Pandemiyle birlikte kargo bölümünün iş hacmi büyürken, çalışanların iş yükü de katlandı. Çalışma saatleri uzun, fiyatlar düşük, bilhassa göçmen personellere yönelik kayıt dışı çalıştırma yüksek. Sendikal örgütlülük ise bir fabrika üzere emekçilerin birarada olmaması, onlarca şubede çalışıyor olması nedeniyle epeyce sıkıntı. Tüm Taşıma Personelleri Sendikası (TÜMTİS), kesimin önde gelen firmalarından UPS Kargo, DHL ve Aras Kargo’da sendikal çabayı muvaffakiyete ulaştırarak, imzaladığı toplu mukavelelerle çalışanların haklarında değerli kazanımlar elde etti.
TÜMTİS Genel Lideri Kenan Öztürk, sendikal örgütlenme önündeki pürüzleri, taşıma iş kolu bölümündeki çalışma şartlarını, korona salgının çalışma omurundaki tesirlerini anlattı, sendikaları nasıl bir periyodun beklediğini anlattı:
-TÜMTİS, son yıllarda kargo kesiminde gösterdiği örgütlenme başarısıyla isminden sıkça kelam ettiriyor. Kargo kesiminde çalışanların çalışma şartları ve sendikalılık durumuna ait neler söylersiniz?
Faaliyet alanımız olan nakliyat işkolu geçmişte küçük ve orta ölçekli ambar işletmelerinin faaliyet gösterdiği bir kesimdi. Fakat son yıllarda bilhassa nakliyeciliğin değerli bir alanını oluşturan kargo dalı, yabancı sermaye akışıyla birlikte gelişerek ve her geçen gün büyüyerek milletlerarası bir değer kazandı. Sendikamızın örgütlü olduğu Amerikan sermayeli UPS Kargo, Alman Deutsche Post (DP) DHL, Avusturya Post ortaklı Aras Kargo üzere firmalar iç pazarı elinde bulunduran kargo firmalarının başında geliyor.
İşkolumuz ne yazık ki kayıt dışılığın, kuralsızlığın, güvencesizliğin alabildiğine ağır olduğu bir kesim. Çalışma saatleri uzun lakin fiyatlar düşük. Ağır çalışma şartları nedeniyle emekçiler hak ettikleri tazminatlarını dahi almadan bu şartlara daha fazla katlanamayarak işlerini bırakmak zorunda kalıyor. Bu emekçilerin yerini yeni çalışanlar alıyor ve bu formda bir sirkülasyon yaşanıyor. Örneğin bugün sendikamızın örgütlenme çalışması sürdürdüğü Yurtiçi Kargo’da, tekrar MNG Kargo’da olsun şartlar kabul edilir düzeyin çok altında. Bu işyerlerinde çalışma müddetleri günde 13 saati buluyor. Kanunlarımızda çalışma saati günde 8, haftada 45 saatle sonlandırılmış olmasına karşın patronlar hiçbir yasa tanımıyor. Ülkedeki işsizlik ve yoksulluk ortamından da cüret alan patronlar hakkını arayan çalışana kapıyı gösteriyor. Garantisiz şartlarda çalışan personellerin en küçük bir hak arama talebi, bir soru sorması bile tazminatsız işten atılmasına münasebet yapılıyor.
‘SENDİKALARIN ÖNÜNE KONULAN İŞYERİ BARAJI KALDIRILMALIDIR’
-Kayıt dışı çalışmanın, acentelik ve taşeronluk üzere isimler altında esnek çalışma modellerinin yanı sıra dağınık işyerlerinin olduğu bir alanda faaliyet gösteriyorsunuz. Örgütlenme önündeki maniler nelerdir?
Örgütlenme önünde az evvel de kelamını ettiğim çok sayıda pürüz var. Toplu kontrat yetkisi alabilmeniz için işyeri bazında yüzde 50, işletme bazında yüzde 40 üye kâfi sayısına ulaşmanız gerekiyor. Önünüze konulan bu işyeri barajını aşsanız bile maddelerimiz patronlara çoğunluk ve yetki tespitlerine itiraz etme hakkı tanınmış. Bu durumu fırsat bilen patronlar çoğunluğunuza karşı itiraz davası açıyor. Bu süreçten sonra ise yıldırıcı bir yargı süreci başlıyor. Patronlar, maddelerdeki bu boşlukları yani itiraz süreçlerini personelleri yıldırmak, sendikayı tasfiye etmek için kullanıyor.
