İZMİR – Urla Çeşme Yarımadası’nda uzun vakittir taş ocakları, balık çiftlikleri ve denetimsizce inşa edilen rüzgar gücü santralleri (RES) yüzünden ömür alanlarına yapılan taarruz tüm süratiyle sürüyor. Rant uğruna arkeolojik alanlar, doğal ve kültürel etraf hiçe sayılıyor. Lokal halkın haklı reaksiyonlarına neden olan Germiyan Mahallesi, Kislecik Zirve üzerinde Güral Porselen tarafından inşası sürdürülen RES’ler de bu durumun yalnızca bir modülü.
Güral Porselen’in, Kislecik’de müsaadesiz olarak yaptığı çalışmalar hakkında bugüne kadar birçok şey yazıldı, söylendi. Germiyanlılar, İzmir Valiliği başta olmak üzere bütün ilgili kurumlara bu teşebbüsün durdurulması için davet yaparak, mitingler düzenlerken, Güral Kümesi Idare Konseyi Lideri İsmet Güral, hususla ilgili bütün kurumların uygun görüşünü aldığını, bütün süreci kendisine verilen müsaadeler doğrultusunda gerçekleştirdiğini argüman etti.
İsmet Güral’ın bu argümanı, ülkemizde pek çok bahiste karşılaştığımız üzere bu bahiste da hangi kurumların üzerilerine düşen misyon ve yetkileri yerine getirip getirmediği yahut eksik getirdiği sorusunu beraberinde getirdi. Yaptığımız araştırmaya nazaran, Germiyan’da yaşanan sürecin bu noktaya gelmesinde, üzerine düşen yükümlülüğü yerine getirmeyen kurumlardan birisi de İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti Müdürlüğü…
Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’nde misyonlu arkeologlar, 4 yıl evvel, Kislecik Zirve ve etrafında derlediği bilimsel dataları raporlayarak, tescil teklifiyle birlikte, İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Konseyi Müdürlüğü’ne sundu. Fakat ortadan geçen yıllara karşın, Muhafaza Konseyi tarafından alanın gerek tespitine, gerekse tesciline yönelik rastgele bir çalışma yapılmazken, kendilerine bilim insanları tarafından ulaştırılan bilgiler adeta yok sayıldı.
1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Heyeti, yüzey araştırması grubu tarafından sunulan tescil teklifini neden yok saydı? Konsey, vaktinde kendisine sunulan bilgileri yanlışsız değerlendirse ve alanı tescil etseydi tüm bunlar yaşanır mıydı? Germiyan’da yaşanan süreç nasıl bu noktaya geldi? Bölgede arkeolojik yüzey araştırması yapan takım ve bahsin muhataplarıyla konuştuk.
.
‘KURUL, ARKEOLOGLARIN TESCİL TEKLIFINI GÖRMEZDEN GELDİ’
Gazete Duvar’ın ulaştığı bilgilere nazaran; 2016 yılında bölgede arkeolojik yüzey araştırmaları yapan grup, mimari kalıntılar, oda mezar ve antik periyot seramik buluntularının olduğu beş farklı yerin tescil edilmesi için bir rapor hazırladı. Hazırladıkları raporlar, ekleriyle birlikte tıpkı yıl İzmir 1 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Bölge Şurası Müdürlüğü’ne resmi bir dilekçe ile sunuldu. Lakin yüzey araştırması grubunun tescili için önerdiği alanlardan üç tanesi Muhafaza Şurası tarafından, ‘1. Derece Arkeolojik Sit Alanı’ olarak tescil edilirken, Güvercinlik Mevkii’nde önerilen Kislecik Tepe’nin de bulunduğu iki alanın tescili rastgele bir münasebet belirtilmeksizin gerçekleştirilmedi!
Edinilen bilgilere nazaran, kelam konusu alan, yüzey araştırması grubunun tescil teklifini sunduğu tarihten evvel Güral Porselen tarafından ihale edilmişti. Öte yandan telefonla ulaştığımız Güral Kümesi Idare Heyeti Lideri İsmet Güral, 1 Numaralı Muhafaza Şurası Müdürlüğü de dahil olmak üzere kanunen alınması gereken müsaadelerin tamamının istisnasız olarak ilgili makamlardan alındığını argüman etti.
