ANKARA – AK Parti devrinde Kamu Özel İşbirliği (KOİ) ile yapılan otoyol, havalimanı, köprü ve kent hastanesi üzere projeler hem maliyeti hem de verilen garantiler üzerinden tartışma konusu. Rekabet şartları yaratılmadan yapılan ihalelerle dövize dayalı garanti fiyatlar verildiğini, bütçede büyük bir kaynağın bu projeleri yapan şirketlere aktarıldığını savunan muhalefet temsilcileri mümkün iktidar halinde KOİ’lere ait farklı tavırlar almış durumda.
Bütçe görüşmeleri sırasında Meclis’te konuşan CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun, “Allah’ın müsaadesiyle, göreceksiniz, bu soygun nizamına son vereceğiz. Beşli çetenin bizim torunlarımızı dahi sömürecek olan bütün bu yatırımlarını kamulaştıracağız ve alacağız” dediği projelere ait Halkların Demokratik Partisi (HDP) de “kamulaştırma” diyor. DÜZGÜN Parti ve Gelecek Partisi, birinci etapta direkt bir kamulaştırma yerine tüm tarafların iştirakiyle projelerin masaya yatırılması gerektiğini belirtiyor. Demokrasi ve Atılım Partisi (DEVA) ise tüm projelerin acilen kontrole açılacağını söz ediyor.
‘KAMULAŞTIRMA SONRASI MAKUL FİYATLARLA YAHUT FİYATSIZ OLARAK HALKA SUNACAKLAR’
CHP başkanı Kılıçdaroğlu’nun “kamulaştıracağız” dediği KOİ projelerinin hem ihalelerinde hem de uygulamalarında önemli yolsuzluklar tespit edildiğini söyleyen TBMM KİT Kurulu Üyesi CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu’ya nazaran birçok proje asıl yatırım bedeliyle yapılmadı. KOİ projelerinin kamulaştırılmasının hukuk içerisinde yapılacağını söyleyen Erdoğdu şunları söyledi:
“Bu projelerin yapılma basamağında, hem ihalelerinde hem de uygulamalarında çok önemli yolsuzluklar yapıldığı tespit edildi. Birçok proje yatırım bedeliyle yapılmamış oldu. Bütün bu kamulaştırma söylemimizi bütün bu gerçeklerle birlikte düşünüyoruz. Bütün bu süreçleri de hukuk içerisinde yapacağız. İncelemelerin sonrasında yapılmış yolsuzluklarla birlikte bunu yapan ve işleten şirketlerle ilgili tespitimiz olursa, bu ziyanları gidermek kaydıyla kamulaştırılacaklar. Kamulaştırmanın sonrasında makul fiyatlarla yahut fiyatsız olarak halka sunacaklar.”
‘KARŞILARINDA NE YAPTIĞINI BİLEN VE HUKUK İÇERİSİNDE DAVRANAN BİR İDARE YAPISI OLACAK’
İstanbul’a yapılan üçüncü havalimanı, Kuzey Marmara Otoyolu, Osman Gazi Köprüsü üzere KOİ projelerinde ihalelerin akabinde koşulların değiştirildiğini belirten Erdoğdu, “Bu kaidelerin değiştirilmesinin akabinde müteahhitlere haksız kaynak transferi sağlandı. Bu haksız kaynak transferi bütün milletlerarası hukukta, kendi iç mevzuatımızda bunlar sorumlular” dedi.
AK Parti hükümetinin, mukavelelerin birçoğunun içerisine gelecekte yapılacak inceleme ve hukuk soruşturmalarını ortadan kaldıracak kararlar koyduğunu bildiklerini söyleyen Erdoğdu, “O kararların ne Türk hukukunda ne de milletlerarası hukukta geçerliliği yok” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Eğer hukuk içerisinde yapılan araştırmalarda bir haksızlık yapılmamışsa bu bedel tahsil edilmeyecek. Onların düşündüğü ‘borcuyla birlikte devreder kaçarız’. O denli bir şey yok. Karşılarında son derece dürüst, ne yaptığını bilen ve hukuk içerisinde davranan bir idare yapısı olacak.”