Kenan Öztürk, uzun soluklu bir çaba ve memleketler arası sendikal dayanışmayla örgütlenme çalışmalarını sonuca ulaştırdıklarını anlattı. Örgütlenme önündeki manilerin kaldırılması için öncelikle maddelerdeki bu anti demokratik uygulamaların kaldırılması gerekiyor. Sendika ve konfederasyonların bu mevzuyla ilgili güçlü bir ses oluşturması, tahminen bir kampanya çerçevesinde, çabayı örgütlemesi gerekiyor. Zira hala sendikaya üye olmak üzere demokratik hakkını kullandığı için işten atılan emekçiler var. Bu pürüzler nedeniyle her yıl binlerce personel işinden oluyor. Ne yazık ki bu anti demokratik uygulamalardan ötürü ülkemizde örgütlenme oranı da yüzde 12 düzeylerinde olup epey düşük. Başka bir sözle emekçilerin yüzde 88’i hala örgütsüz ve toplu mukavele hakkından mahrum.
‘KARGO KESİMİNDE YETKİ ALABİLMEK İÇİN EDİRNE’DEN KARS’A TÜM İŞYERLERİNİ ÖRGÜTLEMEK GEREKİYOR’
-Kargo bölümünde sendikal örgütlenmenin zorluklarından kelam ettiniz. Bundan ötürü uzun müddetli direnişlere de sahne oldu. Birinci kırılma ne vakit oldu, bize bu süreçten bahseder misiniz?
Kargo bölümünde daha evvel sendikalaşma uğraşları olmuştu lakin bunlar başarısızlıkla sonuçlanmıştı. 1990’lı yıllarda Yurt İçi Kargo’da örgütlenme çalışmaları oldu keza Aras Kargo’da da sendikalaşma teşebbüsleri oldu lakin az evvel saydığımız yasalarımızdaki mevcut örgütlenme önündeki mahzurlar nedeniyle bu teşebbüsler başarısızlığa uğramıştı. Örneğin Türkiye genelinde faaliyet gösteren bir kargo işyerini Edirne’den Kars’a örgütlemeniz gerekiyor. Yani bu işyerlerinin toplamı üzerinden yüzde 40’ını üye yapmanız gerekiyor ki bakanlıktan yetki alabilesiniz. Münasebetiyle gerek bu işyeri barajı sorunu gerekse de patronların şuurlu olarak yaydıkları “kargolarda sendika olmaz” üzere karşı telaffuz ve tavırları kargolarda örgütlenmeyi başarısızlığa uğratan bir rol oynamıştır.
2010 yılında sendikamızın UPS Kargo’da gösterdiği kararlı örgütlenme gayreti bu manada bir kırılmaya yol açmıştır. Patronların tabanda şuurlu olarak yaydığı emekçilerin de neredeyse artık buna ikna olduğu “kargolarda sendika olmaz” propagandası boşa çıkarılmıştır.
Memleketler arası kargo devi UPS Kargo’da uzun soluklu uğraşımız emekçilerin kararlı tavrı ve sendikamızın yanlışsız önderliği sayesinde muvaffakiyete taşınmıştır. UPS Kargo’da örgütlenmeye başlarken patron, sendikayı engellemek için 150 civarında üyemizi işten çıkardı. Sendikamız İstanbul’da ve İzmir’de işten atılan üyeleriyle birlikte, işyeri önüne direniş çadırı kurdu. 276 gün süren bir direniş sonucunda patron sendikamızla masaya oturmak zorunda kaldı.