‘YOK SAYILAN RAPORLAR, DÖRT YIL SONRA YINE KONSEYE GÖNDERİLDİ’
Gelişmelerin akabinde Çeşme ve Germiyan’daki çevrecilerin davetiyle 28 Ağustos tarihinde Germiyan köyündeki RES alanına giden grup, inşaat alanında antik Roma döneminden kalan oda mezarın, antik su kuyusu ve yapı temellerinin bulunduğu alanda yine inceleme yaptı. Burada yapılan tespitin akabinde 1 Numaralı Müdafaa Konseyi Müdürlüğü’nün bugüne kadar rastgele bir süreç yapmadığı dokümanlar, detaylı bir halde tekrar hazırlanarak Müdafaa Kurulu’na gönderildi. 4 yıl evvel arkeologların, tescil teklifinde bulunduğu raporlarını yok sayan İzmir 1 Numaralı Muhafaza Heyeti Müdürlüğü’nün artık bu alanlara ait kararının ne olacağı merakla bekleniyor.
‘KİSLECİK TEPESİ’NİN SON FONKSIYONU RES OLMAMALI’
Bahisle ilgili görüştüğümüz, bölgede yüzey araştırmalarını sürdüren takımın lideri Doç. Dr. Elif Koparal, 2016 yılı yaz aylarında sürdürülen arkeolojik yüzey araştırmaları sonucunda Güvercinlik Mevkii’nde değerli arkeolojik bulgular belgelediklerini söyledi. Yöre halkının da yıllardır varlığından haberdar olduğu arkeolojik kalıntılar içinde oda mezarın yanı sıra temel kalıntıları, gözetleme kulesi, sarnıç ve bunlarla bağlantılı seramik kesimleri tespit ettiklerini tabir eden Koparal, alanın arkeolojik potansiyeline dair şu bilgileri verdi:
“Bu alan erken periyotlarda gözetleme kulesi, Hellenistik Dönem’de bir çiftlik, Roma Dönemi’nde bir mezar ve Bizans Dönemi’nde bir şapel olarak kullanılmış. Kislecik Tepesi’nin son fonksiyonu, ömrü hepi topu 25-30 yıl olan RES olmamalı. RES inşaatı bölgenin doğal ekolojisinin yanı sıra bugüne dek tahrip edilmeden korunmuş olan arkeolojik kalıntılar için de önemli bir tahribat tehdidi oluşturmaktadır. Kaldı ki zirvenin çabucak yakınındaki Güvercinlik de bölgenin derin tarihinin izlerini taşıyor. Burada yer alan teraslardan alınan toprak örnekleri Optik Uyarmalı Luminans yolu ile tahlil edilerek Geç Roma–Bizans Dönemi’ne tarihlendi. Tarım teraslarına ait bu çalışmalar ülkemizde birinci kere gerçekleştiriliyor. Tıpkı alanda tekrar terasların üzerinde ise Tunç Çağlarından Demir Çağı içlerine dek kullanılmış bir kale yer alıyor. Tekrar Güvercinlik’de yüzey buluntuları, Roma Dönemi’nde bu alanda değerli bir kamu yapısının bulunduğunun göstergesi. Hasebiyle buradaki RES inşaatı arkeolojik miras açısından tartışmasız halde tahribat tehlikesi doğurmaktadır.”
‘DAĞLARI, DORUKLARI İŞGAL ETTİLER’
“Son yıllarda ağır lakin plansız ve kontrolsüz yatırımlarla önemli çevresel sıkıntılar yaşayan Yarımada’nın en çok canı yanan yerlerinden birisi Germiyan köyü” diyen Germiyan Köyü’nden Engin Önen, birebir köy içinde dört taş ocağı, bir güneş güç santrali, kıyısında standartlara uymayan balık çiftlikleri ve köyün etrafını çeviren onlarca RES tribününün ömür alanlarını tehdit ettiğini anlattı.