PAYLAN: SOYGUN PROJELERİNİN DERHAL KAMULAŞTIRILMASINI ÖNERİYORUZ
Ana muhalefet partisi CHP üzere HDP de KOİ projelerinin kamulaştırılması gerektiğini savunuyor. KOİ projelerinin kamulaştırılması teklifini üç yıldır lisana getirdiklerini belirten Meclis Plan ve Bütçe Kurulu Üyesi HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan, “Bu Kamu Özel İşbirliği projeleri bir soygun projesidir. Maliyetinin misli misli üzerinde bedellerle döviz bazında Türkiye’nin, halkın bütçesinden bir avuç yandaşa paralar ödenmektedir. Bu soygun projelerinin derhal kamulaştırılmasını öneriyoruz” dedi.
Plan Bütçe Komisyonu’nda bütün KOİ projelerinin 1 TL bedelle kamulaştırılması için önerge verdiklerini söyleyen Paylan, “Şu ana kadar bunların bütçeden yeteri kadar kaynak aldıklarını hatta hakkımızı aramaya kalksak bize borçlu çıkacaklarını düşünüyoruz. 10 yıl, 20 yıl boyunca çocuklarımıza, torunlarımıza kadar bu bütçeden kaynakların sürdürülmesine karşıyız. Bu bütçe pandemi devrinde emekçiye, çiftçiye, esnafa rastgele bir dayanak veremiyor. Lakin bir avuç yandaşa on milyarlarca lira kaynak aktarıyor. O nedenle kamulaştırma teklifimizi tekrarlıyoruz” sözlerini kullandı.
‘BU PROJELER KAMULAŞTIRILMIŞTIR’ DİYE YASA ÇIKARACAĞIZ’
Kamulaştırmanın “çok kolay” yapılacağını belirten Paylan, tek unsurluk bir maddeyle bunun mümkün olacağını belirterek, muhtemel iktidar halinde partisinin KOİ projelerini kamulaştırma yolunu şu biçimde anlattı:
“Tek unsurluk, ‘Bu projeler kamulaştırılmıştır’ diye yasa çıkaracağız. Bütün Meclis’teki siyasi partiler de dayanak verebilir. Tek bir unsurluk maddeyle, ‘Bütün Kamu Özel İşbirliği projeleri kamulaştırılmıştır’ diyeceğiz ve bunu 1 TL bedelle yapacağız. Bunlar da Londra’daki mahkemeye gidecekler ‘hakkımız yendi’ diyerek. Biz de tam aksine Türkiye’nin hakkının nasıl yendiği konusunda savunmamızı yapacağız. Şayet ki alacakları çıkarsa onu da öderiz fakat pek çok projede bu projeleri yürütenlerin borçlu çıkacağını biliyoruz. Birebir vakitte bu süreçte siyasi ilişkiler da açığa çıkacaktır. Düşünün ki siz bir mesken yaptırırken bile konutun maliyeti 1 liraysa 10 liraya bir müteahhide verir misiniz? Vermezsiniz. 1 liraysa 1 liraya yaptırırsınız. Lakin bu projelerin maliyeti 1 lirayken 10 liraya ihale edilmiş. Bu ihale edenler ya işi bilmiyorlar ya da bunun içinde bir yolsuzluk iktisadı var. Bu yolsuzluğun nasıl yapıldığını, bunun siyasi temaslarını, kimlerin ne hisse aldıklarını da bu süreçte ortaya çıkacağını düşünüyorum.”