Milletlerarası şirketlerde örgütlenme uğraşımızı milletlerarası sınıf dayanışması ile pekiştirdik. Bu süreçte sendikamızın üyesi olduğu üst federasyon ITF (Uluslararası Taşıma Emekçileri Federasyonu), yeniden onun Avrupa kolu olan ETF (Avrupa Taşıma Emekçileri Federasyonu) ve bağlı sendikalar, UPS emekçileriyle ve sendikamızla eşi görülmemiş bir dayanışma örneği sergiledi. ITF’nin Meksika’da gerçekleşen 41. Genel Kurulu’na katılarak ‘UPS emekçileri işe alınana kadar kesintisiz eylem’ kararı aldırdık. Bu kararın akabinde yüzü aşkın ülkede birebir anda UPS personelleriyle dayanışma aksiyonları yapıldı. UPS merkezleri önünde Türkiyeli emekçilerle dayanışma kapsamında şirketi sendika hakkına hürmet göstermeye çağıran hareketler örgütlendi. Bu memleketler arası sınıf dayanışması başarıyı beraberinde getirdi ve uğraşımızı toplu iş mukavelesi ile taçlandırdık. İşten atılan UPS personelleri geri alındı, şirketle şu an hala yürürlükte olan toplu iş kontratı imzalandı.
UZUN SOLUKLU ÇABAYLA GELEN SENDİKAL ÖRGÜTLÜLÜK
Kargo emekçilerinin ekmeğini büyütmek için sendikalaşmayı kargoların geneline yaymak gerekiyordu. Bu gerçeklikten yola çıkan sendikamız UPS Kargo örgütlenmesinden sonra DHL Lojistik, DHL Express ve Aras Kargo’da çalışmalarını sürdürdü. Burada da uzun soluklu uğraşlar verildi ve bu uğraşlar sonucunda toplusözleşme kazanımları sağlandı. DHL Lojistik’in İstanbul ve Gebze işyerleri önünde direnişimiz 476 gün sürdü. Şirketin merkezi olan Almanya’da örgütlü Ver.di (Birleşik Hizmet Sendikası) sendikasını harekete geçirerek milletlerarası dayanışmayı örgütledik. Ver.di, 17 delegasyonla Türkiye’ye gelerek direnişimizi ziyaret etti ve şirketi, sendika hakkına hürmet gösterme konusunda uyararak basın açıklamaları düzenledi. Üyelerimizin kararlı duruşu, memleketler arası dayanışma sonucunda şirket sendikamızı tanımak zorunda kaldı ve toplusözleşme müzakerelerine başlamayı kabul etti.
Bugün UPS Kargo, DHL Lojistik, DHL Express ve Aras Kargo personelleri toplu kontratlı bir sistem içerisinde çalışma hayatını sürdürmektedir.
‘TÜMTİS’İN UĞRAŞI SONUCU KARGODA BİRİNCİ SEFER 8 SAAT TEMELİNE DAYALI ÇALIŞMA TERTİBİ GETİRİLDİ’
-Kargo çalışanlarının düne kıyasla bugün sahip oldukları kazanımlarına ait neler söylersiniz?
Sendikamızın kargolarda imzaladığı toplu mukavelelerle birinci sefer kargolara günde 8 saat temeline dayalı bir çalışma tertibi gelmiştir. 8 saati geçen her çalışma mesaiye yazılmıştır. Toplu iş kontratında getirilen “Disiplin Konseyi kararı olmadan hiçbir personel işten çıkarılamaz” hususu ile iş garantisi sağlanmış, sendikamız, keyfi işten çıkarmaların önüne geçmiştir. Yani artık sendikalı kargolarda emekçiler işyeri ile ilgili yöneticisine soru sorduğu için keyfi bir münasebetle işten atılmıyor. İşyeri Disiplin Heyeti 2+2 personel ve patron temsilcisinden oluşuyor. Tekrar fiyatlarda kıymetli artışlar sağlanmış, enflasyona ezdirilmemiştir. Taşeronların takıma alınması ile ilgili değerli adımlar atılmıştır. Patronlar, çalışanların dinlenme ve hafta sonu tatillerine bile göz dikerken, sendikamız dinlenme ve tatil müsaadeleriyle ilgili düzenlemeleri toplu kontrata almıştır. Örneğin UPS Kargo’da cumartesi günü müsaade günü olarak uygulanmaktadır.
-Geçen günlerde Aras Kargo ile ikinci devir TİS (Toplu İş Sözleşmesi) imzaladınız, biraz açar mısınız nedir bu mukavelenin değeri?