Şirketler için kapasite aşikâr hudutlarda olsa bile etraf üzerindeki kümülatif tesirin dikkate alınmadığını belirten Önen, her bir santralin tek başına “ÇED gerekli değil” müsaadesiyle bu inşaatları yaptığını lakin her birinin diktiği üç ya da dört tribünün güya bölgede yalnızmış üzere değerlendirildiğini tabir etti.
‘Türkiye’de RES’lerin birinci kurulduğu yer Germiyan’dır. Köylüler o yıllarda RES’lerin ziyanlarını bilmiyordu. Hatta köyümüzün rüzgarından güç elde edilecek ve tahminen de bu tesiste köylülerimiz iş sahibi olacak diye çok sevindiler. Lakin bir müddet sonra bu iyimserlik yerini karamsarlığa bıraktı. Zira bu dev çelik kanatlar, o denli eski yel değirmenleri üzere saf değildi. Rüzgarın tarafı ve şiddetine nazaran hayat alanlarında büyük gürültüye neden oldu. Bunlarla nasıl baş edeceğiz derken, geriye kalan boş doruklara arka arda daha büyük tribünler dikildi. Bu ortada kamu faydası mazeretiyle meralar ve orman alanları da feda edildi. Vakit zaman projenin gereksinim duyduğu özel mülkler de kamulaştırıldı maalesef. Bu ticari teşebbüsler, valilerin, ‘ÇED gerekli değildir’ müsaadesiyle daima dağları, zirveleri işgal ettiler.”
.
‘MEVZUAT OYUNLARIYLA TÜM SÜRATIYLE İNŞAATA BAŞLADILAR’
Son zirveyi de tekrar tıpkı himayeci bağlarla Güral Porselen’in RES inşaatı için işgal edeceğini haber alınca dava açtıklarını ve ‘ÇED gerekli değildir’ kararının iptal edildiğini aktaran Önen, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ancak üç dört yıl sonra, tekrar mevzuat oyunları ile ve valinin ‘ÇED Gerekli Değildir’ müsaadesiyle, kapasitede biraz azaltma yaparak inşaata tüm süratiyle başladılar. Halbuki duruşmanın verdiği karar Danıştay tarafından da onaylanmış ve kesin bir karardı. Köylüler ismine Muhafaza Kurulu’na, Orman Müdürlüğü’ne, kaymakamlık ve belediyeye yaptığımız müracaatlar, bu hukuksuz saldırıyı durdurmaya yetmedi. Zira Saray rejimi kurumsallaştıkça, özerk olması gereken kurumlar çöküyor. Hukukun uygulanması ve Germiyan’daki ömür alanlarının korunması için çabamıza devam edeceğiz, kurumlar çökmüş olsa da, yurttaşlık ve yurtseverlik ayakta kalmalı.”
‘BU KARARIN DESTEĞI İLGİNÇ’
Germiyanlıların çabasına hukukî dayanak veren Çevreci Avukat Şehrazat Mercan, Güral Porselen tarafından yapılan çalışmalarda gelinen süreçle ilgili şu değerlendirmede bulundu:
“İlk etapta yani 9 Eylül 2020 tarihinde; 9,6 MW toplam şurası güçte ve 4 adet türbin için şirket, ‘RES olarak ÇED Kapsam Dışı’ kararı almışlar. Lakin büyük ihtimalle projeye kredi almak için konseyi gücü 10 MW ve üzerine çıkarmış olmalılar ki ÇED Yönetmeliğine tabi tutulmuşlar ve 2. evrede; 5 Şubat 2016 tarihinde duyuru edilen ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararını, İzmir Valiliği’nden almışlar. (4 türbin x 2,5 MW= 10 MW olmak üzere). Germiyan ve Çeşme’den kalabalık bir davacı kümesi ile işte bu ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararını, İzmir 4. Yönetim Mahkemesi’nin 2016/371 E-2016/916 K sayılı kararı ile iptal ettirmişler. Danıştay 14. Daire de onama kararı verince mutlaklaşmış. Bu kararın desteği enteresan.”
