Samuel Earle
Yaklaşık yedi ay evvel, şimdi salgının başlangıç basamağındayken, büyük kısmımız tüm bunların sona ereceği günü hayal etmeyi kolay ve doğal buluyordu: Cümbüş hayatının olağana döndüğü, dostlarımızın ve ailemizin bizleri meskenlerinde sarılarak karşılığı, hepimizin heyecanlı ancak buruk bir rahatlamayla bunların ne kadar sıkıntı olduğu ve virüsü gerimizde bıraktığımız için ne derece memnun olduğumuz hakkında sohbet ettiğimiz biricik bir an…
Tıpkı öbür yerlerde olduğu üzere, İngiltere’de de böylesi istek dolu fikirler vakit aşımına uğradı. Boris Johnson, şayet hepimiz bizlere söyleneni yaparsak, ‘salgının gidişatını 12 hafta içinde bilakis çevirebileceğimizi’ açıkladı. Bu ortada, her yerde gördüğümüz ve salgını bir savaşa benzeten yakıştırmalar, kendi ‘kurtuluş günümüzü’ yaşayacağımız fantezisini körükledi. Basının büyük bir kısmı bu duyguyu hevesle tekrarlarken, birebir vakitte eylül ayına kadar üretilecek bir aşıyla ilgili mantık dışı umutları da artırdı.
BOŞ VAATLERİ UNUTUN
Bu çeşit umutsuz vakit çizelgeleri çöker ve toplumsal hayatlarımız üzerindeki kısıtlamalar yine sıkılaşırken, katartik bir bitiş noktası hayalini sürdürmek gitgide zorlaşıyor. Boris Johnson’ın Noel’e dek her şeyin bitebileceğine dair verdiği garantiler her zamankinden daha da boş bir tınıya sahip. Virüsün önümüzdeki 12 ayını inceleyen modeller büyük oranda farklılaşıyor olsa da hepsi aslında bir hususta hemfikir: Korona virüsü ve klostrofobik mimarisinin bir versiyonu bizimle kalmaya devam edecek.
İnsanı uyanışa götüren bu farkındalık, büyük olasılıkla ikinci bir dalgayı ve öbür bir karantinayı ruhsal açıdan birincisinden daha güç bir hale getirecek. Birçok insan açısından virüsle uğraş için alınan çok tedbirleri cazip kılan şey, açık bir bitiş noktasına gerçek birlikte çalıştığımız inancıydı. O vakit dahi, İngiltere’deki yetişkinler ortasında bildirilen depresyon oranları iki katına çıkmıştı. Daha evvel yaşamış olmak, ikinci seferi daha kolay hale getirmeyecek. Arizonalı bir adam, Washington Post’a ‘pandemi yorgunluğu’ hakkında yazdığı son makalesinde şunları söylüyor: “İleriye bakmak için tünelin başka ucunda bir ışığın olduğunu düşünmek zati zorken, apansız bunun bir tren olduğunu fark ediyorsunuz.”
Pekala, öteki bir dalgaya ve karantinaya dayanmak için gücü ve enerjiyi nasıl toplayabiliriz? Medya kuramcıları ve psikologlar uzun vakitten beridir toplumdaki ‘kriz yorgunluğu’ hakkında ihtarlarda bulunuyorlar: Haber döngüsünde bir sel üzere akan felaket hadiselerinden kaynaklanan tükenme hissi, birtakım insanların içe kapanmasına ve oburlarının nihilizme gömülmesine yol açıyor. Öbür yandan, pandeminin eşsiz yorucu gücü bundan da farklı. Öteki dramatik krizler geçip gidiyormuş üzere görünür -orman yangınları, seller, halk isyanları, daha da tuhaflaşan Brexit kararı vs- lakin pandemi aralıksız biçimde ve her şeyin üzerinde devam ediyor.
Bu yüzden pandemi yorgunluğu daha genelleştirilmiş bir ‘kriz yorgunluğundan’ daha serttir; çünkü bir son duygusu yoktur. (Korona virüsü krizi sahiden de ‘bir film’ üzereyse, bu muhakkak Batman olmalı: Ne vakit vakaların art planını gördüğümüzü düşünsek, yeni bir kısımla karşılaşıyoruz.) Halbuki krizleri geçiş anları -bizi daha yüksek bir düzleme taşıyan ‘uyanış çağrıları’ ya da ‘dönüm noktaları’- olarak görmeyi severken, virüsün Avrupa genelinde ve başka bölgelerde yine canlanması bu klâsik kıssayla çelişiyor: Başladığımız yere geri dönüyormuşuz üzere geliyor ve yalnızca daha yorgun hissediyoruz.