Aras Kargo ile birinci devir toplu iş kontratını çok güç şartlarda bağıtlamıştık. Dört yıl süren bir hukuk uğraşının akabinde imzaladığımız birinci periyot toplu iş kontratı gayretimiz açısından bir kilometre taşı olmuştu. İkinci periyot toplu kontrat görüşmelerini korona virüsü salgını şartlarında sürdürdük. Süreci üyelerimizle birlikte sürdürdük. Yani emekçi arkadaşlarımızla birlikte TİS teklifini hazırlayıp patrona sunduk. Görüşmelerde gelinen kademeyi vardiya vardiya paylaşıp temsilci şuraları yaparak son noktada emekçinin onayını alarak imzaladık.
Aras Kargo’da imzaladığımız bu ikinci periyot TİS ile fiyat ve toplumsal haklarda kıymetli kazanımlar sağladık. Fiyatlara yüzde 30’u aşkın oranda artırım aldık. Yeniden ikramiye artışları oldu. Aslında sendikamız kargolara girene kadar ikramiyenin lafı bile edilemezdi. Sendikamızın örgütlenmesiyle birlikte kargo emekçileri fiyatlarının yanında ikramiye gördüler. Bu gün fiyatları meblağında yılda 3 ikramiye alan işyerlerimiz var.
Tekrar Aras Kargo’da ikinci periyot TİS ile eğitim yardımı, yakacak yardımı üzere toplumsal haklarda artışlar sağlandı. Bu haklar her toplu mukavelede daha da geliştiriliyor ve daha iyi bir noktaya getiriliyor. Kargo çalışanları artık şunu biliyorlar ki her iki yılda bir onlarla birlikte onlar ismine toplu iş mukavelesi masasına oturan ve süreci onlarla birlikte müzakere eden ve onların haklarını garanti altına alan gerilerinde bir sendikası, bir örgütü var. Bu kargo emekçisi için çok büyük bir kazanım.
‘BU CENDEREYİ KIRACAĞIZ’
– Önünüze koyduğunuz yeni maksatlarınız nelerdir?
Kargo personelleri bu noktaya adım adım geldi. Kesimimizde çalışan çalışanların yüzde 90’nı örgütsüz durumda ve münasebetiyle örgütsüz durumdaki bu çalışanları sendikal garantiye kavuşturmak öncelikli amaçlarımız ortasında bulunuyor. Yurtiçi Kargo, MNG Kargo çalışanlarını de kesinlikle sendikalı yapacağız. Bu emekçiler sendikamıza gelip çalışma şartlarını değiştirmek istediklerini söylüyor. Sendikasız teminatsız şartlarda çalışan bu personellerin pandemi sürecinden kaynaklı şartlarının daha da ağırlaştığını biliyoruz. ‘Neden önlemler alınmıyor’ sorusunu lisana getirmeleri dahi işten atılma münasebeti yapılıyor.
.
Kayıt dışı, garantisiz, maddelere ters bir biçimde 8 saati aşan uzun periyodik çalışmaya dayalı bu cendereyi kıracağız. Sendika olarak maksadımız örgütsüz kargolarda sendikal örgütlenmeyi sağlamak, ‘kargo personeli minimum fiyatla çalışır’, ‘kargo çalışanı sendikalı olamaz’ halindeki telaffuzlara bütünüyle son vermek ve bölümün genelinde toplu kontratlı nizamı hakim kılmaktır. Onun için sendikamız, önümüzdeki süreçte bu gayesine uygun etkin bir çaba sürdürecek.
KORONA SALGINI UCUZ PERSONEL ÇALIŞTIRMAK İÇİN MAZERET EDİLİYOR
-Bir yıldan fazla bir vakittir dünya korona virüsü üzere bir salgınla gayret veriyor. Korona virüsü salgının çalışma hayatına tesirleri neler oldu?