‘DEVLET DENEME TAHTASI DEĞİL’
YETERLİ Parti İktisat Siyasetleri Lideri Samsun Milletvekili Erhan Usta, olağan kaidelerde KOİ projelerine karşı olmadıklarını, bunun bir finansman modeli olduğunu ve yapılabileceğini belirtti lakin Türkiye’deki modelde devletin çok büyük ziyana uğratıldığını belirterek şunları söyledi:
“Ben Plan ve Bütçe Komisyonu’nda gündem getirdim. Örneğin Osman Gazi Köprüsü projesinde çok büyük bir vurgun var. Devlet çok büyük ziyana uğratılıyor. Projenin maliyetiyle projenin hasılatı ortasında çok önemli bir fark var. Firmalar açısından çok kârlı projeler. Cumhurbaşkanı yardımcısı bu projeleri yaptıkça deneyimlerimiz artıyor ve her kezinde daha iyi yapıyoruz minvalinde bir şeyler söyledi fakat devlet deneme tahtası değil. Buralarda ya devlet ziyana uğruyor ya da milletin üzerinde yük oluşuyor.”
‘İLK TERCİHİMİZ ANLAŞARAK SIKINTIYI ÇÖZMEK’
Muhtemel iktidar halinde KOİ projelerine ait birinci tercihlerinin kamulaştırmak yerine ilgili taraflarla oturarak kontratlardaki yanlışlıkları ve usulsüzlükleri ortaya koyup anlaşarak sorunu çözmeyi amaçladıklarını belirten Usta şunları söyledi:
“Bizim birinci öncelikli tercihimiz oturup ilgili taraflarla bu kontratlardaki yanlışlığı, haksızlığı, usulsüzlüğü ortaya koyup onlarla anlaşmak. Anlaşarak sıkıntıyı çözmek. Birinci denenmesi gereken bence bu. Biz öncelikle uzlaşmadan yanayız. Türkiye iktisadı açık bir iktisat, şayet bu yol denenmeden diğer yollara gidilirse, her vakit sermayeye muhtaçlık duyan bir ekonomiyiz biz. Sermayenin Türkiye’ye dair bir güvensizliğini oluşturmamak lazım. Buna firmaların yanaşacağını düşünüyorum.”
Hükümetin projelerdeki sıkıntıları gidermek ismine irade ortaya koymadığını belirten Usta, “Hiç çözülmediği yerde devlete ve millete çok önemli bir ziyan veriliyorsa o vakit daha radikal yollar denenebilir” dedi. Bu radikal yollara ait ise Usta, “Belki devletleştirme, kamulaştırma bir seçenek olabilir. Ancak bu bizim öncelikli tercihimiz değil. Olmayacak bir şey değil fakat uzun vadede Türkiye’yi bu ezaya sokabilir” tabirlerini kullandı.
‘KOİ’LER KENDİSİNİ FİNANSE EDECEK DALLARLA HUDUTLU TUTULMALI’
DEVA İktisat ve Finans Siyasetleri Lideri İbrahim Çanakçı KOİ projelerinin, “Sistemin geleceğe yönelik nasıl kullanılması gerektiği” ve “Mevcut projelerle ilgili problemlerin nasıl ele alınacağı” başlıklarında ikiye ayrılması gerektiğini söyledi. Bu projelerin geleceğe yönelik kullanımına ait Çanakçı, “Bu kamu özel işbirliği modeli kullanıcıların yaptığı ödemelerle, kendisini finanse eden projelerle hudutlu tutulmalıdır. Yani kent hastanesi, eğitim, sıhhat üzere bölümlerde bu model çok uygun bir model değil. Bu model kendi kendini finanse edecek, kullananların yaptığı ödemelerle kendi kendini finanse edecek bölümlerle ve projelerle sonlu olmalı” dedi.
Bu uygulamaları düzenleyen bir mevzuatın çıkartılması gerektiğini belirten Çanakçı, KOİ projelerinin geleceğe yönelik kullanımına dair kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu projelerin fizibilite çalışmalarına paydaşların iştiraki sağlanmalı. İhalelerde eşitlik, şeffaflık ve rekabet temin edilmeli. Bu projeler bağımsız kontrol de dahil tam olarak kontrole açılmalı. Bu projelerin bütçe üzerindeki yükü verilen garantilerin kapsamı, münasebetleri, mühleti ve gibisi mali mevzular nizamlı olarak kamuoyuna açıklanmalı.”