‘BİZ BUNA HUKUKTA ‘KANUNA KARŞI HİLE’ DİYORUZ’
İzmir 4.İdare Mahkemesi’nin kararında açık olarak, “Sadece heyeti güç üzerinden veremezsin. Zira konseyi gücün alt ve üst hududu objektif bir münasebete dayandırılmamış. Bu hudutların etrafa olan tesirlerinin kıymetlendirilmesine yönelik bir rapor, uzman görüşü ya da somut bilgi ve dokümana dayanmamışsın” dediğini belirten Mercan, son olarak şu yorumu paylaştı:
“Bu durumda firmanın yapması gereken; duruşmanın tanım ettiği üzere, raporlar ve değerlendirmeler ile gerekirse projesini revize edip, yeni bir ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı almaktır. Halbuki firma bunu yapmayıp, İzmir Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü’ne başvurarak; ‘2011’de aldığım ÇED kapsam dışı Kararı geçerli mi?’ diye sormuş. Onlar da ‘kurulu gücü 9,6 MW’a ve türbin sayısını da üçe düşürmek kaydıyla ÇED kapsam dışı görüşümüz geçerliliğini koruyor’ demiş. İzmir Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlüğü, bu görüş ile duruşma kararının gerisinden dolanıp önüne geçmiş ki biz buna hukukta ‘kanuna karşı hile’ diyoruz.”
‘BU HAKSIZ UYGULAMANIN KARŞISINDAYIZ’
Öte yandan Germiyan Rüzgar Güç Santrali Projesi için sürdürülen kaçak inşaatın derhal durdurulması gerektiğini belirten EGEÇEP Eş Sözcüsü Berna Babaoğlu Ulutaş, “Var olan RES’lerin büyük ziyanları mevcutken, bir yenisi ile daha Germiyan Köyü’nün tarihi varlıklarına, tabiatına, insan hayatına yönelik haksız uygulamanın karşısındayız. EGEÇEP olarak, Çeşme ve Germiyan çevrecileri ile dayanışma içinde olmayı sürdüreceğiz” diyerek, tüm tabiat muhafazacı yurttaşları da bu süreçte dayanışma içinde olmaya çağırdı.
‘BAZI BEŞERLER, ÇOK ŞEYE İTİRAZ EDİYORLAR, ‘İSTEMEZÜK’ DİYORLAR’
Telefonla ulaştığımız Güral Kümesi Idare Heyeti Lideri İsmet Güral ise çalışma için gerekli müsaade dokümanlarının bulunduğunu söyleyerek şu açıklamayı yaptı:
“Emsallerine nazaran küçük ölçekli Germiyan rüzgar elektrik santralı (RES) projemiz için kanunen alınması gereken müsaadelerin hepsi, istisnasız olarak ilgili makamlardan alındı. Ülkemizin bürokratik yapısından ve çok sayıda makamdan alınmasından ötürü müsaadelerin alınması yıllar sürdü. Germiyan’da hala aktif olan 100 civarında rüzgargülü var. Çeşitli firmalara ilişkin RES projelerinin imalinde yeniden tıpkı beşerler ‘istemezük’ diye mahzur olmaya çalışmışlar, sonuçta güç direkleri dikilmiş, duruşmadan de cezalar almışlar. Kimi beşerler ülkemizde olumlu hiçbir şey yapılmasın dileği ile pek çok şeye itiraz ediyorlar, ‘istemezük’ diyorlar. Avrupa ve Almanya’da da rüzgargülü tarlaları var.
İlgili tüm kurumlara şikayet ettiler. Türkiye hukuk devletidir. İzinlerimizde rastgele bir eksiklik olsaydı, şikayet ettikleri çeşitli yerlerden gelen kamuya ilişkin memurlar tarafından tutanaklar tutularak ilgili makamlara bildirilir ve ilgili makamlarca çalışmamız durdurulurdu. Yasal olmayan hiçbir şeyimiz olmadığı için çalışmaya devam ediliyor. İtham edenler de itham ettikleri hususlarla ilgili rastgele bir doküman sunamıyorlar, zira yok.”
Gazete Duvar