Ülkemiz iktisadı, içinde bulunduğu işsizlik ve yoksulluk durumu pandemi ile birleşince daha da büyüdü. Patronlar pandemiyi en iyi halde kıymetlendirdi. Ucuz emekçi çalıştırmak, personellerin taleplerini bastırmak için Kovid-19 şartlarından yararlandılar. Bu periyotta çıkarılan kararnameler ile fiyatsız müsaade uygulaması hayata geçirildi. Olağan koşullarda personellerin isteğine bağlı olan fiyatsız müsaade uygulanmasında bu kaide ortadan kaldırıldı ve çok sayıda emekçi fiyatsız izine çıkarıldı. İş potansiyeli düşmese bile fiyatsız müsaade uygulaması devam etti. Binlerce personel mağdur edildi. Tekrar bu periyotta İşsizlik Sigortası Fonu’ndan biriken paradan 1168 lira -son minimum fiyat artırımıyla birlikte 1400 lira oldu- üzere bir parayla geçinmesi istendi, hasebiyle açlığa mahkûm edildi. İşini kaybetmiş bu emekçilere hiç olmazsa minimum fiyat seviyesinde bir fiyat verilmesi gerekirdi ki bizlerin bu istikametli talebi de olmuştu. Lakin bir adım atılmadı ve bu hususta çalışanların talepleri göz arkası edildi, patronların çıkarları gözetildi.
-Korona virüsü salgınının nakliyecilik bölümüne tesirleri neler oldu?
İşkolumuzdaki emekçiler bu süreçte meskende kalamayıp çalışmayı sürdürdükleri için sıhhat çalışanlarından sonra en riskli kümede yer alıyor. Konutundan çıkamayan insanların mecburî gereksinimlerini konutlarına kadar götüren, bir günde yüzlerce adrese gidip yüzlerce beşerle temas eden kargo emekçileri, salgın riskiyle karşı karşıya çalışmaya devam ediyor.
Örgütlü olduğumuz Aras Kargo, DHL Lojistik, DHL Express ve UPS Kargo üzere işyerlerinde çalışanlara maske-eldiven-dezenfektasyon gereçlerinin dağıtımı ve işyeri araçlarının dezenfektasyonunu sağlanıyor. Bu materyallerin dağıtımında aksaklıklar olduğunda patronla görüşerek materyallerin patron tarafından tedarikini sağlıyoruz. Yetersiz de olsa bu çeşit önlemleri mümkün olduğunca almaya çalışıyoruz. Lakin örgütsüz yerlere müdahale edebilme imkanımız ne yazık ki yok.
Salgın sürecinde kargo çalışanları fedakârca çalıştı. Hastalık riskini göze alarak çalışan kargo personellerinin bu fedakarca çalışmasının ödüllendirilmesi bu manada ekonomik dayanak verilmesi gerekiyordu. Biz bu talebimizi lisana getirdik çalışma bakanlığına davette bulunduk lakin rastgele bir adım atılmadı. Bırakın ödüllendirmeyi kontrol bile yapılmadı. Bilhassa sendikal garantinin olmadığı işyerlerinde çalışanlar maske, eldiven dahi olmadan çalıştı.
Binlerce kargo çalışanı salgın şartlarında çalışmaya devam ettiği için hastalığa yakalandı, hayatını kaybetti. Ne yazık ki biz bu süreçte kovid nedeniyle 4 üyemizi kaybettik. Çok sayıda üyemiz hastalığa yakalandı.
-Bu süreçte internet alışverişleri artık gösterdi. Bu durum bölüm çalışanlarını ne halde etkiledi?
AVM’lerin kapalı olması, internet alışverişlerine geçmişte tereddütlü yaklaşan vatandaşların şartların da dayatıyor olması nedeniyle online alışverişe yönelmesi ve giderek bunun bir alışkanlık haline gelmesi sebebiyle bu süreçte e-ticaret arttı. Buna bağlı olarak iş yükü ve iş yoğunluğu da artmış bu durum bilhassa sendikal teminatların olmadığı örgütsüz işyerlerinde kargo emekçilerinin çalışma şartlarını olumsuz tarafta etkilemiştir. Elbette sendikalı işyerlerinde de iş yoğunluğu yaşanmıştır lakin buralarda emekçiler fazla çalışmasının karşılığını alabilmişlerdir. Örneğin üyelerimiz bir ayda 2 bin-3 bin lira civarında mesai almışlardır bu devir yaptıkları fazla çalışmalarının karşılığı olarak. Fakat sendikasız işyerlerinde şartlar daha da ağırlaşmıştır. Kargo personelleri bir taraftan işi yetiştirme baskısı bir taraftan da müşterilerin baskısıyla karşı karşıya kalıyor. Vakte karşı yarış, patronların çalışanların ensesinde boza pişirmesinin sonuçları kimi vakit ağır oldu. Geçtiğimiz yıl MNG Kargo çalışanı Mehmet Ali İbin’in başına gelenleri hatırlayalım. Kargo emekçisi İbin, kargosu geciktiği için müşterisi tarafından darp edilerek öldürülmüştü ne yazık ki.
