov, Samanyolu boyunca çok sayıdaki ötegezegeni aramanın ve sıcaklıklarını gösteren bir harita çıkarmanın daha emniyetli bir usul olacağını söylüyor. Karanlık hususun galaktik merkezde birikeceği düşünülüyor; bu nedenle, bu haritanın, siz Samanyolu’nun çekirdeğine daha yakından baktıkça kısmen yükselen ötegezegen sıcaklıklarını göstermesi gerekiyor. Bilinen astrofiziksel aktivitelerin hiçbiri bunun üzere bir işareti açıklamıyor. Smirnov, “Eğer görebilirsek, bu karanlık unsur olmalı” diyor.
YENİ TELESKOPLAR ARAYIŞI GÜÇLENDİRECEK
Bu tıp bir sinyali yakalamak, fizikçilerin karanlık husus parçacıklarının kütlesini ve olağan unsurla etkileşime girme oranlarını saptamalarına yardım edebilir. Bu yılın ekim ayında fırlatılması planlanan Webb teleskobu, hâlihazırda galaksideki ötegezegenlere bakacağı için, Smirnov, karanlık unsurun mümkün ısı imzasının dört ilâ beş yıl içinde tespit edilebileceğini düşünüyor.
Kaliforniya’daki Stanford Üniversitesi’nde ötegezegenleri inceleyen ve çalışmaya dahil olmayan bir gökbilimci olan Bruce Macintosh, Live Science’a verdiği demeçte, “Bu çok hoş bir fikir” dedi. Araştırmacılar, karanlık husus parçacıklarını yakalamaya çalışmak emeliyle Dünya üzerinde devasa yeraltı detektörleri inşa ettiler; ama “Bir insan olarak ne kadar büyük bir detektör inşa edebileceğimiz konusunda da bir hudut mevcut” diye ekledi. Macintosh, “Doğanın sunduğu büyük şeylerden yararlanmalıyız” diyor.
Araştırmayla ilgili yegâne soru, nispeten az sayıdaki cismi hedefleyerek derinlemesine incelemeler yapacak olan Webb’in bu iş en kusursuz teleskop olmama ihtimaliydi. 2020’lerin ortalarında uzaya gönderilmesi beklenen Nancy Grace Roma Uzay Teleskobu, gökyüzünün tamamını en küçük detayına kadar haritalayacağı için bu vazifede daha uygun bir araç olabilir.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