‘TÜM BASAMAKLARINI KONTROLE AÇACAĞIZ’
Mevcut KOİ projelerinin her kademesinde önemli problemlerin ve badirelerin olduğunu belirten Çanakçı, mümkün iktidar halinde bu projeleri eksiksiz bir halde Sayıştay kontrolüne açacaklarını söz ederek şunları kaydetti:
“Bu projelerin fizibilite kademesinde, ihale basamağında, uygulama basamağında, kontrol etabında önemli dertler var. Bu projelerin fizibiliteleri çok sağlıklı yapılmıyor ve ihaleler şeffaf değil. Öteki değerli bir sorun ihale sonrasında yüklenici lehine çok büyük değişiklikler yapılıyor. Yüklenicilere uygulanacak cezai müddeiyeler çok yetersiz. Bu projelerin kontrolünde çok değerli eksiklikler var. Sayıştay kontrolü de dahil olmak üzere bu projeler tam ve sağlıklı bir halde denetlenemiyor. Biz DEVA Partisi olarak, bu projeleri eksiksiz bir formda Sayıştay kontrolüne açacağız. Acilen tüm evrelerini kontrole açacağız. Bu kontroller sonrasında rastgele bir evrede rastgele bir usulsüzlük yahut yolsuzluk yapılmışsa bunların da sonuna kadar takipçisi olacağız.”
GELECEK PARTİSİ DE İHALE SÜREÇLERİNİN MASAYA YATIRILMASI GEREKTİĞİNİ DÜŞÜNÜYOR
KOİ projelerine ait siyasetlerinin net olduğunu belirten Gelecek Partisi İktisat Siyasetleri Lideri Kerim Rota’ya nazaran öncelikle bütün paydaşların masaya oturtulması ve ihale süreçlerinin tekrar masaya yatırılması gerekiyor. Bu ihalelerin neden dövizle yapıldığının, ihale şartnamelerinin, ihalelerdeki revizelerin taraflarla bir ortaya gelerek inceleneceğini, bugüne kadar ödenen paralara da bakarak projelerinin bedelinin ne olduğunu ortaya çıkaracaklarını belirten Rota, “Paydaşlar derken de ihaleyi alanlar, vaktinde buna imza atan bürokratlar, politikler hepsinin sorgulanacağı bir periyot aslında” dedi ve şunları kaydetti:
“Bu süreçleri kamulaştırmak bedelini ödeyerek kamulaştırmak manasına geliyor. Fakat bizim de şöyle bir kaygımız var. Bu bedellerin yanlışsız olduğuna emin değiliz ve en başta yanlışsız belirlenmediğini düşünüyoruz. O denli olunca da milletlerarası tahkimde hakkı bulunan paydaşlara ‘biz bunları kamulaştırıyoruz buyurun parası neyse alın’ diyerek hayatlarına devam etmelerinin hakikat olduğunu düşünmüyoruz.”
Oluşturulacak masadan sonuç çıkmazsa Türkiye içerisindeki yargıyı işaret eden Rota kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Tahkime gitmeden evvel bu ihalelerin adil yapılıp yapılmadığına dair inceleme lazım. Yarın devlet bunları devralmak zorunda kalırsa da mevcut kurallar üzerinden değil yanlışsız belirlenmiş kaideler üzerinden bunların periyot alınması gerektiğini düşünüyoruz. Bugün bir otoyolun işletim müddetine 20 yıl kaldıysa 20 yıllık geçiş bedellerini size ödeyelim, bu kadar para dediğinizde o bedellerin en başta kabul edilmesi, bunların hakikat fiyatlarla yapıldığı ve adil süreçler olduğuna da bir ibraname olur. Bu ibranameyi kimseye baştan vermek istemiyoruz. Asıl bedelleri ortaya çıkarıp, bu ihalelerin düzeltmelerinin yapılması gerekiyor.”
—
Gazete Duvar