GÖÇMEN PERSONELLER KAYITDIŞI ÇALIŞTIRILIYOR
Bu süreç kayıt dışılığı da artırdı, örneğin boşta kalan servisler kargo işine dahil olmuş, irili ufaklı çok sayıda firma dala giriş yapmıştır. Tekrar işkolumuzda göçmen emeğinin ağır sömürüsü var. Suriye, Afganistan, Pakistan’dan gelen göçmen emekçiler bu alanda kayıtdışı bir formda çalıştırılıyor. Kaçak, kayıt dışı çalışmanın önlenmesi konusunda kontroller de yetersiz. Biz bilhassa bu kaçak, kayıtdışı çalışmanın önüne geçilmesi için İŞKUR müdürlükleri ve Çalışma Bakanlığı’na kontrol yapması için müracaatta bulunduk lakin sonuç alamadık. Bu personeller günde 13 saat yevmiye adabı çalıştırılıyor. Sigorta yok, sendika yok, tazminat hakkı yok, yasal güvençlerden mahrum karın tokluğuna bir fiyatla çalıştırılıyorlar.
-Gıda kuryelerinin örgütlenmesi hakkında neler söylemek istersiniz?
Bu periyotta kargo ve kurye emeğinin kıymeti bir defa daha ortaya çıktı. Bu alan önümüzdeki devir daha da büyüyecek üzere görünüyor. Bu alanda da ağır bir formda kayıt dışı ve kuralsız çalışma yapılmakta. Ayrıyeten personeller düşük fiyat ve uzun çalışma şartlarına tabi tutulmakta. Besin kuryelerinin örgütlenmesiyle ilgili sendika olarak çalışmalarımız sürüyor. Sendikamız önümüzdeki devir bu çabasına yük verecek. Kargo personelleri üzere bu çalışanların de kesinlikle sendikalı olması gerekir. Besin kuryelerini sendikamızda birleşmeye çağırıyorum.
‘SENDİKALAR DAHA MÜCADALECİ OLMALI’
-Sendikaların yeni periyoda ait bakış açısı nedir, ne olmalıdır?
Ülkemizde emekçi haklarına yönelik baskı ve hak gaspları yaşanıyordu. Pandemi ile birlikte problemler daha da arttı. Emekçilerin yüzde 88’i toplu kontrat hakkından mahrum. Emekçi sınıfının yıllarca uğraş ederek kazandığı, elindeki hak kırıntıları da gasp ediliyor. Çalışanın elinde kalan değerli kazanımlarından kıdem tazminatını gündemlerinden düşürmüyorlar. Tam da bu pandemi sürecinde personelin faydalandırılması gereken İşsizlik Sigortası Fonu içi boşaltılarak patronlara kaynak olarak aktarıldı.
Hasebiyle, aslında sendikaların önümüzdeki periyoda ait daha mücadeleci, yüzünü sokağa dönen bir çaba örmesi gerekir. Yalnızca durum tespiti yapmak yahut durumdan yakınmakla ne örgütlenme önündeki mahzurları aşabiliriz ne de kıdem tazminatı, grev hakkı üzere kazanımlarımızı koruyabiliriz. Sendikaların daha mücadeleci siyasal iktidarlardan bağımsız, yüzünü sokağa ve sınıfa dönen bir yaklaşımla hareket etmesi gerekiyor. Aksi takdirde önümüzdeki periyot elimizdeki kazanımları da birer birer kaybetme riskiyle karşı karşıya kalırız. (EKONOMİ SERVİSİ)
Gazete Duvar