BİR SONA ULAŞMAK VAKIT İSTER
Frank Kermode, 1967’de yayınlanan ‘The Sense of An Ending’ isimli kitabında, bu ‘geçiş kurgusunun’ artık çağdaş durumun merkezine yerleştiğini savunuyordu. Müellif, “Bu his, bir sonuca ulaşmaya ait inanç eksikliğimizi yansıtıyor” diyerek, tarihin yalnızca öteki çağlarda yaşandığına dair endişemizi da (bir tıp ‘fomo’) yansıttığını söylüyordu. Kermode, ayrıyeten bu geçiş hissinin gitgide daha fazla kendi içinde bir sonuç olarak yaşandığını ileri sürüyordu. “Kişinin kendi yaşının iki ana devir ortasında bir geçiş (dönemi/ç.n.) olduğu inancı, geçişin şahsen kendisinin bir çağ haline geldiği inancına dönüşür.” Vakit zaman, korona virüsü de motamot bu türlü hissettiriyor; ebedi bir geçiş hali. Kasvetli anlarda, daha da umutsuz görünür: Geçiş kurgusu kaybolur ve daha yüksek bir emeli olmayan daima bir krize dönüşür.
Geçiş vaadi, açık bir teselli taşır lakin tıpkı vakitte siyaseti biçimlendiren bir hayal kırıklığı ve hareketsizlik kaynağıdır. Huzursuz ve umutsuz bir biçimde yolumuza devam etmeden evvel yalnızca bu kadar bekleyebiliriz. Çağımızın popülizmi, sabırsızlığıyla tanımlanır: Gerici önderleri, artık bekleme vaktinin bittiğini ve Donald Trump’ın senato açılış konuşmasında lisana getirdiği üzere ‘harekete geçme vaktinin geldiğini’ duyuru ederler. Rahatsızlık verici gerçekler ve üzerinde düşünülmüş süreçler, sürat ve kendini iyi hissetme yetersizliği nedeniyle reddedilir. Bu yüzden, Johnson’ın ‘fırına verilmeye hazır’ Brexit mutabakatı da böyledir: ‘Artık avarelik yapmak yok’ der. Aralık ayında yaptığı açıklamada “Birleşik Krallık için yeni bir altın çağın yakın olduğunu söylemenin abartılı ya da mantık dışı olduğunu düşünmüyorum” demişti: Tarih yüzünü bize dönmek üzere.
SİYASETİN PALAVRA MAKİNELERİ
Artık, tarih ziyadesiyle bize hakikat dönmüşken, Johnson, Trump ve benzerleri, sabırsızlıklarını, şu an için hayatımızdaki büyük kilit taşı olan liberal demokrasiyi yerinden eden pandemiye neden olan güçlü virüse hakikat yöneltiyorlar. Bir vakitler statükoyu alt üst etmeye kelam veren ateşli asiler, artık onu geri getirecek şahısların kendileri olduğu konusunda daha da mantık dışı bir biçimde ısrar ediyorlar. Beceriksizliğin felaketvari tezahürlerini sunarlarken bile, kalıcı popülariteleri ve boş vaatleriyle -pandeminin yakında geçeceğinin, yakında olağan yaşama devam edileceğinin- insanların virüsle ilgili şahsî sabırsızlığına nasıl hitap ettiklerini ortaya koyuyorlar. Rastgele bir kelamda tahlil yahut sihirli bir hap ya da ‘aya yolculuk’ işe yaramadığında, sürekli bir diğerini suçlayabilirler.
Süratli bir düzelmeyle ilgili fantezilerden büsbütün vaz geçmek daha iyi olacaktır. Bu bir yarış değil, hatta maraton bile değil: Geçilecek bir bitiş çizgisi yok, kullanılacak kestirme bir yol da yok. Kendimizi ikinci bir dalga yahut ikinci bir karantinaya hazırlarken, nerede olduğumuza ve nereye gittiğimize dair daha gerçekçi bir yaklaşıma, karanlık kış günlerinde bizi sadece hayal kırıklığına götüren yanılsamalara sürüklemeyecek kaba bir haritaya gereksinimimiz var. Salgını ardımızda bırakma dileğimiz akla yatkın ancak virüs ve onun rahatsız edici eşlikçileri -maskeler, toplumsal aralık kuralları, el dezenfektanları, karantinalar, tecritler- yakın vakitte hiçbir yere gitmeyecek. Gelecek planlarımıza bu gerçekle başlamalıyız.
Yazının orjinali The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
